Medziugorie – wielkie miejsce modlitwy

Swoją misję w Medziugoriu abp Henryk Hoser rozpoczyna 27 marca br. Choć kontrowersje wokół objawień Matki Bożej pozostają nierozstrzygnięte, to małe miasteczko w Hercegowinie wciąż przyciąga tłumy. Rocznie przyjeżdża ponad dwa miliony pielgrzymów z całego świata, którzy doznają niewątpliwego pożytku duchowego. Jest ono wielkim miejscem modlitwy i jednym z najbardziej uczęszczanych „konfesjonałów” w Europie. Dlatego KAI wysłała tam specjalnego wysłannika Jakuba Kubicę, którego dziennikarski raport prezentujemy poniżej.

Historia tlącego się sporu

Początki objawień sięgają czerwca 1981 r. Wtedy sześciorgu dzieci z parafii Medziugorie – Ivanowi Dragićeviciowi, Vicce Ivanković, Mariji Pavlović, Mirjanie Dragićević, Ivance Ivanković oraz Jakovowi Čolo – miała na jednym z okolicznych wzgórz ukazać się Matka Boża, po chorwacku Gospa, czyli Pani. Większość z wizjonerów do dziś mieszka na stałe w Medziugoriu lub okolicy. Troje z nich – Vicka, Ivan i Marija – utrzymuje, że wciąż ma codziennie objawienia. Pozostali twierdzą, że widzą lub słyszą Matkę Bożą rzadziej – raz w miesiącu lub raz do roku. Wizje nie są związane z miejscem, lecz z osobami widzących i zdarzają się także poza Medziugoriem, nawet na innych kontynentach.

Pierwsza komisja, powołana do zbadania sprawy przez bp. Pavla Žanicia, ówczesnego ordynariusza diecezji mostarsko-duvnijskiej, ogłosiła, że nie można stwierdzić nadprzyrodzonego charakteru badanych zjawisk. Choć nie jest to rozstrzygnięcie ostateczne, zabroniono organizowania w imieniu Kościoła pielgrzymek do Medziugoria. Stanowisko to podtrzymała – po ponownej analizie na polecenie Watykanu – Konferencja Episkopatu ówczesnej Jugosławii. Zalecono jednocześnie opiekę duszpasterską nad przybywającymi tam wiernymi. Ten stan rzeczy trwał przez blisko 18 lat.

W 2010 r. ponownie inicjatywę przejęła Stolica Apostolska. Benedykt XVI powołał międzynarodową komisję pod przewodnictwem kard. Camillo Ruiniego, która przedstawiła swoje wnioski dotyczące medziugorskiego fenomenu papieżowi Franciszkowi. Nieoficjalnie wiadomo, że komisja nie wykluczyła możliwości uznania nadprzyrodzonego charakteru początkowych wydarzeń w Medziugoriu, przy zachowaniu zastrzeżeń co do ich późniejszego przebiegu.

Przeciwnicy domniemanych objawień zwracają uwagę głównie na pojawiające się w relacjach „widzących” nieścisłości i niekonsekwencje, dotyczące na przykład długości trwania widzeń: początkowo miały to być niecałe dwa tygodnie. Wskazują też na nakłanianie przez rzekomą Maryję dwóch franciszkanów do nieposłuszeństwa biskupowi po decyzji o przeniesieniu ich do innej parafii. Swoje stanowcze, negatywne stanowisko przypomniał po raz kolejny w lutym tego roku obecny biskup mostarsko-duvnijski Ratko Perić, publikując na stronie internetowej diecezji artykuł dowodzący, że w Medziugoriu nie ukazała się Matka Boża.

