KUL: Klauzula sumienia w kontekście etyk zawodowych

Katedra Etyki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II zorganizowała konferencję naukową pt. „Klauzula sumienia w kontekście etyk zawodowych”. – Ciągłe dyskusje budzi niedawne postanowienie Trybunału Konstytucyjnego, które wzmacnia klauzulę sumienia w Polsce. Dotyczy ona szczególnie ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, ponieważ osoby pełniące te zawody nie mają już obowiązku wskazywania innego lekarza lub szpitala, który może spełnić żądane świadczenie lekarskie – mówi KAI ks. prof. Alfred Wierzbicki, kierownik Katedry Etyki KUL.

Klauzula sumienia jest to przepis prawny, pewna koncepcja prawodawcy, który zwalnia przedstawiciela jakiegoś zawodu z wykonywania tych czynności, które są w konflikcie z jego sumieniem. – Dochodzi to tego wtedy, gdy sumienie mówi jakiemuś pracownikowi: lekarzowi , prawnikowi, nauczycielowi, dziennikarzowi czy komukolwiek, bo to nie dotyczy tylko tych zawodów, że nie powinien wypełnić tego żądania – mówi KAI ks. prof. Alfred Wierzbicki. Jego zdaniem klauzula sumienia ma chronić autonomię ludzkiego podmiotu, autonomię sumienia.

Ponadto ks. prof. Alfred Wierzbicki twierdzi, że temat klauzuli sumienia jest obecny w debacie publicznej dzięki samemu ustawodawcy. – Ciągłe dyskusje budzi niedawne postanowienie Trybunału Konstytucyjnego, które wzmacnia klauzulę sumienia w Polsce. Dotyczy ona szczególnie ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, ponieważ osoby pełniące te zawody nie mają już obowiązku wskazywania innego lekarza lub szpitala, który może spełnić żądane świadczenie lekarskie – podkreślił ks. prof. Wierzbicki.

W związku z tym ksiądz profesor mówił też o otwartej dyskusji, kto ma obowiązek udzielać informacji o dostępie do kontrowersyjnych świadczeń lekarskich. – Istotne jest także rozstrzygnięcie czy wskazywanie kogoś kto dokonuje czynności, które godzą w poczucie moralności czy które są niezgodne z sumieniem lekarza, czy już samo wskazywanie i informowanie jest udziałem w złej czynności – zastanawiał się ks. prof. Wierzbicki.

– Warto te dwa pojęcia rozróżnić od siebie ponieważ czym innym jest sumienie, a czym innym klauzula – mówi KAI mgr Paweł Pijas, doktorant na Wydziale Filozofii KUL. Tłumaczył, że sumienie jest niezbywalną i subiektywną własnością każdej osoby. Natomiast klauzula jest pewną konstrukcją, którą można zastosować tylko w wyjątkowych warunkach, ustanowionych przez prawodawcę.

Doktorant podkreślił też, że klauzula sumienia jest najbardziej widoczna w odniesieniu do zawodów medycznych, chociaż należy pamiętać, że jej zakres jest znacznie szerszy. – To byłoby błędne rozumienie tego terminu, gdybyśmy ograniczali klauzulę sumienia tylko do zawodów medycznych, czy też tylko do problemów aborcji, bo to jest o wiele szersze zagadnienie – podkreślił mgr Pijas.

W ciągu dwudniowej konferencji „Klauzula sumienia w kontekście etyk zawodowych” głos zabrali etycy, filozofowie, lekarze, prawnicy, dziennikarze i nauczyciele. M.in. ks. prof. Andrzej Szostek mówił o tym kiedy sprzeciw sumienia wymaga ochrony prawnej, natomiast prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz omówił obowiązki zawodowe w odniesieniu do prawa sprzeciwu sumienia. dr hab. Marek Piechowiak przedstawił rozumienie klauzuli sumienia w kontekście polskiego porządku prawnego.

Klauzula sumienia w technicznym sensie rozumiana jest na ogół jako określona regulacja prawna umożliwiająca osobie wykonującej określone czynności zawodowe odstąpienie od wykonania pewnych działań wchodzących w zakres obowiązków zawodowych tej osoby ze względu na niezgodność tych działań z sumieniem tej osoby i jej przekonaniami moralnymi, religijnymi. W polskim prawie tak rozumiana klauzula sumienia znajduje swój wyraz w art. 39 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z 5 grudnia 1996 r.