Łodygowice: unikatowa zasłona wielkopostna zawisła w drewnianej świątyni

Unikalna zasłona wielkopostna – tkanina o wymiarach 400 x 400 cm – wróciła po zabiegach konserwacyjnych do parafii świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Łodygowicach. Zasłona, która powstała w 1832 roku w żywieckim warsztacie cechowym, zawisła nad ołtarzem głównym drewnianego kościoła. Będzie tam wisieć do Wielkanocy. Ostatni raz zawieszono ją ponad 24 lata temu.

Jak wyjaśnia ks. dr Szymon Tracz, konserwator architektury i sztuki sakralnej diecezji bielsko-żywieckiej, niegdyś unikalną zasłonę zawieszano w prezbiterium kościoła pomiędzy nastawą ołtarza głównego a tabernakulum ustawionym na oddzielonym od retabulum ołtarzu.

„Zasłona malowana dwustronnie na płótnie farbami temperowymi uzyskała kształt kwadratu o wymiarach 400 cm x 400 cm. Pole obrazowe na jej awersie zostało podzielone w układzie ramowym na 9 prostokątnych kwater różnej wielkości obwiedzionych złocistym obramowaniem. Osiem kwater wypełnia kompozycja figuralna, dziewiąta kwatera na osi otrzymała ciemnobrunatne, neutralne tło” – tłumaczy historyk, wskazując na kolejne przedstawione na niej sceny: 1. Pokutujący św. Piotr, 2. Ostatnia Wieczerza, 3. Pokutująca św. Maria Magdalena; w drugim rzędzie: 4. Podniesienie krzyża, 5. Ukrzyżowanie, 6. Opłakiwanie; w trzecim rzędzie: 7. Modlitwa w Ogrójcu, 8. pusta kwatera, 9. Pojmanie Chrystusa. Na rewersie zasłony centralnie ukazano krzyż z narzędziami męki Pańskiej (arma Christi).
Dzieło powstało w 1842 roku w żywieckim warsztacie cechowym malarza Antoniego Krząstkiewicza /Chrząstkiewicza/ (1790-1870). W pracach przy zasłonie udział brał jego syn Wincenty Krząstkiewicz /Chrząstkiewicz/ (1821-1889).

„Przez następne dziesięciolecia był nią zasłaniany ołtarz główny od I nieszporów V niedzieli Wielkiego Postu, zwanej czarną niedzielą, do zakończenia liturgii Wielkiego Piątku. W ostatnich latach nie było to możliwe ze względu na zły stan obiektu” – zaznacza kapłan, zapewniając, że po przeprowadzonej w ostatnim czasie konserwacji na powrót zasłona będzie spełniać swoje funkcje.

Naukowiec tłumaczy, że zwyczaj zasłaniania krzyży i obrazów w liturgii jest już poświadczony w X wieku i dotyczy okresu od V niedzieli Wielkiego Postu (niedziela poprzedzająca Niedzielę Palmową). Konserwator zauważa, że dla niektórych zasłona wielkopostna była wyzwaniem do abstynencji i umartwienia lub też „postu oczu”, podobnie jak nieużywanie instrumentów muzycznych w Wielkim Poście było rodzajem „postu uszu”.

Według ks. Tracza, nie można też wykluczyć, że twórcy zasłony łodygowickiej mogli inspirować się wcześniejszą polichromią istniejącą w Łodygowicach, którą przykryła obecna dekoracja malarska z 1929 roku autorstwa Adama Giebułtowskiego. „Obecność na zasłonie w Łodygowicach pustego pola poniżej sceny Ukrzyżowania wzięła się stąd, iż w tym miejscu po rozwieszeniu tkaniny znajdowało się tabernakulum. Dlatego też ornament przypomina koronkę nawiązującą do dekoracyjnych zdobień tekstylnych tabernakulum” – podkreśla.

Konserwacja zasłony została zrealizowana w ramach prowadzonego przez diecezję projektu pod nazwą „Beskidzkie Muzeum Sakralnej Architektury Drewnianej Diecezji Bielsko-Żywieckiej – udostępnienie dziedzictwa kulturowego Podbeskidzia poprzez nadanie nowych funkcji kulturalnych drewnianym obiektom zabytkowym” realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 VIII Oś Priorytetowa: Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury.