Łk 15, 1-32: Jezus – Miłość szukająca zagubionych grzeszników

Tekst w przekładzie Biblii Tysiąclecia:

Zaginiona owca

1 Zbliżali się do Niego wszyscy celnicy i grzesznicy, aby Go słuchać. 2 Na to szemrali faryzeusze i uczeni w Piśmie: «Ten przyjmuje grzeszników i jada z nimi». 3 Opowiedział im wtedy następującą przypowieść: 4 «Któż z was, gdy ma sto owiec, a zgubi jedną z nich, nie zostawia dziewięćdziesięciu dziewięciu na pustyni i nie idzie za zgubioną, aż ją znajdzie? 5 A gdy ją znajdzie, bierze z radością na ramiona 6 i wraca do domu; sprasza przyjaciół i sąsiadów i mówi im: „Cieszcie się ze mną, bo znalazłem owcę, która mi zginęła”. 7 Powiadam wam: Tak samo w niebie większa będzie radość z jednego grzesznika, który się nawraca, niż z dziewięćdziesięciu dziewięciu sprawiedliwych, którzy nie potrzebują nawrócenia.

Zgubiona drachma

8 Albo jeśli jakaś kobieta, mając dziesięć drachm, zgubi jedną drachmę, czyż nie zapala światła, nie wymiata domu i nie szuka starannie, aż ją znajdzie? 9 A znalazłszy ją, sprasza przyjaciółki i sąsiadki i mówi: „Cieszcie się ze mną, bo znalazłam drachmę, którą zgubiłam”. 10 Tak samo, powiadam wam, radość powstaje u aniołów Bożych z jednego grzesznika, który się nawraca».

Syn marnotrawny

11 Powiedział też: «Pewien człowiek miał dwóch synów. 12 Młodszy z nich rzekł do ojca: „Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada”. Podzielił więc majątek między nich. 13 Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozrzutnie. 14 A gdy wszystko wydał, nastał ciężki głód w owej krainie i on sam zaczął cierpieć niedostatek. 15 Poszedł i przystał do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. 16 Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. 17 Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę. 18 Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; 19 już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mię choćby jednym z najemników. 20 Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. 21 A syn rzekł do niego: „Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem”. 22 Lecz ojciec rzekł do swoich sług: „Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi! 23 Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, 24 ponieważ ten mój syn był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się”. I zaczęli się bawić. 25 Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. 26 Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. 27 Ten mu rzekł: „Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego”. 28 Na to rozgniewał się i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. 29 Lecz on odpowiedział ojcu: „Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu; ale mnie nie dałeś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. 30 Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę”. 31 Lecz on mu odpowiedział: „Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. 32 A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się”».

Krytyka literacka:

• W rozdziale 15. Ewangelista Łukasz opisuje kolejne wydarzenia, które mają miejsce w drugiej części Jego podróży do Jerozolimy (Łk 13,22 – 17,10). Tak nauczając, szedł przez miasta i wsie i odbywał swą podróż do Jerozolimy (Łk 13, 22). Rozważany fragment zawiera kontynuację nauki Jezusa. Kieruje ją zarówno do swoich uczniów jak i do Jego zagorzałych przeciwników- faryzeuszów. Mimo że robi to na przemian obecni są i jedni i drudzy. Trzy przypowieści nad którymi się pochylamy, aby je zgłębić opowiadają o zagubieniu się, o odnalezieniu oraz o radości Boga, szuka i znajduje tych, którzy się pogubili. Syn Człowieczy przyszedł odnaleźć i zbawić to, co zginęło (19, 10). Właśnie taka relacja do zagubionego grzesznika oznacza Boże miłosierdzie w najgłębszym sensie tego słowa. W tym względzie Łk 15 stanowi serce całej trzeciej Ewangelii. Rozdział ten w sposób obrazowy ukazuje stosunek Boga do grzeszników, który z kolei służy jako uzasadnienie Jezusowej relacji do grzeszników. I odwrotnie, okazując miłosierdzie grzesznikom, Jezus swymi czynami i słowami objawia tu najpełniej miłość Boga wobec wszystkich, którzy się od Niego oddalili, lecz zrozumieli swój błąd i pragną powrócić do Jego domu.
• W swej strukturze literackiej dostrzegamy bobrze przemślaną zamkniętą całość, dzielącą się na 4 części:

l) wprowadzenie (15, 1-2);

2) przypowieść o zagubionej owcy (15, 3-7);

3) przypowieść o zagubionej drachmie (15, 8-10);

4) przypowieść o zagubionym synu (15, 11-32).