Tarcia między klerem diecezjalnym a franciszkanami mają w Hercegowinie długą historię. Po podboju tych ziem przez Imperium Osmańskie w XV w., bracia mniejsi byli jedynymi duchownymi katolickimi, którym Turcy pozwolili prowadzić duszpasterską działalność na tym obszarze, przez co franciszkanie zyskali sobie autorytet i szacunek miejscowej ludności. Pod koniec XIX w., po odbiciu Hercegowiny z rąk tureckich, Stolica Apostolska postanowiła przywrócić na tych terenach regularne struktury diecezjalne. Stąd bierze swój początek tzw. kwestia hercegowińska, czyli opór i bunt niektórych franciszkanów oraz części miejscowej ludności przed przejmowaniem parafii przez duchowieństwo diecezjalne. Radykalni sceptycy chcą widzieć w domniemanych objawieniach z Medziugoria mistyfikację franciszkanów skierowaną przeciw biskupowi.

Zwolennicy natomiast podkreślają dobre duchowe owoce w postaci licznych nawróceń, korzystania przez pielgrzymów z sakramentu pokuty i pojednania oraz zwracają uwagę na sprzyjającą modlitwie atmosferę tego miejsca.

„Kiedy mówimy o Medzugoriu jako miejscu pielgrzymek, to ma ono swoją wartość: ludzie bardzo licznie tam przybywają, modlą się, spowiadają. Jest to w pewnym sensie największy „konfesjonał” niemal w całej Europie” – deklaruje w rozmowie z KAI kard. Vinko Puljić, metropolita sarajewski, przewodniczący Konferencji Episkopatu Bośni i Hercegowiny oraz członek byłej Międzynarodowej Komisji ds. Medziugoria. „Wiele osób odprawia tam pokutę. I ta właśnie modlitwa, pokuta oraz spowiedź prowadzi do licznych nawróceń i łask w osobistym życiu wiary. Mam nadzieję, że właśnie nad tym Kościół będzie czuwał. A sam proces badania objawień i ich przesłania potrwa dłużej” – dodaje.

Ojciec Święty nie wydał dotąd ostatecznej oceny między innymi dlatego, że objawienia wciąż trwają, ale na pokładzie samolotu z Sarajewa w 2015 r. zapowiedział rychłe rozstrzygnięcie. Franciszek dwukrotnie odnosił się do Medziugoria poprzez czytelne aluzje w homiliach podczas Mszy w kaplicy Domu św. Marty. Krytykował poszukiwanie przez chrześcijan niezwykłości i mówił między innymi, że Maryja „nie jest naczelniczką poczty, która co dzień wysyła wiadomości” (homilia z 13 listopada 2013 r.). Niezmiennie w mocy pozostaje zalecenie, by otoczyć duszpasterską troską przyjeżdżających tam pielgrzymów. Stąd decyzja papieża Franciszka o oddelegowaniu do Medziugoria abp. Henryka Hosera jako specjalnego wysłannika, który ma przyjrzeć się tamtejszej sytuacji duszpasterskiej.

„Na pewno cieszy mnie, że jest tam takie zainteresowanie modlitwą, taka gotowość do pokuty i chęć do spowiedzi. Najważniejsze, byśmy to obserwowali, wspierali i czuwali nad tym, bo to pomaga w nowej ewangelizacji i wzmacnianiu wiary” – deklaruje kard. Puljić, który będzie przyjmować w Bośni papieskiego wysłannika.

Miejsce modlitwy

Marija Dugandžić, pracownica kancelarii parafialnej, przyjechała do Medziugoria ze Splitu. Obserwuje ruch pielgrzymkowy niemal od samego początku. Była pierwszą przewodniczącą Stowarzyszenia Przewodników Medziugorskich, które oferuje logistyczną i duchową pomoc pielgrzymom. Jej następczyni, Jela Odak żartuje w rozmowie z KAI, że udało się już wychować nowe pokolenie przewodników, którzy uczą się od swoich rodziców i znajomych. Oprócz dobrej znajomości języków obcych, historii okolicy i domniemanych objawień, cechuje ich też wrażliwość na religijne potrzeby pielgrzymów oraz to, że sami starają się formować duchowo.

