Międzynarodowa konferencja o Unii Brzeskiej w Supraślu

Międzynarodowa konferencja naukowa na temat dziedzictwa Unii Brzeskiej odbyła się 16 i 17 października w Supraślu k. Białegostoku. Zorganizowały ją Stowarzyszenie „Collegium Suprasliense” oraz Katedra Socjologii Wiedzy i Edukacji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Konferencja, w której wzięli udział naukowcy z Polski oraz Białorusi, Ukrainy, Litwy, Rosji i Kanady odbyła się nieopodal dawnego monasteru bazyliańskiego oraz siedziby biskupów unickich w latach 1601-1839. Jej celem było zainspirowanie naukowców i badaczy do pogłębionych studiów na temat Unii Brzeskiej oraz ukazanie aktualności i wagi dziedzictwa pozostawionego przez unię.

W pierwszym dniu wykłady przybliżały historyczny i teologiczny wymiar unii. Poruszono zagadnienia związane z samą ideą, która przyświecała twórcom połączenia dwóch Kościołów przy zachowaniu ich własnych odrębności. Mówiono również o kulturowym i cywilizacyjnym znaczeniu unii. Nie zabrakło wątków przypominających rolę sztuki sakralnej, a szczególnie ikon w unickiej pobożności. Przedstawiono również historię działalności wybranych parafii unickich.

Drugi dzień konferencji rozpoczął się od Mszy św. w kościele pw. Trójcy Świętej. Po Eucharystii przy Centrum Kultury i Rekreacji zasadzono „Dąb katyński” upamiętniający zamordowanego w Kozielsku w 1940 r. mieszkańca przedwojennego Supraśla – kapitana Edwarda Kleina. Organizatorzy konferencji chcieli w ten sposób podkreślić, że Unia Brzeska ma również swoją tragiczną międzywojenną i współczesna historię.

Tego dnia podczas obrad dominowały treści związane z historią działalności i rolą jaką w Rzeczypospolitej przed i po rozbiorach pełnili bazylianie. Podkreślano zasługi tego unickiego zakonu w kształtowaniu świadomości polskiej szlachty, a także wpływ na ochronę polskich i ruskich wartości narodowych. Przypomniano również wkład w mnichów w pokonywanie barier narodowych i religijnych, choćby przez działalność edukacyjna i wydawniczą. „To właśnie Bazylianie – podkreślał jeden z prelegentów – w swym oddziaływaniu na społeczeństwo pomagali mu pokonywać granice mentalne i kulturowe swoich czasów”.

Dwudniowa supraska konferencja przybliżyła nowe sposoby postrzegania wielkiego dziedzictwa jakie pozostawiła po dobie Unia Brzeska. Obok pogłębionych zagadnień historycznych i teologicznych poruszono tematykę związana z bogata liturgią unicka, budownictwem sakralnym, działalnością zakonów i funkcjonowaniem parafii.

„Unia była wielowątkowa w swoim oddziaływaniu. W czasie konferencji poruszaliśmy zagadnienia w sposób na tyle uniwersalny, że mówiąc o Unii Brzeskiej i o sprawach historycznych, odnosiliśmy je również do dzisiejszej sytuacji. Unia jest bowiem zjawiskiem rzeczywistym, a nie tylko wirtualną przestrzenią” – powiedział KAI Radosław Dobrowolski, jeden z organizatorów spotkania.

Unia zwana brzeską została zatwierdzona po długich negocjacjach oraz akceptacji papieża Klemensa VIII na synodzie krajowym w Brześciu w 1596 r. Podpisali ją zwierzchnicy Kościoła rzymskokatolickiego i prawosławnego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W wyniku porozumienia powstał Kościół unicki. Unici zobowiązali się uznać dogmaty Kościoła katolickiego oraz prymat i zwierzchnictwo papieża przy zachowaniu swojego obrządku, organizacji kościelnej i kalendarza liturgicznego. Do unii przystąpiła większość hierarchii prawosławnej. Przeciwko opowiedziało się tylko dwóch biskupów. Unia Brzeska była największą i najważniejszą, po unii florenckiej, próbą odbudowy jedności Kościoła. Zapewniała również nowemu Kościołowi unickiemu równorzędne miejsce z Kościołem rzymskokatolickim, niwelując dotychczasowe różnice prawne, społeczne i kulturowe Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej.