70 lat temu powstało Polskie Państwo Podziemne

Obchody jubileuszu 70. rocznicy powstania Polskiego Państwa Podziemnego i Szarych Szeregów rozpoczęły się dzisiaj w Warszawie Mszą św. w katedrze polowej Wojska Polskiego

Mszy przewodniczył przewodniczył Prymas Polski kard. Józef Glemp. Na uroczystości przybyli kombatanci, harcerze, ostatni prezydent na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski oraz prezydent stolicy Hanna Gronkiewicz-Waltz.

Homilię wygłosił kapelan Szarych Szeregów, ks. prałat Stefan Wysocki. Mówił on o konieczności zagospodarowywania wywalczonej wolności, wskazując, że przywódcy państwa powinni pamiętać o dialogu.

Wspominał też czas powstania Polskiego Państwa Podziemnego i Szarych Szeregów. Podkreślił, że w czasie wojny Polska miała swój rząd, prasę, książki, szkoły i wyższe uczelnie – wysoko zorganizowane struktury w konspiracji. Ks. Wysocki również uczył się na tajnych kompletach, powiedział, że dzięki nim powojenna Polska miała 10 tys. absolwentów. Szarym Szeregom przyświecało hasło „Dziś, jutro, pojutrze”, przy czym „dziś” oznaczało konspirację, „jutro” walkę w powstaniu, a „pojutrze” pracę w wolnej Polsce.

Ks. Wysocki mówił także o współczesności i jej pozytywnych aspektach, wspomniał o Kongresie dla Pokoju w Krakowie, skąd na cały świat wysłano przesłanie pokoju, o próbach porozumienia między Cerkwią prawosławną a Kościołem katolickim. Podkreślił, zż Polska powinna być orędownikiem pokoju na świecie.

O godzinie 14.00, pod Pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej odbędzie się ceremonia złożenia wieńców. W Arkadach Kubieckiego, o godz. 15.30 prezydent Lech Kaczyński wręczy osobom zasłużonym odznaczenia państwowe.

O godz. 16:15 rozpocznie się konferencja pt. „Polskie Państwo Podziemne – w służbie państwu i wolności”.

Wieczorem, o godz. 19.30 na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego odbędzie się uroczystość przekazania „Testamentu Żołnierzy i Obywateli Polskiego Państwa Podziemnego” kolejnym pokoleniom. Przewidziana jest także projekcja filmu Discovery Historia „Żołnierze wyklęci”.

Początek tworzenia struktur wojskowych, które potem przemianowano na Armię Krajową przypada na 27 września 1939 r., kiedy w Warszawie, na kilkanaście godzin przed kapitulacją grupa oficerów Wojska Polskiego zawiązała pierwszą konspiracyjną organizację niepodległościową – Służbę Zwycięstwu Polski, zalążek Armii Krajowej. Jej Komendantem Głównym został gen. dyw. Michał Tokarzewski-Karaszewicz.

13 listopada 1939 r. Służba Zwycięstwu Polski przekształciła się, rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. broni Władysława Sikorskiego, w Związek Walki Zbrojnej z gen. Kazimierzem Sosnkowskim na czele. 30 czerwca 1940 r. gen. Sikorski nakazał utworzenie Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej w kraju i mianował Komendantem Głównym ZWZ płk. Stefana Roweckiego „Grota”. Rozkazem Naczelnego Wodza z 14 lutego 1942 roku Związek Walki Zbrojnej został przemianowany na Armię Krajową – pion wojskowy Polskiego Państwa Podziemnego.

Pion cywilny Polskiego Państwa Podziemnego stworzył całą sieć administracji której podlegało sądownictwo, edukacja i szeroka działalność wydawnicza. W Warszawie przebywał w ukryciu Delegat Rządu na Kraj w randze wicepremiera. Podlegały mu wydziały: wywiadu, dywersji, oświaty, sądownictwa i polityki.

Istniały czasopisma polityczne, wojskowe, literackie, kobiece, humorystyczne. W podziemnych drukarniach wydawano też książki. Przez całą okupację działały tajne komplety, tzn. podziemne szkoły. Tajna Organizacja Nauczycielska zapewniała im kadrę oraz przygotowywała i rozprowadzała podręczniki. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa utworzono prawie 2 tysiące szkół średnich. W czasie wojny podziemne uczelnie wyższe wykształciły 10 tys. polonistów, historyków, matematyków i lekarzy.

Najważniejszymi zadaniami pionu cywilnego było utrzymanie ciągłości instytucji państwowych oraz zapewnienie funkcjonowania państwu i ewentualne przygotowanie do przejęcia władzy po zakończeniu działań wojennych.