Łodygowice – unikalna zasłona wielkopostna zawisła nad ołtarzem

Unikalna zasłona wielkopostna – tkanina o wymiarach 400 x 400 cm – zawisła na ołtarzem drewnianej świątyni pw. śś. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Łodygowicach na Żywiecczyźnie. Zgodnie z pradawną tradycją Kościoła w czasie Wielkiego Postu zasłania się wizerunki krzyża świętego, a niegdyś zasłaniano całe ołtarze. Łodygowicka świątynia należy do Muzeum Rozproszonego Diecezji Bielsko-Żywieckiej (MuRo).

Jak wyjaśnia ks. dr Szymon Tracz, konserwator architektury i sztuki sakralnej diecezji bielsko-żywieckiej, zasłona malowana dwustronnie na płótnie farbami temperowymi uzyskała kształt kwadratu o wymiarach 400 cm x 400 cm.

„Pole obrazowe na jej awersie zostało podzielone w układzie ramowym na 9 prostokątnych kwater różnej wielkości obwiedzionych złocistym obramowaniem. Osiem kwater wypełnia kompozycja figuralna, dziewiąta kwatera na osi otrzymała ciemnobrunatne, neutralne tło” – tłumaczy historyk, wskazując na kolejne przedstawione na niej sceny: 1. Pokutujący św. Piotr, 2. Ostatnia Wieczerza, 3. Pokutująca św. Maria Magdalena; w drugim rzędzie: 4. Podniesienie krzyża, 5. Ukrzyżowanie, 6. Opłakiwanie; w trzecim rzędzie: 7. Modlitwa w Ogrójcu, 9. Pojmanie Chrystusa. Na rewersie zasłony centralnie ukazano krzyż z narzędziami męki Pańskiej (arma Christi).

W przeszłości zasłona zasłaniała ołtarz główny od I nieszporów V niedzieli wielkiego postu, zwanej czarną niedzielą, do zakończenia liturgii Wielkiego Piątku. Po przeprowadzonej w ostatnim czasie konserwacji na powrót zasłona spełnia swoje funkcje.

Zwyczaj zasłaniania krzyży i obrazów w liturgii jest już poświadczony w X wieku i dotyczy okresu od V niedzieli wielkiego postu (niedziela poprzedzająca Niedzielę Palmową).

„Proste płótno było zdobione symbolami męki i śmierci Chrystusa. Wydaje się, że miejscem, gdzie zrodziły się zasłony dekorowane scenami lub przedstawieniami dewocyjnymi była Anglia. Tu zasłona wielkopostna pojawiła się najpierw w kościołach klasztornych i katedrach, gdzie oddzielała prezbiterium od wiernych. Do przejęcia zwyczaju w kościołach parafialnych przyczynili się cystersi” – dodaje ks. Tracz i zwraca uwagę, że kres zwyczaju stosowania zasłon wielkopostnych przyniosła ostatecznie reforma liturgiczna po Soborze Watykańskim II.

Z terenów diecezji bielsko-żywieckiej zachowały się zasłony z XIX w. z przedstawieniem Ukrzyżowania w kościele śś. Apostołów Piotra i Pawła w Skoczowie i w kościele św. Stanisława w Starym Bielsku, a także trzy zasłony na ołtarz główny i dwa ołtarze boczne z początku XX wieku w kościele w Polance Wielkiej (Ukrzyżowanie, Modlitwa w Ogrojcu, Opłakiwanie).

„Należy także wspomnieć zasłonę z Ukrzyżowaniem w Starej Wsi. Wyjątkowe trzy zasłony zachowały się w drewnianym kościele w Orawce. Jednakże ramowy podział przedstawień czyni zasłonę w Łodygowicach realizacją unikatową” – stwierdza dyrektor MuRo.