Marcinkowice: 75-lecie ocalenia Jana Karskiego

W niedzielę, 22 listopada w parafii w Marcinkowicach k. Nowego Sącza odbędzie się upamiętnienie 75. rocznicy uratowania Jana Karskiego – legendarnego emisariusza Polski Podziemnej, który pierwszy głośno mówił o zbrodniach hitlerowskich w Polsce. To od niego świat dowiedział się o holokauście.

Niedzielnej Mszy św. w intencji Jana Karskiego o godzinie 11.30 w kościele w Marcinkowicach będzie przewodniczył bp Tadeusz Pieronek. Później na skwerku Jana Karskiego zostanie posadzony dąb – drzewo pamięci emisariusza z czasów II wojny światowej. Będą przy tym odmówione modlitwy w języku hebrajskim i polskim. Uroczystości odbędą się z udziałem rabina krakowskiego Avigdora Baumola, Wiesławy Kozielewskiej, córki chrzestnej i bratanicy Jana Karskiego oraz Małgorzaty Morawskiej, córki Jana Morawskiego.

Uroczystość zakończy sympozjum w Domu Parafialnym na temat kryjówki Jana Karskiego w gajówce na Łazach, która miała strategiczne znaczenie po uwolnieniu go ze szpitala w Nowym Sączu. Odbędą się też prelekcje o Janie Karskim i Janie Morawskim oraz prezentacja filmu dokumentalnego.

Akcję uwolnienia Karskiego (okupacyjny pseudonim Jana Kozielewskiego) przeprowadził Związek Walki Zbrojnej i organizacje podziemne z Krakowa. Nie miałaby ona jednak szans powodzenia, gdyby nie udział lekarzy szpitala w Nowym Sączu, w tym przede wszystkim dyrektora Stanisława Stuchłego i lekarza Jana Słowikowskiego.

Ocalenie Karskiego dokonało się w Marcinkowicach na przełomie lipca i sierpnia 1940 r. w majątku Stanisława i Olgi Morawskich, a głównym organizatorem pomocy był ich syn – Jan, członek podziemia. Jan Morawski przejął przewiezionego łodzią przez Dunajec Jana Karskiego i ukrył w gajówce u Feliksa Widła. Tam emisariusz był leczony i przechodził rekonwalescencje. To Jan Morawski wyekspediował Jana Karskiego do majątku Kąty, kiedy dalsze ukrywanie w Marcinkowicach stało się śmiertelnie niebezpieczne.

„Nie byłoby późniejszego bohatera Jana Karskiego, gdyby nie patriotyczny czyn marcinowicki. Chcemy dać świadectwo prawdzie historycznej i podkreślić udział Ludu Sądeckiego w ocaleniu bohatera narodowego. Ważna będzie na niedzielnych uroczystościach obecność obu rodzin ratującego – Jana Morawskiego i ratowanego Jana Karskiego” – mówi Jacek Woźniak, sekretarz Towarzystwa Jana Karskiego.

Dopiero po wojnie Karski dowiedział się, jak wysoka była cena jego uwolnienia. W odwecie hitlerowcy rozstrzelali jesienią 1941 roku w Biegonicach 32 zakładników spośród mieszkańców Nowego Sącza, w tym brata doktora Jana Słowikowskiego.

Uroczystość w Marcinkowicach organizowana jest przez polsko–amerykańskie Towarzystwo Jana Karskiego.

Jan Karski urodził się 24 kwietnia 1914 r.w Łodzi, zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie. Podczas napaści sowieckiej na Polskę dostał się do niewoli, jednak dzięki fortelowi objęty został wymianą jeńców pomiędzy Niemcami i ZSRR. W listopadzie 1939 roku uciekł z niemieckiego transportu, dotarł do Warszawy i podjął działalność konspiracyjną. Był kurierem i emisariuszem politycznym. W podziemiu znany był pod pseudonimem „Witold”. Jesienią 1942 roku wyruszył w najważniejszą misję swojego życia do Wielkiej Brytanii, podczas której zdał relację – jako naoczny świadek – z eksterminacji Żydów.

Rok 2014 został oficjalnie ogłoszony w Polsce przez Sejm rokiem Jana Karskiego. Prezydent USA Barack Obama odznaczył go pośmiertnie Prezydenckim Medalem Wolności 29 maja 2012 roku.