O czym dyskutował Episkopat?

Rok Kapłański, wyzwania bioetyczne, potrzeba polityki na rzecz rodziny wobec kryzysu demograficznego Polski, nowy program duszpasterski, korekty w programie nauczania religii – to główne tematy 348. zebrania plenarnego KEP – 19 i 20 czerwca w Łomży.

Rok Kapłański

Rozpoczynający się Rok Kapłański ustanowiony przez papieża Benedykta XVI był pierwszym tematem zebrania Episkopatu. W swoim wystąpieniu przewodniczący KEP abp Józef Michalik zwrócił uwagę, iż kapłani powinni odczuwać solidarność z Benedyktem XVI, zwłaszcza w obliczu krytyk, jakie go spotykają.

W referacie rozpoczynającym obrady Episkopatu abp Michalik apelował też o świętość kapłanów, ich odpowiedzialność za rzeczywistość, w której żyjemy oraz rolę wychowawcy, także w wymiarze społecznym.

Ważną rzeczą jest badanie przydatności kandydatów do kapłaństwa, podobnie jak całe zagadnienie przygotowania do tego sakramentu – zaznaczył abp Michalik przemawiając na forum Episkopatu. Ponadto kapłaństwo powinno być głębokie, powinno charakteryzować się głębią, o czym przypominał często pod koniec życia Jan Paweł II, powołując się na słowa Jezusa: „Wypłyń na głębię”.

Przewodniczący KEP podkreślił konieczność ścisłego związku księży z pierwszym kapłanem, którym na ziemi jest papież. Rzecznik Episkopatu ks. dr Józef Kloch zwrócił uwagę, że jest to problem tym bardziej istotny, iż zwłaszcza w ostatnich miesiącach opinie Benedykta XVI bywały kwestionowane czy podważane.

Dokument Episkopatu nt. rodziny

Biskupi omawiali roboczą wersję niemal 100-stronicowego dokumentu na temat rodziny, który zostanie niebawem opublikowany. Przypomina on nauczanie Kościoła o wartości rodziny, analizuje sytuację współczesnej rodziny i jest wielkim apelem o politykę rodzinną w Polsce.

Specjalny rozdział został poświęcony wartości ludzkiej cielesności. Wyraźną inspiracją jest tu nauczanie Jana Pawła II o „teologii ciała” i wzajemnej miłości mężczyzny i kobiety. W dokumencie znajdujemy także bardzo obszerną i wnikliwą analizę nowych problemów przez jakimi staje współczesna rodzina, przede wszystkim w kontekście nowych wyzwań z dziedziny medycyny i biotechnologii.

Osobny rozdział: „Obowiązki społeczności świeckiej”, poświęcony jest potrzebie konsekwentnej polityki na rzecz rodziny ze strony państwa. Polityka prorodzinna ujęta została jako „polska racja stanu i elementarny obowiązek rządzących”. Autorzy dokumentu przyznają, że w polskiej polityce społecznej nie ma miejsca dla rodziny, a już zupełnie nie ma miejsca dla rodziny wychowującej większą liczbę dzieci. W dramatycznych słowach przypominają, że „żaden inny kraj Europy nie przeznacza tak mało środków na wsparcie rodziny, co Polska”.

Przypomina się też o niezbywalnych prawach rodziców w zakresie wychowania własnych dzieci. W tym kontekście biskupi zadają pytanie: „Dlaczego usiłuje się ciągle narzucić tzw. wychowanie seksualne? Dlaczego dąży się uporczywie, by działać w tym względzie wbrew rodzinom?” Działania te określone zostają jako „nieuprawniona ingerencja w niezbywalne prawo rodziców do wychowania ich dzieci”.

Kwestie bioetyczne

Sprawy te referował abp Henryk Hoser, odpowiedzialny za Zespól ds. Bioetycznych KEP. Mówiąc o dotychczasowych pracach Zespołu wyjaśnił, że gremium to ma wyłącznie charakter doradczy dla Konferencji Episkopatu. Hierarcha podkreślił, że ze względu na złożoność materii przedmiotu, Zespół ma charakter interdyscyplinarny. W jego skład wchodzą lekarze, bioetycy, teolodzy moralni i prawnicy.

Obecnie Zespół pracuje nad tekstem dokumentu, który będzie dawać odpowiedź na liczne problemy wynikające z rozwoju biotechnologii i biomedycyny. Prace nad nim potrwają kilka miesięcy.