Każda z przypowieści charakteryzuje się takim samym powtarzającym się schematem. Najpierw drachma, owca, syn gubią się; następnie znajdują się; po czym następuje wyrażenie radości z tego faktu. W każdej przypowieści autor stosuje te same określenia: zgubić – apollymi– (ww. 4. 6. 8. 9. 24. 32) lub gubić się, ginąć (apollymai– w. 17)

znaleźć – heurisko (ww. 4. 5. 6. 24. 32)

radować się – chairo (ww. 5. 32) lub radość- chara (ww. 7. 10)

• Gatunkiem literackim jakim posłużył się autor w tym miejscu jest przypowieść, w której maszal często łączy w sobie porównanie, alegorię, przysłowie i inne gatunki literackie, przy czym elementami porównywanymi są radość pasterza z odnalezienia własności i radość Boga z odnalezienia grzesznika.

Orędzie teologiczne:

• Przedstawianie Boga jako pasterza swojego ludu jest często obecne w Starym Testamencie. (Rdz 48,15; 49,24; Ps 23; Jr 23,3). Niemniej jednak w przypowieści o zagubionej owcy można dostrzec wyraźne ślady Księgi Ezechiela, w której Bóg oskarża przywódców Izraela o to, że nie szukali zagubionych owiec Słabej nie wzmacnialiście, o zdrowie chorej nie dbaliście, skaleczonej nie opatrywaliście, zabłąkanej nie sprowadzaliście z powrotem, zagubionej nie odszukiwaliście, a z przemocą i okrucieństwem obchodziliście się z nimi. Co następuje po tym? Oto Bóg decyduje się sam podjąć tego dzieła jakim jest odszukanie zgromadzenie na nowo owiec, swojego ludu, rozproszonego przez grzech, zło, chorobę i cierpienie. Chce być przy tym wzorem dla tych, którym na owcach zależy, którzy swoje życie oddają za swoje owce (J 10,15). Ustanawia w tym celu jednego pasterza, Dawida w Starym Testamencie i Dobrego Pasterza Jezusa w Nowym Testamencie. Jezus chętnie przebywa wśród tych, którzy się pogubili zeszli z właściwej drogi wiodącej do zbawienia. Są to celnicy i jawnogrzesznicy. Dowodzi to jednocześnie aktywnemu realizowaniu zamierzonych celów. Mesjasz przychodzi do jawnie pogardzanych przez uczonych w Piśmie i faryzeuszy co jest dla nich solą w oku. Wyjaśnia im, że nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy się źle mają. Nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników (Łk 5,31). W tym kontekście należy wspomnieć o celu, dla którego Jezus Chrystus przychodzi na świat. To nawrócenie grzeszników, zgładzenie ich grzechów, odpuszczenie grzechów jest owym znalezieniem zaginionych owiec. Bóg czyni to w swoim niezgłębionym miłosierdziu, którego przywódcy duchowi Izraela nie pojmują. Owca nie może powiedzieć, że sama się nawraca, dlatego Jezus mówi, że przedstawia ona grzesznika, który się nawraca.

Kiedy już dojdzie do znalezienia tych co poginęli następuje świętowanie, czyli wielka radość w niebie: aniołów, Boga i wszystkich świętych.

• Druga przypowieść zwana bliźniaczą (Łk 15, 8-10) w stosunku do pierwszej opowiada tym razem o kobiecie, której zgubiła się drachma. To równowartość zapłaty za cały dzień pracy, dlatego warto było jej szukać. Święty Łukasz chce niejako podkreślić rolę kobiety i jej szczególną misję w nauczaniu Jezusa. Wiele z nich Mu towarzyszyło, wielu pomógł. W tym zestawieniu z pasterzem, które odnosi się do Boga, można dostrzec chęć ukazania zarówno ojcowskiej jak i macierzyńskiej troski Boga o stworzenie. Przypowieść zwiera puentę, że poszukiwanie trwa dotąd, aż zguba się odnajdzie. Bóg więc poszukuje grzesznika aż do skutku.
• W trzeciej przypowieści nie gubi się zwierzę, rzecz, pieniądz, ale gubi się umiłowane stworzenie Boga – człowiek, syn. Syn z tej przypowieści działa wbrew panującym ówcześnie zwyczajom. Prosi o część majątku, opuszcza ojca, dom rodzinny, społeczność, żyje rozrzutnie, trwoni majątek ojca. To symbole odrzucenia Boga i Jego miłości oraz odejścia od Niego, aby do woli korzystać z tego, co człowiekowi wydaje się, że mu się należy. Dobrze znana nam historia „syna marnotrawnego” podkreśla radość w niebie z jednego grzesznika, który się nawraca. I w tej przypowieści uzasadniane jest wychodzenie Jezusa do grzeszników i siadanie do stołu z celnikami, by w ten sposób wyrwać człowieka z otchłani i otworzyć mu oczy naprawdę.

