„Nie tylko Ulmowie” – cykl miniatur filmowych IPN o Polakach ratujących Żydów

Instytut Pamięci Narodowej zakończył publikację cyklu dwudziestu miniatur filmowych o Polakach ratujących Żydów pod wspólnym tytułem „Nie tylko Ulmowie”. Materiały zrealizowano w polskiej i angielskiej wersji językowej. IPN chce w ten sposób oddać hołd Polakom, którzy narażając życie własne i swoich bliskich pomagali żydowskim współobywatelom przeżyć Zagładę, zaplanowana i realizowaną przez niemieckiego okupanta w czasie II wojny światowej.

Za niesienie takiej pomocy zamordowano około tysiąc osób. Wedle różnych szacunków,  w pomoc Żydom podczas wojny zaangażowanych było od 30 tys. do miliona osób. Większość z nich nie została w żaden sposób uhonorowana, a najprawdopodobniej nigdy nie będzie publicznie znana. Dzięki tej pomocy uratowało się kilkadziesiąt tysięcy polskich Żydów.

Produkcja cyklu filmowego „Nie tylko Ulmowie” została podjęta z okazji 80. rocznicy śmierci bł. Rodziny Ulmów, która przypadała w marcu br. Miniatury filmowe były publikowane na kanale IPNtv i w mediach społecznościowych IPN co tydzień od lutego do czerwca br. Dzięki nim możemy się przekonać, że wielodzietnych małżeństw, które dla pomocy bliźniemu ryzykowały życie własne i swoich dzieci, było w Polsce wiele. Ostatni z filmów opowiada o wdowie, Katarzynie Filipek, która samotnie wychowywała siedmioro dzieci i sama zgłosiła się do szukających jej Niemców, by zwiększyć szansę przeżycia jej dzieci.

W krótkich, 5-7 minutowych, filmach Instytut Pamięci Narodowej, nie unikając trudnych tematów, ukazuje skomplikowaną i tragiczną sytuację mieszkańców Polski pod okupacją niemiecką. Np. sołtys Tokarni Stefan Barglik wraz z żoną Marią początkowo ukrywał Żydów w swoim gospodarstwie, następnie znalazł dla nich inną kryjówkę. W wyniku szantażu ze strony Niemców, wydał im poszukiwanych Żydów, by uratować rodzinę swoją i Katarzyny Filipek, a być może całą wieś. Ostatecznie Niemcy zabili i Żydów, i jego samego wraz z żoną.

Z kolei w pierwszym odcinku miniatur – „Czerwone korale” – dowiadujemy się o masakrze w Wolicy i Wierzbicy, którą Niemcy urządzili kilku polskim rodzinom, ujawnionym przez Pawła Wandersmana, który się u nich ukrywał wraz z krewnymi. Mężczyzna żydowskiego pochodzenia zeznał torturowany i kuszony obietnicą darowania mu życia. Jest jasne, że w obu wypadkach odpowiedzialność za zbrodnię ponosi niemiecki okupant.

Narratorami w filmach są naukowcy Biura Badań Historycznych IPN. Historie o Polakach pomagających Żydom zostały dodatkowo zobrazowane mapami i zdjęciami, niekiedy publikowanymi po raz pierwszy. Większość miniatur filmowych opiera się na biogramach osób represjonowanych za pomoc Żydom opublikowanych przez IPN w książce „Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej” pod red. Martyny Grądzkiej-Rejak i Aleksandry Namysło.

Na stronie IPN dostępne są ścieżki dźwiękowe poszczególnych miniatur filmowych w języku polskim i angielskim: https://ipn.gov.pl/pl/dla-mediow/komunikaty/197167,TEKST-AUDIO-Ukrywani-uciekli-gospodarze-zabici-drugi-odcinek-cykl-filmowego-IPN-.html

Playlista całego cyklu TUTAJ.