Abp Hoser, dokonując analizy przygotowywanych w Sejmie projektów ustaw bioetycznych, powiedział, że bliskie nauczaniu Kościoła są dwa projekty ws. in vitro: posła Bolesława Piechy oraz inicjatywy „Contra in vitro”, choć ten ostatni ma charakter zbyt skrótowy. Hierarcha dodał, że wiele pozytywnych elementów w zakresie ochrony embrionu ludzkiego zawiera także projekt posła Jarosława Gowina.

Odnosząc się do zgłoszonych lub przygotowywanych w Sejmie projektów ustaw bioetycznych, abp Hoser powiedział, że na jednym biegunie znajdują się ustawy, które nie stawiają żadnych barier możliwościom technicznym, które można zastosować przy rozmnażaniu człowieka. Drugi biegun stanowią projekty, „które silnie podkreślają osobowy charakter ludzkiej biologii i w związku z tym nie wszystko, co technicznie jest możliwe, uznają za etycznie dopuszczalne”.

Wśród projektów abp Hoser wyróżnił szczególnie te, które starają się uregulować kwestie bioetyczne w sposób kompleksowy. Do takich należy projekt przygotowany jako pierwszy przez zespół posła Jarosława Gowina oraz projekt zgłoszony przez posła Bolesława Piechę.

Arcybiskup dodał, że projekt posła Piechy uwzględnia też cały pozytywny dorobek projektu ustawy Gowina, w zakresie ochrony embrionu i genomu ludzkiego. Różnica polega na tym, że projekt Gowina dopuszcza technologię zapłodnienia pozaustrojowego, choć pod ścisłą kontrolą i przy maksymalnym ograniczeniu śmierci zarodków tzw. nadliczbowych.

„Projekt ustawy posła Piechy, który nie dopuszcza zapłodnienia pozaustrojowego jest bliższy nauczaniu Kościoła i generalnie z nim zgodny” – stwierdził abp Hoser. Dodał, że „punktem wyjścia projektu autorstwa Piechy jest bezwarunkowe poszanowanie oraz ochrona genomu i embrionu ludzkiego. Z tej postawy wynikają wszystkie inne praktyczne rozwiązania, jakie postuluje ta ustawa, łącznie z zakazem zapłodnienia „in vitro”, co jest logiczną konsekwencją przyjętych założeń”.

Jedynym budzącym wątpliwości elementem projektu ustawy Piechy – zdaniem abp. Hosera – stanowiącym prawdziwy dylemat z moralnego punktu widzenia, jest zawarta tam propozycja adopcji poczętych już zarodków ludzkich, znajdujących się w stanie zamrożenia. Piecha proponuje, by w pierwszym rzędzie zidentyfikować genetycznych rodziców i im zaproponować przyjęcie tych dzieci za pomocą implantacji do organizmu naturalnej matki. Jeśli nie okaże się to możliwe, to w przypadku zarodków osieroconych proponuje zastosowanie analogicznej procedury adopcyjnej, jaka jest stosowana w przypadku dzieci urodzonych.

Mówiąc o projekcie ustawy autorstwa komitetu społecznego „Contra in vitro”, abp Hoser podkreślił, że dotyczy ona wyłącznie sfery prawa karnego, a konkretnie zakazu metody in vitro. Zakaz in vitro obwarowuje sankcją penalną. Tak samo eksperymenty na embrionach i handel nimi. „Jest to ustawa zbyt skrótowa, aczkolwiek jest ona zgodna z nauczaniem Kościoła” – wyjaśnił arcybiskup.

Na zakończenie abp Hoser zaznaczył, że w Polsce istnieje „imperatywna” potrzeba szybkich regulacji prawnych w tej dziedzinie. „Obecny brak jakichkolwiek regulacji prowadzi do niezwykle szeroko pojętych nadużyć jeśli chodzi o ludzkie życie na etapie embrionalnym” – dodał.

Biskupi zapowiedzieli, że zagadnienia bioetyczne, w tym projekty dotyczące uregulowań prawnych dla zapłodnienia in vitro, będą jednym z tematów najbliższego posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu, które odbędzie się 25 czerwca w Warszawie.

Odnosząc się do znanych już projektów nt. in vitro, przewodniczący KEP abp Józef Michalik powiedział dziennikarzom, że biskupów nie interesuje aspekt polityczny a więc to, jaka partia przedstawia dany projekt. „Nas interesuje jego zgodność z zasadami etyki katolickiej, prawa naturalnego, prawa Bożego” – dodał hierarcha.

