Nadzieja na dalszy rozwój dla polskich muzeów kościelnych

Międzynarodowa konferencja „Muzea kościelne wobec nowych wyzwań”, zakończyła się w piątek w Mszczonowie na Mazowszu. Podczas spotkania wyrażano nadzieję, że powołane właśnie przez Episkopat Stowarzyszenie Muzeów i Skarbców Kościelnych Ars Sacra pomoże tym placówkom w zdobywaniu niezbędnych środków na utrzymanie i dalszy rozwój.

Było to pierwsze tej rangi sympozjum z udziałem muzealników kościelnych, państwowych oraz przedstawicieli ministerstwa kultury.

W konferencji wzięli udział muzealnicy z Czech, Słowacji, Macedonii, Litwy, Ukrainy, Włoch i Polski.

Podczas obrad wskazywano na konieczność zacieśnienia współpracy i kościelnych i państwowych placówek muzealnych. Obecnie w Polsce działa w sumie około 100 muzeów kościelnych: diecezjalnych, zakonnych i parafialnych.

„Jako instytucje kultury mają one rolę nie do zastąpienia, nie tylko w upowszechnianiu zbiorów, ale też animowaniu życia kulturalnego: spotkań, szkoleń, wernisaży, paneli, koncertów. Chodzi, krótko mówiąc, o ewangelizację przez kulturę” – powiedział KAI bp Michał Janocha, przewodniczący Rady KEP ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego.

Uczestnicy spotkania omówili podstawy prawne powoływania i działalności muzeów kościelnych, ich aktualną działalność, kierunki dalszego rozwoju. Omawiano też kwestie techniczne związane z bezpieczeństwem zbiorów muzealnych oraz ich dokumentacją.

Czytaj także: Nie ma prawdziwej kultury bez uprawiania samego siebie

Siostra Natanela Błażejczyk CSSF, sekretarz Rady KEP ds. kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego powiedziała KAI, że obecne status większości tych muzeów uniemożliwia im ubieganie się o jakiekolwiek środki publiczne, bowiem traktowane są jako instytucje prywatne.

„Chodzi nam o to, żeby placówki kościelne weszły w krwiobieg polskiego muzealnictwa, przesunęły się z cienia na plan pierwszy” – powiedziała KAI s. Natanaela. Podkreśla, że zbiory tych muzeów nie są ani mniejsze ani mniej wartościowe od tych eksponowanych w placówkach państwowych.

Środki publiczne pomogłyby znacznie w utrzymaniu muzeów, ich modernizacji, pozyskiwaniu nowych eksponatów czy wzmocnienie działalności edukacyjnej.

„W tych muzeach mamy naprawdę niesamowite i bardzo urozmaicone zbiory: od średniowiecznej sztuki sakralnej po twórczość współczesną, sztukę użytkową czy ludową – opisuje s. Natanaela. Jej zdaniem zbiory kościelnych muzeów zasługują na zdecydowanie szersze rozpowszechnienie, bo są skarbem całego społeczeństwa a nie tylko tych, którzy „chodzą do kościoła”.

Piotr Majewski, dyrektor Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów przyznał, że niezbędne są konkretne zmiany prawne. Będzie to wymagało uwzględnienia kilku ustaw, w tym ustawy o muzeach, o prowadzeniu działalności kulturalnej czy też o finansach publicznych. Profesor UKSW wskazywał, że pewne zmiany w branży muzeów kościelnych mogą dokonywać się już teraz, zwłaszcza dzięki powołanemu właśnie przez KEP Stowarzyszeniu Muzeów i Skarbców Kościelnych Ars Sacra.

„Jeśli po stronie jakiegoś środowiska muzealnego funkcjonuje sprawny partner społeczny, który potrafi organizować wystawy, prowadzić strony internetowe i pozyskiwać środki publiczne na te zadania od ministerstwa kultury czy ministerstwa nauki, zmienia to jakość współpracy” – podkreślił dyrektor Majewski.

Czytaj także: „Gdzie jesteś, piękno?” – debata w ramach „Dziedzińca Dialogu”

Nadzieję na nowe otwarcie w działalności muzeów kościelnych wyraził ks. Andrzej Rusak, prezes Stowarzyszenia Ars Sacra. Przypomniał, że przed II wojną światową muzea kościelne były dotowane przez młode, rodzące się państwo. Po wojnie zaś placówki te nie miały swojego statusu prawnego i były uznawane za muzea prywatne. Stowarzyszenie chce więc dopomóc Radzie KEP ds. Kultury w pracy nad odnowieniem statutów przez muzea diecezjalne, zakonne i parafialne.

„Większość tych muzeów, stanowi już od XIX w. trzon muzealnictwa polskiego, zawiera niezwykłe obiekty, a odpowiedzialność za nie spoczywa na wszystkich, nie tylko na Kościele, bo to jest po prostu dziedzictwo narodu” – podkreśla ks. Rusak.

Podczas obrad postulowano wydanie przewodnika po muzeach kościelnych, nie tylko diecezjalnych. Pomysł wsparł gorąco dyr. Majewski. Zachęcił też osoby działające w tej branży do korzystania z oferty szkoleniowej instytucji państwowych, w tym Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.

O niezastąpionej roli muzeów kościelnych w ewangelizacji kultury mówił na zakończenie konferencji bp Michał Janocha. Przewodniczący Rady KEP ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego zauważył, że w czasach kwestionowania chrześcijaństwa i Kościoła, wartością, która nie jest kwestionowana i wciąż uchodzi za wartość pozostaje kultura. „Gdybym podczas wykładu na uniwersytecie zaczął mówić o Chrystusie czy Matce Bożej, trzy czwarte audytorium wyłączy się natychmiast. Natomiast, kiedy zaczynam mówić o ikonie Chrystusa, o obrazie Maryi – słuchają wszyscy” – stwierdził warszawski biskup pomocniczy.

Sytuacja muzeów kościelnych była jednym z tematów ubiegłotygodniowego zebrania plenarnego KEP w Lublinie. Bp Michał Janocha mówił wówczas, że problemów, z jakimi borykają się te placówki jest bardzo wiele: od elementarnej współpracy z instytucjami państwowymi na rzecz organizacji wystaw poprzez współprace naukową, kulturalną i kwestie finansowania różnych przedsięwzięć kościelnych.

Konferencję w Mszczonowie przygotował Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów we współpracy z Radą ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski, przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN).

Spotkanie toczyło się pod honorowym patronatem Przewodniczącego Episkopatu oraz Prezydenta RP.