Mauzoleum w Michniowie gotowe, ale otwarcie przesunięte ze względu na pandemię

Nie w listopadzie, ale na początku 2021 r. nastąpi otwarcie Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie, przy którym zakończyły się najważniejsze prace budowlane. Koszt całości inwestycji realizowanej w latach 2010-2020 wyniósł ponad 40 mln zł.

Michniów jest symbolem wszystkich pacyfikacji i represji, jakie dotknęły polskie wsie w czasie II wojny światowej oraz niemieckiej okupacji.

– We wnętrzach obiektu trwają obecnie zaawansowane prace nad przygotowaniem ekspozycji stałej. Zajmie ona powierzchnię około 1,7 tys. m kw. Dodatkowo 295 m kw. przeznaczonych zostanie na ekspozycje czasowe – wyjaśnia Beata Ryń, kierownik marketingu i promocji Muzeum Wsi Kieleckiej, które jest organem prowadzącym michniowskie mauzoleum.

Początki adaptacji muzeum michniowskiego w starej formule, sięgają 2009 r., gdy projekt autorstwa Nizio Design International zdobył pierwszą nagrodę w konkursie ogłoszonym przez Muzeum Wsi Kieleckiej. W 2010 r. rozpoczęła się budowa mauzoleum. Celem twórców było połączenie programu funkcjonalno-użytkowego architektury z wyrazistą rzeźbiarską formą i symboliczną wymową muzeum-pomnika pamięci.

W międzynarodowej prasie branżowej Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie było wskazywane jako jeden z najciekawszych projektów architektonicznych realizowanych na świecie.

Unikatową monolityczną bryłę budynku Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie tworzy 11 segmentów: 5 zamkniętych i 6 otwartych, z charakterystycznymi pęknięciami, z których kolejne ulegają stopniowej deformacji i rozpadowi. Celowa degradacja elementów bryły to symbol eskalacji wojennych represji wobec mieszkańców wsi. Materiałami, które dominują we wnętrzu i stają się nośnikiem treści są: beton, drewno oraz czarna stal walcowana na gorąco. Ich faktury, barwy oraz zapach oddziałują na zmysły zwiedzających. Na powierzchni betonu odwzorowano odcisk drewna. Część wewnętrznych betonowych ścian posłuży m.in. do wyświetlania projekcji multimedialnych. Ciekawym elementem wystawy są wielkoformatowe rzeźbiarskie obiekty o nieregularnych kształtach, do których wykończenia wykorzystano odzyskowe drewno ze starych chat i stodół. Na część obiektów zostały nałożone blachy z czarnej stali z nadrukami.

Obiekt ogrzewany jest pompami ciepła, które nie emitują do środowiska szkodliwych substancji. Wewnątrz zamontowane zostały innowacyjne rozwiązania ekspozycyjne.

W sali wystaw czasowych, przesuwne ściany pozwalają dostosowywać kubaturę pomieszczenia do aktualnych potrzeb. Na potrzeby ekspozycji została także skomponowana muzyka, która będzie słyszana w całym obiekcie. Jej autorem jest znakomity kompozytor Tomasz Wiracki.

Michniów to miejscowość w Górach Świętokrzyskich, w której hitlerowski okupant w dniach 12-13 lipca 1943 roku zamordował 204 osoby: 103 mężczyzn – w większości spalonych żywcem, 53 kobiety i 48 dzieci, aż dziesięcioro z nich miało mniej niż 10 lat. Najmłodszą ofiarą był dziewięciodniowy Stefanek Dąbrowa, wrzucony przez niemieckiego żandarma do płonącej stodoły.

Wymordowanie mieszkańców wsi było odwetem za ich pomoc dla oddziałów partyzanckich, oraz przynależność do Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Osiemnaście młodych dziewcząt wywieziono na przymusowe roboty do Rzeszy. Wieś, po ograbieniu została doszczętnie spalona. Zabroniono odbudowy i uprawiania pól w Michniowie. Szczątki zamordowanych spoczywają w zbiorowej mogile, na której zaraz po wojnie postawiono kamienną tablicę z nazwiskami ofiar.

Powstające tu mauzoleum jest wyjątkowym muzeum historyczno-martyrologicznym. Jego celem jest także zachowanie pamięci o 817 spacyfikowanych w czasie II wojny światowej wsiach polskich.