Marija Dugandžić, fot. Jakub Kubica

Jela Odak, fot. Jakub Kubica

Zapytana o precyzyjne dane dotyczące liczby osób odwiedzających parafię, Marija Dugandžić wskazuje, że jedynym miarodajnym źródłem może być liczba rozdzielonych podczas Mszy komunii św., które liczone są od 1985 r. Do dziś rozdano ich już ponad 37 milionów, a liczba koncelebransów podczas Eucharystii sięgnęła już ponad 800 tysięcy. Z pominięciem czasu wojny po rozpadzie Jugosławii, kiedy nastąpił wyraźny spadek liczby pielgrzymów i księży odwiedzających Medziugorie, ich liczba stale rosła. W ciągu roku najwięcej wiernych przybywa tu w okresie od początku Wielkiego Postu do końca sierpnia. Medziugorie przyciąga też pielgrzymów na święta maryjne oraz w rocznicę pierwszych objawień (25 czerwca).

Galeria zdjęć (38 zdjęć)

Stolica Apostolska uznaje obecnie Medziugorie za „miejsce modlitwy”, a pracujący w parafii franciszkanie na co dzień oferują przybywającym tu tradycyjne formy katolickiej duchowości: Eucharystię, adorację Najświętszego Sakramentu, spowiedź, Różaniec i Drogę Krzyżową. Wierni modlą się też o uzdrowienie oraz proszą o błogosławieństwo dewocjonaliów. Nabożeństwa odbywają się zazwyczaj w kościele parafialnym lub w jego obrębie, jednak raz w tygodniu Różaniec odmawiany jest na Wzgórzu Objawień, na którym miało dojść do nich po raz pierwszy.

Drogę Krzyżową wierni odprawiają na wzgórzu Križevac, które zmieniło swoją nazwę na obecną w 1933 r., gdy z inicjatywy franciszkanów i przy dużym zaangażowaniu parafian stanął na nim krzyż upamiętniający tysiąclecie Odkupienia. Obecny proboszcz parafii, o. Marinko Šakota OFM mówi KAI, że to właśnie modlitwa i pokuta są istotą duchowości, którą proponuje Medziugorie.

Wzgórze Križevac, fot. Jakub Kubica

W ciągu roku organizowane są tygodniowe seminaria postu, modlitwy i milczenia, których uczestnicy żyją w tym czasie o chlebie i wodzie. Regularnie odbywają się spotkania dla księży, par małżeńskich oraz pracowników służby zdrowia. W zeszłym roku po raz pierwszy 130 uczestników z 16 krajów uczestniczyło w seminarium pro-life. Na początku marca w Medziugoriu kolejny raz spotkali się organizatorzy pielgrzymek, animatorzy grup modlitewnych i wspólnot modlitewnych inspirowanych tutejszą duchowością oraz Centrów Pokoju, szerzących medziugorskie przesłanie. Co roku w Sylwestra setki osób przyciąga modlitewne czuwanie, połączone z rozpoczęciem Nowego Roku Mszą świętą. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych spotkań jest letni Mladifest, międzynarodowy modlitewny zjazd młodych, który gromadzi blisko 50 tysięcy uczestników na miejscu i kolejne 2 miliony tych, którzy śledzą go za pośrednictwem Internetu. W rekolekcjach w „Domu pokoju”, jednym z ośrodków na terenie parafii, uczestniczyło już prawie 45 tysięcy osób.

W tym roku w marcu na ulicach miasteczka nie widać tłumów. Wzdłuż głównej ulicy Jana Pawła II nie parkują jeszcze autokary. Ale na szlaku z kościoła do Wzgórza Objawień można już spotkać pierwszych pątników. Wśród nich Naomi Saito, z pochodzenia Japonkę, która wraz z przyjaciółką przyjechała z São Paolo. W Brazylii nawróciła się na katolicyzm i – jak mówi – w Medziugoriu odnajduje żywą obecność Maryi oraz głęboko wierzy, że Matka Boża wybrała to miejsce, podobnie jak Aparecidę.

