150 lat dogmatu o Niepokalanym Poczęciu

8 grudnia mija 150. rocznica ogłoszenia przez papieża Piusa IX dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. „Dzięki cudownemu działaniu Boga Maryja, poczęta w łonie swojej matki, św. Anny, została zachowana od grzechu pierworodnego i jego skutków” – tak brzmi istota tego dogmatu.

Według wiary katolickiej każdy człowiek przychodzący na świat jest naznaczony *grzechem pierworodnym*. Grzech ten jest „przenoszony” wraz z przekazywaniem natury ludzkiej od czasu upadku pierwszych rodziców. Grzech pierworodny jest stanem, w jakim rozpoczyna się życie człowieka od momentu jego poczęcia.
Z grzechu pierworodnego uwalnia człowieka dopiero chrzest święty. Pozostają jednak jego skutki: głupota, osłabienie woli, nieuporządkowanie emocji.
Bożą odpowiedzią na grzech pierworodny jest posłanie na świat Syna Bożego. Przez Niego dokonało się odkupienie grzechów i zbawienie.
Jednak *Maryja doznaje tego wybawienia wcześniej*. Na mocy łaski uprzedzającej zbawienie przyniesione przez Chrystusa Maryja jest uświęcona od samego początku jej życia. Niepokalane poczęcie sprawiło, że Maryja została zachowana od grzechu i jego skutków. Pismo św. nazywa ją „pełną łaski” (Łk 1,28).
Bóg w ten sposób przygotował Maryję na Matkę Syna Bożego. Niepokalane poczęcie obok aspektu negatywnego – czyli zachowania od grzechu, zawiera także wymiar pozytywny. Wyraża szczególną bliskość Maryi z Bogiem, całkowite zawierzenie Bogu, wewnętrzną harmonię i pełnię człowieczeństwa. Jest również świadectwem, jak wielkie rzeczy Bóg może zdziałać w człowieku, i jakie ma plany wobec każdego: doprowadzić do pełni człowieczeństwa i świętości.
Należy wyraźnie rozróżnić *niepokalane poczęcie Maryi* od *dziewiczego poczęcia Chrystusa*. Wolne od skażenia grzechem pierworodnym poczęcie Maryi, dokonali oboje rodzice. Tradycja przekazuje ich imiona: Anna i Joachim. Jezus Chrystus został poczęty, jak mówi Ewangelia, z Ducha Świętego, w sposób dziewiczy, bez udziału mężczyzny. Ponieważ Jego Matka Maryja była wolna od grzechu i jego skutków, sam Zbawiciel narodził się z nieskażoną natura ludzką. Pismo św. mówi, że był do nas podobny we wszystkim, oprócz grzechu.
Wiara w niepokalane poczęcie Najświętszej Maryi Panny ma *wielowiekową tradycję*. Teologiczny spór na ten temat toczył się już od pierwszych wieków. Za uznaniem niezwykłego przywileju Maryi opowiadali się już św. Justyn (100-167), św. Ireneusz (ok. 140-200), a zwłaszcza św. Augustyn (354-430). Natomiast przeciwny temu był w późniejszym czasie m.in. św. Tomasz z Akwinu (1224-1274). Szkoła dominikańska nie mogła pogodzić koncepcji niepokalanego poczęcia z augustyńską doktryną o grzechu pierworodnym.
W XV stuleciu istniały już *pierwsze orzeczenia Kościoła* na temat niepokalanego poczęcia, choć nie miały one jeszcze rangi dogmatu. W 1617 r. papież Paweł IV zakazał wygłaszania publicznie opinii sprzecznych z wiarą w niepokalane poczęcie. W 1661 r. na prośbę króla Hiszpanii Filipa IV papież Aleksander VII wydał bullę, w której streszcza dzieje kultu niepokalanego poczęcia używając tam słów, które Pius IX powtórzył w swojej formule dogmatycznej. Papież Klemens XI ustanowił w 1708 r. dzień 8 grudnia świętem obowiązującym w całym Kościele powszechnym. Wreszcie 8 grudnia 1854 r. Pius IX ogłosił *dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny*. Kościół uznaje *objawienia w Lourdes* z 1858 r. jako potwierdzenie przez Matkę Bożą ogłoszonego 4 lata wcześniej dogmatu.
*Dogmat* jest sformułowaną na sposób ludzki (a zatem ograniczony niedoskonałością człowieka) bardzo ważną prawdą wiary. Wynika z Bożego objawienia, czyli Pisma świętego i Tradycji. Dogmat uroczyście ogłasza Urząd Nauczycielski Kościoła. Szczególną formułę nabiera przez uroczyste ogłoszenie przez papieża. Niektóre z podstawowych dogmatów wiary chrześcijańskiej nie zostały nigdy w specjalny sposób ogłoszone, ale są niezmiennie przekazywane w nauczaniu papieży i soborów (np. prawda o Trójcy Świętej).
Dogmaty są niezmienne, jednak w Kościele następuje proces ich coraz *głębszego rozumienia*. Na tym polega tzw. rozwój doktryny. Boża prawda pozostaje w dogmacie ujęta na sposób ludzki – język, zespół pojęć. Św. Tomasz z Akwinu naucza, iż dogmat ujmuje prawdę, która przekracza zdolność naszego poznania i pojęciowania. Ukazuje prawdę, która nie jest w ten sposób wyczerpana, ale do poznania której dążymy.
Jak dotąd *ostatni dogmat* ogłosił w 1950 r. papież Pius XII. Zawarty on jest w konstytucji apostolskiej „Munificentissimus Deus” i głosi, że Maryja została wzięta do nieba z ciałem i duszą.