„L’Osservatore Romano”: O dziejach Żydów w XX wieku

„Diaspora. Historia Żydów XX wieku”, tak zatytułowana jest nowa książka Anny Foa, której fragment ukazał się dziś w „L’Osservatore Romano”. Autorka zaproszona została przed rokiem do współpracy z watykańskim dziennikiem, co odbiło się głośnym echem w międzynarodowej prasie z racji jej żydowskiego pochodzenia.

We wstępie do swej pracy, będącej kontynuacją jej wieloletnich zainteresowań, Anna Foa przypomina postać dziewczynki w czerwonym płaszczyku w filmie „Lista Schindlera”, która stała się niemal „wymownym symbolem Szoah”. „A jednak, wbrew temu, co po czasie się twierdzi, ten obraz śmierci nie jest jedynym, który reprezentuje Żydów XX wieku. Jest także obraz intelektualisty, naukowca. Jest Freud, który reinterpretuje świat umysłu, jest Einstein, który odkrywa nowe prawa wszechświata, jest Schoenberg, który komponuje muzykę, są pisarze, artyści, poeci, którzy odcisnęli na kulturze XX wieku niezatarty ślad swej kreatywności i witalności. Są jeszcze inne obrazy: Żyd syjonista, zdolny doprowadzić do rozkwitu ziemię Izraela, nie mówiąc o wygrywaniu wojen. A także obraz rewolucjonisty, który odrzuca tradycję i przemocą zmienia świat. Pomyślmy o Trockim, który tworzy Armię Czerwoną, dławi robotników Kronsztadu i umiera zamordowany na wygnaniu, stając się 'heretykiem’ wszystkich rewolucji”.

Autorka jest przekonana, że „symboliczna siła Żydów XX wieku nie wypływa jedynie z eksterminacji czy prześladowań, lecz rodzi się z tego, że świat żydowski zdolny był w XX wieku do nadzwyczajnej kreatywności i aktywności, a zarazem był przedmiotem najbardziej radykalnego unicestwienia. Wypływa również z tego, że chciał on zmienić świat i jednocześnie potrafił wyobrazić sobie i opisać te zmiany w akcie. I jeszcze z tego, że był splotem woli, zdolny do całkowitej asymilacji w świecie zachowując tożsamość graniczną. W narodzie żydowskim można dostrzec powiązanie pełnej asymilacji z marginalizacją, integracją i zniszczeniem. Nie do rozsupłania węzeł symbolu i rzeczywistości, wyobrażenia i działania, pamięci i historii. Jednym słowem sama istota modernizmu”, pisze Anna Foa.