Najważniejsze wydarzenia katolicko-prawosławne w roku 2020

Pandemia koronawirusa, która opanowała niemal cały świat przez większą część ubiegłego roku, znacznie spowolniła, ale bynajmniej nie zahamowała dialogu i stosunków katolicko-prawosławnych. Zwrócił na to uwagę podsekretarz Papieskiej Rady Popierania Jedności Chrześcijan, ks. Andrea Palmieri w watykańskim dzienniku „L’Osservatore Romano” z 23 stycznia, przypominając w obszernym artykule główne fakty z tego zakresu. Zgodnie z wieloletnim zwyczajem w okolicach Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan (18-25 stycznia) gazeta zamieszcza przegląd kontaktów Kościoła katolickiego z różnymi wyznaniami i ze Światową Radą Kościołów.

Za jedno z najważniejszych wydarzeń autor artykułu uznał wizytę patriarchy Konstantynopola Bartłomieja w Rzymie w dniach 19-22 października ub.r. Głównym celem jego podróży był udział w Międzynarodowym Spotkaniu Pokojowym „Nikt nie zbawia się sam. Pokój i braterstwo”, zorganizowanym przez rzymską Wspólnotę św. Idziego. Uczestniczył w nim wraz z Franciszkiem i innymi zwierzchnikami religijnymi. Duchowy przywódca światowego prawosławia odwiedził także Międzynarodowy Ośrodek Ruchu Focolare w Rocca di Papa pod Rzymem, gdzie rozmawiał z jego liderką Marią Voce i nawiedził znajdujący się tam grób założycielki Ruchu – Chiary Lubich. Ponadto na Papieskim Uniwersytecie Antonianum otrzymał doktorat honoris causa z filozofii za swe zaangażowanie na rzecz zachowania stworzenia a 22 tegoż miesiąca spotkał się prywatnie z papieżem.

Tuż przed wybuchem epidemii – 13 lutego Ojciec Święty przyjął na audiencji prywatnej przewodniczącego Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego metropolitę Hilariona. Przybył on do stolicy Włoch, aby wziąć udział w konferencji nt. „Święci. Znaki i nasiona jedności”, która odbyła się na Papieskim Uniwersytecie św. Tomasza z Akwinu dzień wcześniej, w 4. rocznicę pamiętnego spotkania papieża z patriarchą moskiewskim Cyrylem w Hawanie. Jej organizatorem była Papieska Rada Popierania Jedności Chrześcijan, a uczestniczyli w niej specjaliści katoliccy i prawosławni. Ważnym akcentem tamtego wydarzenia były wspólne występy 12 lutego wieczorem w bazylice św. Jana na Lateranie chórów: synodalnego z Moskwy i Kaplicy Sykstyńskiej z Watykanu. W tym samym dniu w siedzibie Rady obradowała mieszana grupa robocza ds. koordynacji projektów kulturalnych i społecznych między Stolicą Apostolską a Rosyjskim Kościołem Prawosławnym pod współprzewodnictwem kard. Kurta Kocha – szefa Rady i metropolity Hilariona.

Z kolei 27 lutego Franciszek podarował głowie Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego (BKP) patriarsze Neofitowi kilka relikwii św. Klemensa – papieża i męczennika i św. Potyta – męczennika, którzy, jak głosi stara tradycja, byli związani z Sardyką, czyli dzisiejszą Sofią, stolicą Bułgarii. Miało to upamiętnić pierwszą rocznicę podróży papieża do Bułgarii w maju 2019. W ceremonii przekazania doczesnych szczątków obu świętych w siedzibie patriarchy uczestniczył m.in. nuncjusz apostolski w tym kraju abp Anselmo G. Pecorari. Ich uroczyste procesjonalne przeniesienie do prastarej stołecznej cerkwi Mądrości Bożej (św. Sofii) nastąpiło 16 września z licznym udziałem duchowieństwa pod przewodnictwem bp. Polikarpa – wikariusza patriarszego dla miasta Sofii oraz delegacji katolickiej, na której czele stał bp Christo Projkow, przewodniczący episkopatu Bułgarii.