Naomi Saito, fot. Jakub Kubica

Dla brata Marie-Josepha, trapisty z Paryża, to już siódmy pobyt w tym miejscu i tym razem decydujący. – Przyjechałem tu podjąć ostateczne rozeznanie w sprawie mojego powołania. Od tego zależy czy zostanę w klasztorze – mówi w rozmowie z KAI. Dotychczas kancelaria parafialna otrzymała zgłoszenia od ponad 600 osób konsekrowanych, które wierzą, że swoje powołanie zawdzięczają Medziugoriu.

Br. Marie Joseph, fot. Jakub Kubica

Długą aleją drzew biegnącą do ołtarza polowego na tyłach kościoła przechadza się Oliver Vasilj z żoną i małym dzieckiem. Pochodzi z Medziugoria, ale mieszka w Zagrzebiu. Wraca tu często, bo to jego rodzinne strony, ale też – jak podkreśla – po duchową siłę i wiarę. Dla chorwackiej mniejszości, żyjącej w wielowyznaniowej Bośni i Hercegowinie, katolicyzm to jeden z głównych wyznaczników tożsamości. Wymownym świadectwem napięć pomiędzy poszczególnymi grupami etnicznymi są zamazane farbą na drogowskazach w Hercegowinie nazwy miejscowości pisane serbską cyrylicą, obok alfabetu łacińskiego. Tak Chorwaci dają do zrozumienia, kto dominuje na tych terenach.

Oliver Vasilj , fot. Jakub Kubica

– Medziugorie stało się jedną z najbardziej rozpoznawalnych na świecie chorwackich marek, ale też symbolem obecności Chorwatów w Hercegowinie. Według zeszłorocznych badań blisko 70 proc. obywateli Chorwacji jest przekonanych, że w tej parafii dzieje się coś nadprzyrodzonego, niezależnie od autentyczności domniemanych objawień – mówi KAI prof. Božo Skoko z Wydziału Nauk Politycznych Uniwersytetu w Zagrzebiu, autor socjologicznej monografii “Jacy są Chorwaci?”.

Sakro-biznes czy szansa na godne życie?

Medziugorski fenomen to nie tylko kwestia tożsamości. Dla mieszkańców tych tradycyjnie rolniczych, ubogich terenów turystyka religijna stała się szansą na lepszy los. W ciągu pierwszych 25 lat od początku domniemanych objawień liczba miejscowej ludności wzrosła ponad dwu i półkrotnie. W 1980 r. nie odnotowano tam żadnych przychodów z działalności turystycznej. Ćwierć wieku później obrót w branży hotelarskiej wynosił już 5 milionów dolarów amerykańskich, a przychody z turystyki – 20 milionów. Wzdłuż głównej ulicy miasteczka oraz przy drogach na wzgórza stoją dziesiątki straganów pełnych mniej lub bardziej gustownych dewocjonaliów i pamiątek. Mieszkańcy próbują jak najlepiej wykorzystać pielgrzymkowy boom i zabezpieczyć się na przyszłość, nie zawsze uczciwie. Blisko trzy czwarte należnych podatków z działalności turystycznej w Medziugoriu pozostaje w szarej strefie.

Tuż pod Wzgórzem Objawień mieszka Marinko Ivanković, świadek wydarzeń z 1981 roku i bliski krewny jednej z „widzących”. Niemal codziennie można go spotkać, jak z różańcem w dłoni wspina się na słynne wzniesienie. – Przyjmuję u siebie pielgrzymów. Chętnie słuchają o tym, co tu się wydarzyło, a co ja widziałem na własne oczy. Wracają do mnie także dlatego, że każdy dzień zaczynamy od wspólnej modlitwy różańcowej – mówi w rozmowie z KAI.