Dlatego wielu ludzi podobnie jak młodszy syn postanawia nawrócić się, wrócić zanim będzie za późno. Dopóki człowiek żyje, jest szansa, aby go uratować. Dopóki istnieje choćby cień nadziei Bóg to wykorzystuje, aby go do siebie przyprowadzić i przywrócić mu utraconą godność. Każdy, kto tego doświadczył, zobowiązany jest nie tylko wychwalać miłosierdzie Boże, ale powinien z całą mocą świadczyć o Nim wśród tych, którzy nie mają odwagi zwrócić się ku Bogu.

Starszy syn symbolizuje tych, którzy co prawda nie zerwali więzi z Bogiem i ciągle zachowują Jego prawo, ale nie usiłują myśleć i odczuwać jak On. Wyolbrzymiają swe zasługi i zarazem chcą kształtować stosunek Boga do ludzi według własnych pojęć sprawiedliwości. Najgorszą ich cechą jest zazdrość, która w swej istocie oznacza uczucie przykrości i żalu, spowodowane czyimś powodzeniem lub szczęściem. Jej zło polega na tym, że człowiek smuci się z powodu dobra, którego doświadcza bliźni, uważając niekiedy za niesprawiedliwość to, że wiedzie mu się dobrze.

Losy i charaktery obu synów ukazują wielkość Bożego miłosierdzia. Przypowieść ta, rozważana pod kątem powszechnego planu zbawienia ukazuje stan całej ludzkości. Wszyscy, niezależnie jak toczą się ich losy, mają równe prawo, aby przebywać z Bogiem w Jego domu. Czy człowiek z tego daru skorzysta?

Ojcowie Kościoła:

• „Człowiekiem, który ma dwóch synów, jest Bóg, który ma dwa ludy: starszy syn to lud Żydów, młodszy syn to lud pogan”. Św. Augustyn Kazanie 112 A, 2.
• Pan, który zgładził wasz grzech i przebaczył wasze winy, jest w stanie strzec i chronić was przed zakusami diabła, walczącego z wami, aby nieprzyjaciel – źródło wszelkich przewinień – nie zaskoczył was. Kto powierza się Bogu, nie obawia się Szatana. Św. Ambroży, De sacramentis, 5,30.

Kultura i sztuka

Domenico Fetti „Przypowieść o zagubionej drachmie”, fot. Wikipedia

Fot. James Tissot, „Dobry pasterz”, fot. Wikipedia

James Tissot „Zagubiona drachma”, fot. Wikipedia

Życie i nauczanie Kościoła:

• „Wyznanie grzechów jest to akt marnotrawnego syna, który wraca do Ojca i zostaje przez niego powitany pocałunkiem pokoju; akt lojalności i odwagi; akt zawierzenia siebie samego, pomimo grzechu, miłosierdziu, które przebacza.

Jan Paweł II, Reconciliatio et penitentia, 31.

• Ze śmiałą ufnością zaczęliśmy modlić się do naszego Ojca. Błagając Go, by święciło się Jego imię, prosiliśmy Go, abyśmy byli coraz bardziej uświęcani. Chociaż zostaliśmy obleczeni w szatę chrzcielną, nie przestajemy jednak grzeszyć i odwracać się od Boga. Teraz, w tej nowej prośbie, na nowo przychodzimy do Niego jak syn marnotrawny 105 i uznajemy się przed Nim za grzeszników, podobnie jak celnik. Nasza prośba zaczyna się od „wyznania”, w którym wyznajemy jednocześnie naszą nędzę i Jego miłosierdzie. Nasza nadzieja jest niezawodna, ponieważ w Jego Synu „mamy odkupienie – odpuszczenie grzechów” (Kol 1, 14; Ef 1, 7). Skuteczny i niewątpliwy znak Jego przebaczenia znajdujemy w sakramentach Kościoła. KKK 2839
• Jezus zaprasza grzeszników do stołu Królestwa: „Nie przyszedłem, aby powołać sprawiedliwych, ale grzeszników” (Mk 2, 17). Zaprasza ich do nawrócenia, bez którego nie można wejść do Królestwa, ale ukazuje im słowem i czynem bezgraniczne miłosierdzie Ojca wobec nich i ogromną „radość z jednego grzesznika, który się nawraca” (Łk 15, 7). Największym dowodem tej miłości będzie ofiara Jego własnego życia „na odpuszczenie grzechów” (Mt 26, 28). KKK 545

Pytania do refleksji:

Jak przyznaję się do swoich błędów?

Jak i dlaczego za nie żałuję?

Kiedy wracam, kiedy korzystam z sakramentu pokuty i pojednania zaraz po upadku?

Lektura poszerzająca:

• Gadenz P.T., Ewangelia według św. Łukasza. Katolicki Komentarz do Pisma Świętego, przekł. G. Gomola, A Gomola, Poznań 2020, s. 315-326.
• Pismo Święte, Biblia Paulistów, s. 2300-2301.
• Mickiewicz. F., Ewangelia według Świętego Łukasza, NKB, cz 2., s.146-176.