O co chodzi w zaostrzeniu kar w prawie kościelnym?

– Kościelna władza karania jest w sposób naturalny wpisana w posługę pasterską tych, którzy są przełożonymi w Kościele – mówi w kontekście dokonanych przez Stolicę Apostolską zmian w kościelnym prawie o. dr hab. Dariusz Borek, prof. ucz., dziekan Wydziału Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Publikujemy komentarz o. dr hab. Dariusza Borka O.Carm., prof. ucz. z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie:

Papież Franciszek Konstytucją Apostolską „Pascite Gregem Dei” ogłoszoną 23 maja 2021 roku dokonał zmian w Księdze VI Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 roku. Dotyczą one zarówno przestępstw i kar w ogólności, jak i poszczególnych przestępstw oraz kar za nie ustanowionych.

Kościelna władza karania jest w sposób naturalny wpisana w posługę pasterską tych, którzy są przełożonymi w Kościele. Każdy przełożony, a w sposób szczególny ten, kto jest ordynariuszem – np. biskup diecezjalny – w ramach swoich funkcji ma możliwość a czasem wręcz obowiązek wykonywania władzy karania.

Należy zatem podkreślić, że w dokonanej przez papieża Franciszka nowelizacji wyraźnie mówi się nie tylko o możliwości stosowania kar, ale dosłownie o obowiązku. Konieczność realizacji celów kary w fazie jej stosowania – tzn. przywrócenia naruszonej sprawiedliwości, poprawy sprawcy i naprawy zgorszenia – domaga się od ordynariusza działania polegającego na wszczęciu procesu karnego.

Kary kościelne mogą być wymierzane lub deklarowane zarówno na drodze sądowej jak i administracyjnej. Jednak na drodze administracyjnej nie można stosować kar wiążących stale, a więc m.in. kary wydalenia ze stanu duchownego. Kary te mogą być wymierzane jedynie w postępowaniu sądowym. Jeżeli zatem ordynariusz zdecydował o wszczęciu procesu karnego na drodze sądowej, to następnie przekazuje on akta dochodzenia wstępnego rzecznikowi sprawiedliwości, który powinien przedstawić trybunałowi diecezjalnemu. Dopiero wtedy trybunał może podjąć dalsze działania.

Przed nowelizacją sędzia miał dosyć szeroki zakres uprawnień dotyczących wymiaru kary, chociażby w wypadkach kiedy kara nie była określona. Znowelizowany Kodeks prawa kanonicznego bardziej precyzyjnie określa kary, co odpowiada wymogom legalności prawa karnego i wyznacza ordynariuszom oraz sędziom obiektywne kryteria wyboru najbardziej stosownej kary w konkretnym przypadku.

Od 8 grudnia 2021 roku, kara wydalenia ze stanu duchownego wymierzana przez trybunał diecezjalny przewidziana jest jako kara obowiązkowa w przypadku kapłana, który podczas spowiedzi (lub pod jej pretekstem) nakłaniania penitenta do grzechu przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu, o ile nakłanianie to nie miało na celu grzechu ze spowiednikiem oraz z tytułu przestępstwa usiłowania przez duchownego zawarcia małżeństwa. Jako kara fakultatywna może być stosowana w przypadku duchownego porzucającego świętą posługę nieprzerwanie przez sześć miesięcy ciągłych oraz w przypadku duchownego konkubinariusza i duchownego trwające w innym grzechu zewnętrznym przeciwko VI przykazaniu Dekalogu wywołującym zgorszenie.

Kara wydalenia ze stanu duchownego jest również traktowana jako obowiązkowa w przypadku duchownego, który publicznie wykroczył przeciwko VI przykazaniu Dekalogu lub który stosując przemoc, groźby lub nadużywając władzy popełnia przestępstwo przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu albo zmusza kogoś do dokonania lub poddania się czynnościom seksualnym. Jest także obowiązkowa z tytułu przestępstw przeciwko życiu (w tym aborcji), zdrowiu i wolności człowieka oraz w przypadku przestępstw seksualnych popełnionych przez duchownych wobec osób którym prawo przyznaje taką samą ochronę jak małoletnim i tym, które są z małoletnimi zrównane w prawie oraz przestępstw uwodzenia albo nakłaniania do uczestniczenia w rzeczywistych bądź́ symulowanych przedstawieniach pornograficznych.

Zaprezentowany katalog wskazuje wyraźnie, że wzrosła zarówno liczba przestępstw w przypadku których jest przewidziana kara wydalenia ze stanu duchownego, jak i przypadki, kiedy wymiar tego rodzaju kary jest obowiązkowy.

o. dr hab. Dariusz Borek O.Carm, prof. ucz. dziekan Wydziału Prawa Kanonicznego UKSW, ekspert z zakresu kanonicznego prawa karnego. Członek Zakonu Braci Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel, konsultor Rady Naukowej Konferencji Episkopatu Polski.

o. dr hab. Dariusz Borek

prof. ucz., dziekan Wydziału Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego