Nowy parlament Czarnogóry cofnął przepisy wymierzone w Serbski Kościół Prawosławny

Nowo wybrany w sierpniu br. parlament Czarnogóry, w którym większość zdobyli partie proserbskie i prorosyjskie, przegłosował 29 grudnia niewielką liczbą głosów zmiany w miejscowym ustawodawstwie, przywracające Serbskiemu Kościołowi Prawosławnemu (SKP) prawa własności do obiektów sakralnych. Za zmianami głosowało 41 spośród 81 posłów przy jednoczesnym zbojkotowaniem posiedzenia przez opozycję.

Dokładnie rok temu – 28 grudnia 2019 – deputowani po burzliwej, 15-godzinnej dyskusji, w której dochodziło nawet do rękoczynów, uchwalili Ustawę o wolności religijnej, zwaną też „własnościową”. Przewidywała ona m.in., aby wspólnoty religijne przedstawiły dokumenty potwierdzające ich prawo własności do obiektów, postawionych przed 1918 rokiem. Wymóg ten dotyczył przede wszystkim bogatego SKP i to on w pierwszej kolejności miał się wykazać prawem do posiadania swych dóbr. Wszystkie nieruchomości i majątki, do których tytuł własności nie zostałby potwierdzony, miało przejąć państwo jako „dobra publiczne” i „dziedzictwo kulturalne wszystkich obywateli”.

Rok 1918, przyjęty jako punkt graniczny, nawiązywał do zajęcia Czarnogóry przez Serbię i włączenia jej do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS), które w 1929 przekształciło się w Jugosławię.

Zarówno ustawa, jak i sama jej zapowiedź wywołały gwałtowne sprzeciwy licznej w tym społeczności serbskiej, a zwłaszcza hierarchii i duchowieństwa SKP, które przez wiele miesięcy ub.r. organizowały liczne manifestacje, w których żądano najpierw niewprowadzania proponowanych przepisów, a gdy już je uchwalono, odwołania ich. Siła tych protestów, wspieranych zresztą otwarcie przez Belgrad, a pośrednio także przez Moskwę, przyczyniła się w dużym stopniu do porażki w tegorocznych wyborach rządzącej krajem od 30 lat Demokratycznej Partii Socjalistów (DPS), która przeforsowała kontrowersyjną ustawę, na rzecz konserwatywnej koalicji „Na rzecz przyszłości Czarnogóry”. Główną jej siłą jest Front Demokratyczny, w którym przeważają nacjonaliści serbscy i zwolennicy Rosji, wspierani przez dwa mniejsze ugrupowania lewicowe.

I to właśnie nowy rząd rozpatrzył raz jeszcze przepisy sprzed roku i minimalną większością głosów wprowadził do nich poprawki, które w istocie nie tylko unieważniają tamte ograniczenia, ale w istocie przyznają Patriarchatowi Serbskiemu monopol w tamtejszym prawosławiu i potwierdzają liczne jego przywileje. Parlamentarzyści opozycyjni zbojkotowali obrady i głosowanie, uważając je za nieważne, gdyż mandat jednego z deputowanych zatwierdzono dopiero w czasie sesji parlamentu. Ale państwowa komisja wyborcza odrzuciła te zastrzeżenia.

Obradom posłów towarzyszyły, podobnie jak przed rokiem, burzliwe demonstracje, tym razem zorganizowane przez siły antyserbskie i pronarodowe. Przed gmachem parlamentu w stolicy kraju – Podgoricy wznoszono okrzyki i niesiono transparenty, mówiące m.in. o tym, że „Czarnogóra to nie Serbia”. Według manifestantów zgłoszone i przyjęte obecnie poprawki są sprzeczne z narodowymi interesami państwa i spowodują większe uzależnienie go od Serbii, a pośrednio też od Rosji.

Zresztą również większość środków przekazu zarówno w samej Czarnogórze, jak i w innych krajach tego regionu, twierdziła zgodnie, iż decydującą rolę w kampanii wyborczej i w wyniku głosowania odegrała czarnogórska eparchia (diecezja) SKP, korzystająca z finansowego i politycznego wsparcia władz w Belgradzie. Ponadto – zdaniem mediów – obecne zmiany w ustawodawstwie religijnym tego kraju jeszcze bardziej skomplikują i zaostrzą i tak niełatwą sytuację wewnętrzną w państwie, głęboko podzielonym między zwolennikami pełnej jego niezależności oraz więzi z Unią Europejską i NATO a tymi, którzy opowiadają się za ścisłymi i bliskimi stosunkami z Serbią.

Obecnie prezydent Czarnogóry Milo Ðukanović, będący jednocześnie przywódcą DPS, ma siedem dni na podpisanie nowych przepisów lub trzy dni na ponowne skierowanie ich do parlamentu, aby jeszcze raz je rozpatrzył i jeśli również tym razem posłowie zatwierdzą poprawki, będzie musiał je podpisać.

Czarnogóra uzyskała niepodległość 3 czerwca 2006 w następstwie przeprowadzonego wcześniej ogólnonarodowego referendum, jako ostatnia republika dawnej Jugosławii. W 2010 zgłosiła swą kandydaturę do Unii Europejskiej a w 2017 przystąpiła do NATO. Większość wierzących wśród ponad 620 tys. mieszkańców tego kraju wyznaje prawosławie, reprezentowane tam przez Patriarchat Serbski. Od 1993 (rejestracja w 2000) istnieje ponadto stosunkowo nieliczny i niekanoniczny Czarnogórski Kościół Prawosławny, uważający się za spadkobiercę autokefalicznego (niezależnego) Kościoła czarnogórskiego, istniejącego do połowy XVIII wieku, gdy wchłonął go Kościół serbski.