Mija 300 lat od koronacji jasnogórskiego wizerunku

Nabożeństwo Polaków do Maryi czczonej w jasnogórskim wizerunku towarzyszyło najważniejszym wydarzeniom w historii narodu, a koronacja częstochowskiej ikony – pierwsza dokonana poza granicami Włoch – była świadectwem tego, że polska pobożność maryjna przeniknęła także do Kościoła powszechnego. W tej perspektywie jubileusz 300-lecia koronacji ikony Matki Bożej Częstochowskiej staje się zaproszeniem do refleksji nad znaczeniem maryjnej pobożności w historii Polski i Kościoła.

Koronacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej dokonana 7 września 1717 r. była pierwszą koronacją cudownego obrazu przeprowadzoną poza granicami Włoch, na mocy reguł kanonicznych ustanowionych w 1631 r. przez watykańską Kapitułę św. Piotra i zarazem pierwszą na ziemiach polskich. Nałożenie koron było także potwierdzeniem tytułu „Królowej Polski i Polaków”, przypisywanego od wieków Maryi.

Jednocześnie koronacja ta była niejako zwieńczeniem trwającego od wieków nabożeństwa maryjnego, charakteryzującego nie tylko niższe warstwy społeczeństwa polskiego, ale też jego elity z kręgów intelektualnych i politycznych. Nabożeństwo to wyrażane było zarówno poprzez akty osobistego oddania się Maryi, jak też poprzez zawierzanie jej Ojczyzny i dziękczynienie za opiekę nad nią, czego ukoronowaniem były śluby lwowskie króla Jana Kazimierza złożone 1 kwietnia 1656 r. w katedrze lwowskiej według roty autorstwa późniejszego świętego Andrzeja Boboli. Poprzez te śluby, złożone w czasie potopu szwedzkiego przed obrazem Matki Bożej Łaskawej, w obecności nuncjusza apostolskiego, królewskiego dworu i rycerzy, król Polski powierzył Rzeczpospolitą, wszystkich rodaków i trwającą wojnę opiece Maryi.

„Ciebie za Patronkę moją i państwa mego Królową dzisiaj obieram. Mnie, Królestwo moje Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, Ruskie, Pruskie, Mazowieckie, Żmudzkie, Inflanckie i Czernihowskie, wojsko obojga narodów i pospólstwo wszystko Twojej osobliwej opiece i obronie polecam, Twojej pomocy i miłosierdzia w teraźniejszym utrapieniu królestwa mego przeciwko nieprzyjaciołom pokornie żebrzę” – mówił.

Czytaj także: Rok jubileuszy maryjnych w polskim Kościele

Owo ustanowienie Maryi Królową Polski dokonało się niespełna pół roku po obronie Jasnej Góry przed wojskami szwedzkimi, a jego dopełnieniem były właśnie uroczystości koronacyjne, przeprowadzone 8 września 1717 r. w święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Korony, którymi został udekorowany częstochowski wizerunek, ofiarował ówczesny papież Klemens XI, który wydał też bezprecedensową zgodę na koronację maryjnego wizerunku, znajdującego się poza Włochami. Ówczesny prowincjał zakonu paulinów, o. Konstanty Moszyński, tak zapowiadał to wydarzenie: „Choć Maryja ukoronowana jest w niebie diademem chwały, to na ziemi również istnieje zwyczaj koronowania Jej wizerunków, co dotychczas znane było wyłącznie w Italii. Obecny zaś Klemens XI w swej wielkiej łaskawości raczył ofiarować korony oraz udzielić wielkich odpustów biorącym udział w tej podniosłej uroczystości.”

Nuncjusz apostolski, który nie mógł osobiście dokonać ceremonii koronacji, przekazał korony wraz z dekretem Kapituły Watykańskiej biskupowi chełmskiemu Krzysztofowi Szembekowi, jako że na terenie jego diecezji znajdował się Bełżec, gdzie w zamkowej kaplicy przechowywano i czczono ikonę Matki Bożej, zanim książę opolski Władysław powierzył ją ojcom paulinom na Jasnej Górze. Uroczystości koronacyjne trwały przez cały dzień i brali w nich udział przedstawiciele wszystkich warstw społecznych, których obecności wyczekiwali gospodarze Jasnej Góry, przygotowując się na ich przybycie. Było to więc wydarzenie, którego wymiarem duchowym i politycznym przejęło się całe społeczeństwo.

