Licheń: pamiątki z Powstania Warszawskiego w Muzeum im. ks. Józefa Jarzębowskiego

Sztambuch z oflagu w Murnau (Niemcy) należący do por. Wiesława Bulikowskiego ps. „Czantoria”, to jedna z pamiątek po powstańcach warszawskich, które znajdują się w zbiorach Muzeum im. ks. Józefa Jarzębowskiego w Licheniu Starym.

Niepozorny zeszycik zawiera cenne wpisy uczestników Powstania Warszawskiego więzionych razem z porucznikiem Wiesławem Bulikowskim w oflagu VII A w Murnau. Wpisy pochodzą z ostatnich dni niewoli, daty zamykają się między 26 a 29 kwietnia 1945 r. W sztambuchu pojawiają się nazwiska m.in. Zygmunta Rewkowskiego ps. „Niedźwiedź”, Mieczysława Tyszkiewicza ps. „Japończyk”, Kazimierza Czapli ps. „Gurt”, Witolda Symonowicza ps. „Wyrwa” oraz Ignacego Gutowskiego ps. „Mazur”.

Zdaniem Ireny Wawrzyniak, opiekującej się zbiorami w licheńskim muzeum, najcenniejszym przedmiotem po powstańcach, gdyż przynoszącym najwięcej informacji, jest sztambuch należący do por. Wiesława Bulikowskiego. „Ten sztambuch był założony już po powstaniu, gdy razem ze swoimi kolegami, towarzyszami broni i innymi powstańcami por. Bulikowski trafił do oflagu w Murnau i tam wpisywali się wszyscy jego towarzysze niedoli” – dodaje opiekunka zbiorów. W opinii muzealnika, wpisy w sztambuchu dotyczą zarówno wspomnień z okresu walki w Powstaniu Warszawskim, jak i nadziei i planów na lepsze życie w wolnej Polsce.

Na ostatniej stronie widnieje podpis gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, z datą 9 maja 1945 r., z czasu jego wizyty w Murnau. W sztambuchu są także zdjęcia por. Wiesława Bulikowskiego z Powstania Warszawskiego i z czasów powojennych. Uwagę przykuwają także drzeworyty zamieszczone w sztambuchu przez Zdzisława Szczepańskiego ps. „Żuk”, przedstawiające m.in. obóz Murnau z lotu ptaka, panoramę obozu datowaną na 16 września 1944 r. Jeden z drzeworytów prezentuje atak „sztukasów” na pozycję batalionu „Gurt” koło Dworca Głównego w czasie Powstania Warszawskiego. Na wewnętrznej stronie okładki wklejona jest opaska biało-czerwona z drukowanym napisem WP, orłem i numerem 146 noszona w Powstaniu przez por. Wiesława Bulikowskiego na lewym ramieniu. W osobnym małym notesiku znajdują się podpisy oficerów batalionu „Gurt” więzionych razem z Bulikowskim w oflagu.

W Muzeum im. ks. Józefa Jarzębowskiego znajdują się także inne pamiątki z czasu Powstania Warszawskiego, m.in. tak cenny dla powstańców orzełek. Czarnego koloru, niewielkich rozmiarów (2,4 cm wysokości) ma odpiłowaną część korony, odłamaną tarczę amazonek i oderwaną jedną nogę. Tak okaleczony jest niemym świadkiem tamtych dni. Orzełki, jako symbole wolności i przywrócenia ziem polskich sprzed wybuchu II wojny światowej, były bezcenne dla każdego Powstańca. Orzełki te miały koronę, którą później często stalinowcy z nienawiścią odrywali – tak pewnie stało się i z orzełkiem będącym w zbiorach Muzeum w Licheniu Starym.

W zbiorach Muzeum są także odznaczenia związane z Powstaniem Warszawskim. Pierwszym jest Krzyż Armii Krajowej – ustanowiony z inicjatywy londyńskiego środowiska byłych żołnierzy AK i gen. dyw. Tadeusza Bora-Komorowskiego dla upamiętnienia walk żołnierzy Polski Podziemnej 1939-1945. Jego nadawanie uznano za zakończone 8 maja 1999 r. Drugie odznaczenie to Warszawski Krzyż Powstańczy, ustanowiony ustawą z 3 lipca 1981 r. jako wyraz hołdu dla uczestników Powstania Warszawskiego w 1944 r.

Wśród pamiątek są także opaski: biało-czerwona z nadrukiem AK i biało-czerwona z nadrukiem AK SZARE SZEREGI z lilijką i znakiem Polski Walczącej. Niestety, Muzeum nie posiada informacji o tym, do kogo należały obie opaski. Ponieważ powstańcy nie mieli jednolitych mundurów takie właśnie biało-czerwone opaski z orłem i numerem oddziału Wojska Polskiego, noszone na ramieniu symbolizowały przynależność do walczących z bronią w ręku.

W zbiorach Muzeum znajdują się także fotografie upamiętniające te dramatyczne dni walki, m.in. zdjęcie datowane na październik 1944 r., przedstawiające chorych i wygłodzonych ludzi wychodzących z piwnic.

Powstanie Warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 o godz. 17.00. Walki zbrojne toczono siłami Armii Krajowej i innych organizacji polskiego ruchu oporu do 2 października 1944 r. Przez 63 dni powstańcy prowadzili samotną walkę, dla niepodległej Polski, wolnej od niemieckiej okupacji i sowieckiej dominacji. Czynny udział w walce wzięła także ludność cywilna stolicy, ponosząc ogromne straty. Powstanie nie osiągnęło wyznaczonych celów ani wojskowych, ani politycznych, ale dla kolejnych pokoleń Polaków może być symbolem męstwa i heroizmu w walce o niepodległość.