Mało znane aspekty życia Żydów na prowincji tematem nowej publikacji

Jak wyglądało życie Żydów na polskiej i kieleckiej wsi, jakie mity i stereotypy na ten temat wciąż się utrzymują, co zrobić z tzw. rzeczami po Żydach – te kwestie zostały poruszone w najnowszej publikacji Muzeum Wsi Kieleckiej pt. „Żydzi wiejscy i małomiasteczkowi w obrazie wiosek i sztetli przełomu XIX i XX wieku”.

Publikacja, wydana pod redakcją dr Agnieszki Dziarmagi i dr. Krzysztofa Karbownika, stanowi część projektu obejmującego konferencję naukową oraz wydarzenia kulturalne poświęcone tej tematyce. Książka zawiera kilkanaście artykułów autorstwa naukowców m.in. z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Uniwersytetu Opolskiego, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, Żydowskiego Instytutu Historycznego, Teatru NN – „Brama Grodzka” i in.

– Dzieje Żydów na wsiach są stosunkowo słabo rozpoznane, a warto po ten motyw sięgać dla uzyskania jak najpełniejszego obrazu polskiej wsi – powiedziała podczas konferencji prasowej dr Agnieszka Dziarmaga. – Bez wiedzy o tym, jak żyli, pracowali, jakimi prawami rządzili się Żydzi wiejscy i małomiasteczkowi, panorama polskiej wsi jest niepełna. Ponadto śmierć ok. 3 mln żydowskich obywateli państwa polskiego wciąż skłania do podjęcia studiów kolejne pokolenia badaczy dziejów społeczności żydowskiej, którzy próbują odpowiedź na pytanie, jak hekatomba II wojny światowej i poniesione w jej wyniku spustoszenia wpłynęły na korektę społecznego obrazu – dodaje autorka.

– To nie są teksty oczywiste. Staraliśmy się unikać tematów przegadanych, skupiając się na zagadnieniach mniej znanych, ale istotnych dla zrozumienia żydowskiego dziedzictwa w Polsce – dodaje dr Krzysztof Karbownik, kierownik Działu Badań Etnograficznych Muzeum Wsi Kieleckiej.

Publikacja została podzielona na trzy części. Pierwsza opisuje aktywność Żydów na Kielecczyźnie na przełomie XIX i XX wieku, m.in. ich działalność edukacyjną, gospodarczą, religijną. Druga skupia się na życiu codziennym, bazując na pamiętnikach chłopskich, księgach pamięci, dokumentach archiwalnych.

Publikacja podejmuje także trudne tematy, w tym pytania o własności i dziedzictwo po Żydach, które obejmuje materialne pozostałości, takie jak synagogi, cmentarze czy przestrzenne relikty, znajdujące się na terenie wielu gmin i powiatów. Autorzy rozważająkwestie etyczne, jak np. tę, kto ma prawo do tego, co pozostało po polskich Żydach.

Na okładce książki znalazła się unikatowa fotografia z archiwum Muzeum Przypkowskich w Jędrzejowie, przedstawiająca żydowski pogrzeb.

Jak zapowiada Katarzyna Korus, Muzeum Wsi Kieleckiej planuje kontynuować badania i popularyzację tematyki żydowskiej. Trwają prace nad projektem odtworzenia w Parku Etnograficznym w Tokarni obiektu poświęconego kulturze żydowskiej, np. niewielkiej modlitewni, która stanowiłaby uzupełnienie chałupy żydowskiej krawca z Szydłowa, dostępnej w sektorze małomiasteczkowym skansenu.