Nagroda Sacharowa dla narodu ukraińskiego

Ukraińcy i ich prezydent Wołodymyr Zełenski zostali laureatami tegorocznej edycji Nagrody Sacharowa, przyznanej przez Parlament Europejski (PE). Nagroda trafia do „odważnego narodu Ukrainy, reprezentowanego przez jej prezydenta, wybranych przywódców i społeczeństwo obywatelskie” – ogłosiła 19 października w Strasburgu przewodnicząca PE Roberta Metsola. Decyzja została podjęta jednogłośnie wraz z przewodniczącymi wszystkich frakcji.

„Przez dziewięć minionych miesięcy Parlament Europejski i cały świat widzieli, jak Ukraińcy bohatersko bronią swojego kraju, swojej wolności, swoich domów, swoich rodzin” – powiedział Metsola. „Ale ludzie na Ukrainie ryzykują swoim życiem także dla Europy – aby chronić wartości, w które wszyscy wierzymy: wolność, demokrację, rządy prawa. Nikt nie zasługuje bardziej na tę nagrodę”, stwierdziła.

Przewodnicząca PE podkreśliła, że ta nagroda jest dla Ukraińców, którzy walczą na miejscu, dla tych, którzy zostali zmuszeni do ucieczki dla tych, którzy stracili krewnych i przyjaciół – dla wszystkich tych, którzy powstają i walczą o to, w co wierzą. „Wiem, że dzielni mieszkańcy Ukrainy nie poddadzą się i my też nie” – powiedziała Metsola.

Ceremonia wręczenia nagród odbędzie się 14 grudnia w Strasburgu.

Nagroda za wolność myśli nosi imię rosyjskiego fizyka i laureata Pokojowej Nagrody Nobla z 1975 r. Andrieja Sacharowa (1921-1989). Jest przyznawana corocznie od 1988 r. przez Parlament Europejski osobom i instytucjom, które w sposób szczególny działają na rzecz praw człowieka i ochrony mniejszości, poszanowania prawa narodów i wolności duchowej. Wysokość nagrody wynosi 50 tys. euro. Tradycyjnie jest ona wręczana podczas grudniowego posiedzenia Parlamentu Europejskiego przez jego przewodniczącego. Poprzez tę nagrodę europosłowie pragną wspierać prawa człowieka i demokrację na całym świecie.

Wśród dotychczasowych laureatów Nagrody im. Sacharowa są m.in. były sekretarz generalny ONZ Kofi Annan i były prezydent RPA Nelson Mandela. W 2011 r. nagrodę otrzymało pięciu reprezentantów „arabskiej wiosny” z Egiptu, Libii, Tunezji i Syrii, a w 2012 r. – dwoje irańskich obrońców praw człowieka: adwokatka więzionych opozycjonistów Nasrin Sotoudeh i reżyser Dżafar Panahi. Nie mogli oni osobiście odebrać swojej nagrody, podobnie jak opozycyjna grupa kubańskich kobiet „Damy w bieli”. Przyznaną im w 2005 r. przez Parlament Europejski Nagrodę ich rzeczniczka Berta Soler mogła odebrać dopiero po ośmiu latach, w kwietniu 2013 r.

W 2013 r. Nagrodę Sacharowa otrzymała 16-letnia Pakistanka walcząca o prawo do edukacji dziewcząt, Malala Yousafzai, która w rok później została laureatką Pokojowej Nagrody Nobla, natomiast w 2016 r. dwie działaczki praw człowieka z Iraku: jazydki 23-letnia Nadia Murad Basee Taha (laureatka Pokojowej Nagrody Nobla 2018) i 19-letnia Lamiya Aji Bashar. W 2018 r. nagrodę przyznano opozycji demokratycznej i więźniom politycznym w Wenezueli, a w 2019 r. ukraińskiemu reżyserowi Olegowi Sencowowi, skazanemu w Rosji na 20 lat więzienia za rzekome planowanie zamachów terrorystycznych. W 2020 roku uhonorowana została białoruska opozycja, protestująca przeciwko sfałszowanym wyborom prezydenckim w ich kraju, a w 2021 – rosyjski polityk opozycyjny Aleksiej Nawalny.