O doniosłości tego wydarzenia dla polskiego Kościoła i państwowości świadczy m.in. zbiór kazań koronacyjnych, wygłaszanych w oktawie uroczystości tj. od 7 do 15 września 1717 r. przez znakomitych mówców, którzy podkreślali nie tylko teologiczną głębię, ale też historyczne znaczenie maryjnego kultu na ziemiach polskich. Wśród koronacyjnych refleksji już wówczas powracała zachęta, by na wzór Maryi i w duchu chrześcijańskiej solidarności troszczyć się o najbardziej potrzebujących i znajdujących się na marginesie wspólnoty Kościoła.

„Chwalebne w Maryi panieństwo, cudowna pokora, ale miłosierdzie najsłodsze. Miłosierdzia wszyscy pragniemy, miłosierdzia wszyscy wzywamy, bo miłosierdzie cały świat zbawiło. Bądźże tedy na nas miłosierna Mater Misericordiae, bądź miłosierna na potrzeby Rzeczypospolitej, bądź miłosierną na Królestwo Chrześcijańskie, bądź miłosierna na wszystkich chorych, kalekich, w utrapieniu, w niewoli zostających ludzi, a jakoś przy tym Cudownym Obrazie nie raz, nie milion różnego stanu grzesznikom miłosierdzie pokazywała, tak i nam chciej być Mater Misericordiae boć to jest królewska cnota” – pisał jeden z ówczesnych kaznodziejów, dominikanin o. Cyprian Sapecki.

Według informacji pochodzących z jasnogórskich kronik, w czasie oktawy uroczystości koronacyjnych, na Jasnej Górze odprawiono 3252 Msze św., nie licząc tych poza sanktuarium i rozdano 148 300 Komunii św.

Zachęta do odnowienia i pogłębienia nabożeństwa do Najświętszej Maryi Panny towarzysząca koronacyjnym obchodom, znalazła swoje odbicie nie tylko w indywidualnych praktykach religijnych Polaków, ale też m.in. w kulcie Matki Bożej czczonej odtąd „oficjalnie” jako Królowa Polski. Maryi pod tym wezwaniem poświęcano odtąd kościoły i kaplice – począwszy od pijarskiego kościoła w Krakowie, konsekrowanego w 1728 r., a na Jasnej Górze powstały bractwa, które swą nazwą i charyzmatem nawiązywały do ustanowienia Maryi Królową Polski.

W późniejszych dziejach Polski wielokrotnie powracało i powraca zawierzenie Maryi – Królowej Polski, którego najgłębszym wyrazem były Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego, napisane przez kard. Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski, w miejscu internowania w Komańczy, a złożone w 300-lecie ślubów lwowskich, 26 sierpnia 1956 r. na Jasnej Górze przez bp. Michała Klepacza, w obecności ok. miliona wiernych. Z Jasnogórskimi Ślubami Narodu związana jest także peregrynacja kopii jasnogórskiego obrazu, a dziękczynienie za 60-lecie tej wędrówki przez polskie parafie jest jednym z elementów jubileuszu 300-lecia koronacji, które rozpoczęły się 8 września 2016 r., a których kulminacją będą uroczystości zaplanowane na 26 sierpnia br.

Roczne obchody jubileuszowe to czas starań, by zarówno historyczne, jak i współczesne nabożeństwo do Matki Bożej czczonej w jasnogórskim wizerunku, stało się inspiracją do przemiany życia jak największej liczby Polaków. Jedną z inicjatyw, mających zachęcić do refleksji i zaangażowania jest „Selfie dla Maryi” – projekt, w ramach którego ojcowie paulini zachęcają do powierzenia Maryi osobistego duchowego daru, którego widzialnym znakiem ma być zdjęcie „selfie” przesłane za pomocą specjalnej aplikacji. Z fotografii nadesłanych do 15 sierpnia, paulini stworzą wielką mozaikę Matki Bożej Częstochowskiej, która podczas głównych uroczystości zawiśnie na jasnogórskich wałach.

Z jasnogórskim jubileuszem związana jest też możliwość uzyskania odpustu pod zwykłymi warunkami, dla pielgrzymów odwiedzających Jasną Górę, a także szereg nabożeństw, konferencji i spotkań, które do końca bieżącego roku odbywają się w Częstochowie, w polskich diecezjach i w przestrzeni wirtualnej, których szczegółowy program można znaleźć na stronie 300.jasnagora.pl.