Niedziela Chrztu Pańskiego

Pierwsza niedziela przypadająca po uroczystości Objawienia Pańskiego (Trzech Króli) jest w liturgii Kościoła obchodzona jako święto Chrztu Pańskiego.

Jezus przyjął w Jordanie chrzest z rąk Jana Chrzciciela. Nie był to oczywiście sakrament chrztu jaki ustanowił później w swoim Kościele Syn Boży. Chrzest Janowy był „z wody”, a sam Jezus „chrzcił Duchem Świętym”. Chrzest, którego dokonywał w Jordanie prorok był symbolicznym aktem pokuty i pragnienia oczyszczenia duchowego. Był więc znakiem przygotowania czy nawet gotowości do pełnego przyjęcia łaski Bożej, która przychodzi wraz ze Zbawicielem.

Na różny sposoby można interpretować fakt przyjęcia chrztu Janowego przez Jezusa. Syn Boży nie potrzebował pokuty ani odpuszczenia grzechów, gdyż ich nie popełnił. Przez zanurzenie w Jordanie zapowiedział jednak przyjęcie na siebie ciężaru grzechów świata, które w pełni wziął na siebie na Krzyżu. Uroczyście rozpoczął także swoją działalność publiczną – głoszenia Królestwa Bożego i wzywanie do nawrócenia. Uświęcił też wody Jordanu na znak, że stworzona rzeczywistość uczestniczy w Bożym dziele zbawienia. Prawdziwy chrzest łączy przecież w sobie element ludzkiego i materialnego gestu obmycia wodą z przyjęciem łaski Ducha Św.

Święto Chrztu Pańskiego skłania do krótkiego przypomnienia znaczenia sakramentu chrztu w życiu chrześcijańskim.

Chrzest „bramą sakramentów”

Dla chrześcijan chrzest jest pierwszym i najważniejszym sakramentem, dlatego też jest nazywany „bramą sakramentów”. Stanowi początkiem wtajemniczenia chrześcijańskiego, powtórne narodziny, narodziny z „wody i Ducha Św.”. Uwalnia on człowieka z grzechu pierworodnego oraz wszystkich grzechów osobistych (choć nie uwalnia od skłonności do grzechu). Odnawia obraz i podobieństwo Boże w człowieku, włącza w nadprzyrodzone życie Trójcy Świętej oraz we wspólnotę Kościoła. Nawiązując do stosowanego przeważnie w starożytności sposobu udzielania chrztu przez zanurzenie w wodzie, sens tego sakramentu tłumaczy się jako zanurzenie w śmierci Chrystusa i wynurzenie do nowego życia. Powoduje tak silny związek z Bogiem, że nic, nawet utrata wiary, nie może go usunąć.
Chrzest jest jednym z trzech sakramentów, które wyciskają tzw. charakter, inaczej nazywany „pieczęcią” Ducha Świętego. Oznacza to, że tych sakramentów udziela się tylko raz i nieodwołalnie. Oprócz chrztu są to bierzmowanie i sakrament święceń. Chrzest jest podstawą wspólnoty między wszystkimi chrześcijanami, także tymi, którzy nie są w pełnej jedności.

Sposoby udzielania chrztu

Zwyczaj kąpieli oczyszczających znały już religie przedchrześcijańskie. Dla hinduistów do dziś kąpiel w Gangesie jest jednym z najważniejszych rytuałów religijnych. Obmycie wodą jest symbolem uwolnienia się od zła.

Pierwotnie chrztu udzielano przez trzykrotne zanurzenie w wodzie. W tym celu często obok starożytnych bazylik budowano baptysteria, czyli specjalne budowle, które umożliwiały taki sposób udzielania chrztu. Bardzo wcześnie jednak wszedł w życie powszechnie dziś spotykany chrzest przez polanie wodą. Znany był także sposób udzielania chrztu przez pokropienie wodą, dotyczyło to zwłaszcza osób ciężko chorych.

Najstarsze świadectwo o chrzcie przez polanie zawarte jest w pochodzącym z końca I lub początku II w. starożytnym tekście starochrześcijańskim „Didache”. „Jeśli nie masz wody żywej, chrzcij w innej, jeśli nie możesz w zimnej, chrzcij w ciepłej. Jeżeli brak ci jednej i drugiej, polej głowę trzy razy wodą w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego”. Na podstawie zachowanych budowli i wykopalisk archeologicznych można stwierdzić, że bardzo często w starożytności stosowano połączenie zanurzenia i polania. Katechumen do pasa zanurzał się w wodzie, a z góry kapłan lub biskup polewał go wypowiadając słowa formuły chrzcielnej. Prawdopodobnie w taki sposób również Jezus przyjął chrzest nad Jordanem z rąk Jana Chrzciciela.

Konieczność chrztu

Nakaz udzielania chrztu był jednym z najważniejszych zadań jakie Chrystus zlecił Apostołom, a przez nich Kościołowi: „Idźcie i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego” (Mt 28,18-19). W Ewangelii chrzest jest nazwany warunkiem wejścia do królestwa Bożego: „jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego” (J 3,5). Katechizm Kościoła Katolickiego wyjaśnia, że „chrzest jest konieczny do zbawienia dla tych, którym była głoszona Ewangelia i którzy mieli możliwość proszenia o ten sakrament (KKK 1257). W innym miejscu Katechizm dodaje za Soborem Watykańskim II: „Każdy człowiek, który nie znając Ewangelii Chrystusa i Jego Kościoła, szuka prawdy i pełni wolę Bożą, na tyle, na ile ją zna, może być zbawiony. Można przypuszczać, że te osoby zapragnęłyby wyraźnie chrztu, gdyby wiedziały o jego konieczności”.

Chrzest dzieci

W pierwszej kolejności Apostołowie udzielali chrztu dorosłym. Dzieje Apostolskie wspominają, że w dzień zesłania Ducha Świętego ochrzczonych zostało trzy tysiące osób. Bardzo wcześnie jednak Kościół zaczął udzielać chrztu również dzieciom. Wyraźne świadectwa pochodzą z II w., ale jest bardzo prawdopodobne, że już w czasach Apostołów, kiedy chrzest przyjmowały całe rodziny, o czym również wspominają Dzieje Apostolskie, tego sakramentu udzielano także małym dzieciom.

Aby dziecko mogło być ochrzczone, konieczna jest zgoda rodziców lub przynajmniej jednego z nich, albo też innych prawowitych opiekunów dziecka. Jedynie w przypadku niebezpieczeństwa śmierci dziecko jest godziwie ochrzczone także bez zgody rodziców.