Marinko Ivanković, fot. Jakub Kubica

Ostatnio, w związku z krytycznymi wypowiedziami papieża Franciszka oraz ożywieniem na nowo dyskusji wokół Medziugoria, liczba pielgrzymów z Włoch, którzy dotychczas byli największą grupą wśród pątników, spadła o ponad połowę. Marija Škegro, która prowadzi pensjonat w jednej z bocznych uliczek w pobliżu kościoła św. Jakuba, mówi, że dla jej rodziny to prawdziwa katastrofa. Napływ pielgrzymów znacząco poprawił byt mieszkańców Medziugoria. Marija wspomina, że gdy w latach 80. do wioski zaczęli przybywać pierwsi pątnicy, nie było tu nawet kanalizacji. Wiele lat później jej mąż, inżynier, osobiście instalował w miasteczku infrastrukturę internetową. Dziś oboje nie wiedzą, co będzie z kredytami, które zaciągnęli na działalność hotelarską. Podobnie jak wielu innych, których ruch pielgrzymkowy w miasteczku wydobył z biedy.

Po owocach ich poznacie

Wśród dobrych owoców Medziugoria jego zwolennicy wymieniają dzieła charytatywne. Są potrzebne, bo średnia pensja w Bośni i Hercegowinie wynosi ok. 400 euro, a kraj wciąż odczuwa skutki wojny. Często zdarza się, że wypłaty są nieregularne. Studia dla młodych ludzi są płatne, co praktycznie uniemożliwia wielu z nich naukę. Właśnie z myślą o nich ponad ćwierć wieku temu powstało stowarzyszenie „O. Slavko Barbarić”, które przyznaje zapomogi finansowe i stypendia dla zdolnej młodzieży. Nosi imię zmarłego w 2000 r. medziugorskiego franciszkanina, inicjatora tego i wielu innych projektów oraz dzieł charytatywnych, skupionych wokół parafii. Wśród stypendystów stowarzyszenia jest między innymi Marin Čilić, słynny chorwacki tenisista pochodzący z Medziugoria. Pomoc mogą otrzymać młodzi z całego kraju, także innych narodowości i wyznań – dotychczas przyznano ponad 1500 stypendiów oraz ponad 2500 jednorazowych zapomóg.

Stowarzyszenie O. Slavko Barbarić, fot. Jakub Kubica

Stowarzyszenie O. Slavko Barbarić, fot. Jakub Kubica

Stowarzyszenie O. Slavko Barbarić, fot. Jakub Kubica

O. Slavko Barbarić OFM był także twórcą „Matczynej wioski” – zespołu dzieł charytatywnych, mających na celu ochronę ludzkiego życia na wszystkich jego etapach. Na wioskę składają się przedszkole, wspólnota leczenia uzależnionych mężczyzn „Miłosierny ojciec”, dom pomocy dla kobiet w trudnej sytuacji oraz 7 domów, w których mieszka obecnie blisko 40 dzieci pozbawionych właściwej opieki, także na skutek niedawnej wojny. Terapia uzależnionych oparta jest o modlitwę, pracę i uczciwe dzielenie się doświadczeniami. Dzieciom oferuje się tu kompleksową opiekę m.in. psychologa, pedagoga oraz dentysty i logopedy. A także – terapię poprzez sztukę, dzięki której wspólnie z artystami tworzą własnymi rękami wyjątkowo piękne przedmioty. Jak mówi o. Dragan Ružić OFM, celem jest pomoc dzieciom aż do ukończenia szkoły średniej, ale nierzadko wsparcie obejmuje też okres studiów.

