Muzykolodzy o paulińskiej liturgii i muzyce na przestrzeni wieków

Na Jasnej Górze spotkali się naukowcy związani z projektami badawczymi dotyczącymi specyfiki i kierunków rozwoju liturgii i muzyki pielęgnowanej przez wieki w paulińskich klasztorach. W archiwach wciąż są odkrywane unikatowe muzykalia.

Podczas konferencji mowa jest m.in. o kulcie maryjnym i muzyce w pierwszych trzech konstytucjach Zakonu Paulinów, dwóch średniowiecznych pieśniach zachowanych w źródłach jasnogórskich czy obchodach świąt maryjnych na Jasnej Górze w I poł XIX w.

Organizatorami są: Klasztor OO. Paulinów na Jasnej Górze, Stowarzyszenie Kapela Jasnogórska i Zespół Naukowo-Redakcyjny Jasnogórskich Muzykaliów.

– Współczesne działania podejmowane w zakresie odkrywania jasnogórskich zbiorów muzycznych stanowią o ich wyjątkowości artystycznej i bogactwie duchowym – podkreślił o. Nikodem Kilnar, krajowy duszpasterz muzyków kościelnych.

Jak zauważa prof. Remigiusz Pośpiech z Uniwersytetu Wrocławskiego, przewodniczący Zespołu Naukowo-Redakcyjnego Jasnogórskich Muzykaliów, opracowanie naukowe spuścizny Paulinów sprzed 1600 r., czyli z okresu średniowiecza pozwala ukazywać nieznaną dotąd historię Zakonu. W 1600 r. Zakon przyjął oficjalnie powszechny ryt liturgii rzymskiej.

Troska o właściwy rozwój kultury muzycznej, przede wszystkim zaś o muzyczny wymiar celebracji eucharystycznych, była powszechna w całym Zakonie Paulinów w różnych okresach jego rozwoju. Dowodzi tego np. sformułowane w 1628 r. i wielokrotnie powtarzane jeszcze w XIX stuleciu zarządzenie, aby „nikt z braci profesów bez znajomości śpiewu chorałowego nie został dopuszczony do studiów lub święceń”.

Kompleksowe badania nad dziejami kultury muzycznej paulińskich klasztorów zapoczątkowane zostały w latach 60. ubiegłego stulecia przez prof. Pawła Podejkę z Akademii Muzycznej w Gdańsku. Jego prace dokumentacyjno-źródłowe ukazały bogactwo i różnorodność tradycji muzycznych Zakonu Paulinów i ogrom zachowanych źródeł, konieczność ich naukowej weryfikacji oraz wnikliwych, interdyscyplinarnych badań.

Jak poinformował prof. Pośpiech, obecnie trwają prace nad nową edycją katalogu prof. Podejki, uwzględniającego nowe atrybucje, czyli zidentyfikowanie odkrytych anonimowych często pojedynczych kart z zapisami nutowymi i przypisanie ich konkretnemu kompozytorowi czy dziełu. – Mamy tu m.in. dwa interesujące źródła liturgiczne, jedno ma formę kancjonału, drugie to zbiór antyfon do nieszporów, który utworzył najprawdopodobniej jeden z kantorów jasnogórskich. Ta ostatnia księga jeszcze nie została poddana szczegółowym badaniom. Sporo jest pojedynczych kart do identyfikacji. Ciekawa praca przed nami – zapowiada prof. Pośpiech.

Prace nad dziejami kultury muzycznej paulinów prowadzi Stowarzyszenie Kapela Jasnogórska i funkcjonujący w jej ramach Zespół Naukowo-Redakcyjny Jasnogórskich Muzykaliów. Przy Zespole działa też Podkomisja Liturgiczno-Muzykologiczno-Historyczna. Podobne komisje powołano na Węgrzech i w Chorwacji. Zespoły opracowują naukowo liturgiczną i muzyczną spuściznę Zakonu Paulinów z okresu średniowiecza i z okresu potrydenckiego. Badane są źródła na Jasnej Górze, w klasztorach paulińskich w Polsce oraz na Węgrzech, Chorwacji, Słowacji, Niemczech i Austrii, gdzie Zakon posiada długą tradycję.