Dziennik watykański podkreślił szczególny, ekumeniczny wymiar tego wydarzenia, zważywszy na fakt, że BKP od ponad 10 lat nie uczestniczy w międzynarodowym katolicko-prawosławnym dialogu teologicznym oraz wystąpił ze Światowej Rady Kościołów i Konferencji Kościołów Europejskich. Według pisma o ile Patriarchat Bułgarski postrzega dialog ekumeniczny jako zagrożenie swej tożsamości, to ekumenizm duchowy, z którym mamy do czynienia w tym wypadku, „jest w stanie otworzyć nowe perspektywy i utrzymywać żywe kontakty, które w innym kontekście są niemożliwe”.

Wskutek zarazy Covid-19 nie doszło w tym roku do tradycyjnego przyjazdu delegacji z Konstantynopola do Rzymu i jej udziału w święcie patronalnym Kościoła katolickiego 29 czerwca, ale przedstawiciele Stolicy Apostolskiej, zgodnie z ponad 50-letnim zwyczajem, udali się do Stambułu na uroczystości św. Andrzeja Apostoła, patrona Patriarchatu – 30 listopada.

Nawiązując do trwającego ciągle jeszcze kryzysu epidemicznego Ojciec Święty zaproponował w niedzielę 22 marca wszystkim głowom Kościołów duchową łączność przez wspólne odmówienie o tej samej porze 25. tegoż miesiąca Modlitwy Pańskiej. Na wezwanie to odpowiedziało wielu zwierzchników religijnych, w tym prawosławnych, łącznie z patriarchą Bartłomiejem, którzy na różne sposoby modlili się do miłosiernego Boga za całą ludzkość, a zwłaszcza za ofiary pandemii.

A 23 kwietnia papież podarował sprzęt medyczny, m.in. 5 respiratorów, maseczki i odzież ochronną, szpitalowi św. Jana w rumuńskiej Suczawie, której większość mieszkańców to prawosławni. W odpowiedzi na ten gest jeszcze tego samego dnia patriarcha rumuński Daniel przesłał Franciszkowi list dziękczynny.

Niestety w minionym roku z powodu koronawirusa zmarło wielu biskupów i księży prawosławnych, wśród nich patriarcha serbski Ireneusz (20 listopada). W jego pogrzebie w Belgradzie wzięli udział m.in. nuncjusz apostolski w Serbii abp Luciano Suriani i katolicki arcybiskup tego miasta Stanislav Hočevar.

We wrześniu 2020 w Rethymno na Krecie miał się zebrać Komitet Koordynacyjny Międzynarodowej Komisji Mieszanej ds. Dialogu Teologicznego między Kościołem Katolickim a Prawosławnym. Miano omawiać nowy projekt dokumentu nt. prymatu i synodalności w drugim tysiącleciu i dzisiaj, nad którym to tematem prace trwają już od kilku lat. Ostatecznie jednak, ze względu na obecną pandemię obaj współprzewodniczący Komisji: kard. K. Koch i abp Hiob z Patriarchatu Konstantynopolskiego postanowili przełożyć zaplanowane posiedzenie na inny termin, najlepiej na obecny rok, o ile pozwoli na to sytuacja sanitarna. Z tego samego powodu nie mogła się zebrać komisja redakcyjna projektu, ale dzięki kontaktom online, zdołała ona przygotować tekst, którego jednak nie będzie można ogłosić przed wyrażeniem na to zgody przez Komisję Mieszaną.

Kończąc swój przegląd ubiegłorocznych kontaktów katolicko-prawosławnych, dziennik watykański zauważył, że pandemia nie powstrzymała „drogi poszukiwania jedności chrześcijan”, a nawet – co więcej, „jej dramatyczne skutki sprawiły, że na różne sposoby wyraziła się rzeczywista bliskość i czynna solidarność między Stolicą Apostolską a Kościołami prawosławnymi”. A ponieważ ruch ekumeniczny „jest przede wszystkim dziełem Ducha Świętego, nie powinno dziwić, że Duch Boży był w stanie wzbudzić dobro także w najboleśniejszych sytuacjach, jak te, które przezywaliśmy w 2020 roku i których nadal dziś doświadczamy” – podsumował swój artykuł ks. Palmieri.