Matczyna wioska, fot. Jakub Kubica

Kilkadziesiąt metrów od kościoła parafialnego działa projekt „Posiłki Maryi”, założony przez Szkota, Magnusa MacFarlane-Barrow’a, który odwiedził Medziugorie w 1983 r., a następnie niósł pomóc mieszkańcom Bośni i Hercegowiny podczas ostatniej wojny. W 2002 roku w Malawi Magnus spotkał kobietę umierającą na AIDS. Jej syn Edward, zapytany o marzenia, odpowiedział krótko: – Chcę mieć co jeść i chcę się uczyć. Tak rozpoczął się projekt dożywiania dzieci w Malawi, oferujący posiłki w szkole, które umożliwiają im naukę. Wkrótce organizacja objęła swoim zasięgiem także inne kraje, a dziś codziennie karmi ponad milion dzieci. Koszt wyżywienia dla jednego podopiecznego przez cały rok to ok. 64 zł. – Tam, gdzie nasze posiłki są serwowane, obserwujemy wzrost liczby chętnych do nauki, frekwencji oraz zwiększenie się uwagi dzieci w trakcie zajęć – mówi KAI Milona F. Habsburg, pracująca dla organizacji w Medziugoriu.

Mary’s Meals, fot. Jakub Kubica

Mary’s Meals, fot. Jakub Kubica

W pomoc potrzebującym angażują się też słuchacze „Radia Pokój – Medziugorie”, która oprócz transmisji modlitw, informacji i muzyki, pozwala im zbudować prawdziwą wspólnotę. Sanja Pehar, redaktor naczelna rozgłośni, z dumą wspomina niedawną akcję pomocy powodzianom w Bośni, która trzy lata temu zmobilizowała dziesiątki osób za pośrednictwem radia.

Sanja Pehar – radio Mir Medziugorie, fot. Jakub Kubica

Jeden z „widzących”, Jakov Čolo, zarządza stowarzyszeniem charytatywnym „Ręce Maryi”, które mieści się kilkanaście metrów od kancelarii parafialnej, a jego członków rozpoznać można z daleka po charakterystycznych, błękitnych bluzach. Skupia ono ponad 90 młodych wolontariuszy z Medziugoria i okolic, którzy rozdzielają potrzebującym żywność, odwiedzają starszych i samotnych, by pomóc im w pracach domowych i remontach, dowożą chorych na leczenie oraz wykonują inne prace. Organizacja nie ma ściśle określonego profilu, a wolontariusze są otwarci na nowe potrzeby. Jakov wspomina dwuletnie dziecko, którego matka chorowała psychicznie, a on pomógł odwieźć ją do szpitala. Żona Jakova przygotowała chłopcu jedzenie – pierwszy ciepły posiłek, który to dziecko zjadło w swoim życiu. Jakov, który sam jest ojcem trójki dzieci, wspomina to ze łzami w oczach. W rozmowie z KAI podkreśla, że cieszy się z przyjazdu abp. Hosera: „Byłoby nam bardzo miło, gdyby zechciał odwiedzić nasze stowarzyszenie. Może chciałby wziąć udział w naszej modlitwie? Może chciałby pojechać z nami i zobaczyć, jak pracujemy? Decyzję zostawiam jemu.”ot

Jakov Čolo, fot. Jakub Kubica

Swoją misję w Medziugoriu abp Henryk Hoser rozpoczyna 27 marca. Wyjaśnia, że celem jego wyjazdu nie jest zajmowanie się wiarygodnością objawień, gdyż misja mu powierzona ma charakter pomocniczy wobec tego, co zrobiła komisja doktrynalna. „Moja misja – tak jak to zostało sprecyzowane w komunikacie Stolicy Apostolskiej – ma na celu dokładniejsze poznanie tamtej sytuacji duszpasterskiej, a zwłaszcza potrzeb wiernych pielgrzymów oraz zasugerowanie ewentualnych inicjatyw duszpasterskich. Chodzi więc o to, by dla dobra pielgrzymów usprawnić troskę o wiernych, a także o to, by lepiej koordynować lokalne działania duszpasterskie” – deklaruje papieski wysłannik.