Z kolei biskup łomżyński Stanisław Stefanek dodał, że choć posłowie „mają określoną barwę polityczną i należą do różnych opcji” to jednak „w stanowieniu prawa powinni kierować się prawem naturalnym i prawem Bożym” . Zaznaczył, że wskazania dla chrześcijańskich posłów nt. głosowania w kwestiach bioetycznych zawiera m.in. przyjęty w Łomży 100-stronicowy dokument Episkopatu pt. „Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie”.

Odnosząc się do problemów małżeństw, które mają problemy z płodnością bp Stefanek zwrócił uwagę, że postęp techniczny m.in. w chirurgii i diagnostyce genetycznej bardzo ułatwia ich leczenie. Dodał, iż we wspomnianym dokumencie Episkopat zachęca takie pary do korzystania z osiągnięć naprotechnologii oraz do adopcji dzieci.

Nowy statut Episkopatu zatwierdzony

Stolica Apostolska dokonała zatwierdzenia nowego statutu Konferencji Episkopatu Polski – poinformował bp Stanisław Budzik, sekretarz generalny Episkopatu. Statut zakłada wzmocnienie pozycji biskupów diecezjalnych, określa obowiązki Prymasa Polski, wprowadza też pewne zmiany w zakresie trybu podejmowania decyzji w ramach Konferencji Episkopatu. Promulgacja dokumentu nastąpi 7 października br. i odtąd będzie on obowiązywać.

Nowy statut ustanawia Radę Biskupów Diecezjalnych, składającą się ze wszystkich urzędujących biskupów diecezjalnych. Będzie ona spotykać się co najmniej dwa razy w roku. Jej decyzje nie będą musiały być przegłosowywane na zebraniu plenarnym.

Zdefiniowane zostały też kompetencje Prymasa Polski, które wcześniej nie były jasno określone. Prymasowi przyznano stałe miejsce w Radzie Stałej. Podkreślone zostało też „honorowe pierwszeństwo” Prymasa wśród biskupów.

W Radzie Stałej zagwarantowane zostało także miejsce dla kardynałów, którzy pełnią jednocześnie urząd biskupa diecezjalnego. Będzie do niej wchodzić także dwóch biskupów pomocniczych, z wyboru.

Istotnym artykułem nowego statutu – podkreśla bp Budzik – jest zapis dotyczący orzeczeń doktrynalnych Episkopatu. W przypadku kiedy zostaną przyjęte jednogłośnie, to są promulgowane przez Episkopat. Jeśli nie zostały przyjęte jednogłośnie, to wymagają recognitio ze strony Watykanu. Stolica Apostolska może je zatwierdzić, gdy uzyskały przynajmniej dwie trzecie głosów.

Znowelizowany statut umożliwia, zgodnie z zasadami ogólnymi, członkostwo w Konferencji Episkopatu i możliwość pełnienia pewnych funkcji przez biskupów seniorów (emerytów). Wprowadzono też zapis, że do komisji rad i zespołów Konferencji Episkopatu będą mogli należeć jako członkowie również kapłani i ludzie świeccy. Dotąd mieli oni status konsultorów.

Program duszpasterski: „Bądźmy świadkami Miłości”

Zatwierdzony na obecnym zebraniu Episkopatu program duszpasterski na rok liturgiczny 2009/2010, składa się z trzech głównych punktów. Pierwszy mówi o tym, by otworzyć się na miłość Boga tak, aby pokazywać entuzjazm wiary. Drugi polega na „rozbudzaniu dynamizmu ewangelizacyjnego”, a trzeci mówi o potrzebie budowania solidarności społecznej.

Abp Gądecki, przewodniczący Komisji ds. Duszpasterstwa KEP zapowiedział, że ogłoszony program jest ostatnim z realizowanego obecnie cyklu 5-letniego. Niebawem Episkopat rozpocznie przygotowania do nowego, kilkuletniego cyklu. Do połowy sierpnia biskupi mogą zgłaszać swoje propozycje do Komisji ds. Duszpasterstwa, która podda je analizie podczas jesiennego spotkania.

Nowa formuła modlitwy za Żydów

Przyjęto nowe tłumaczenie wielkopiątkowej modlitwy za Żydów. W miejsce pojęcia „narodu niegdyś wybranego”, jest teraz mowa o „narodzie pierwszego wybrania”, zgodnie z formułą obowiązującą w całym Kościele, a wprowadzoną bezpośrednio po Soborze Watykańskim II.

Niezbędne było nowe tłumaczenie, gdyż ta właśnie modlitwa została błędnie przetłumaczona w polskiej wersji obowiązującego w całym Kościele Mszału Rzymskiego z 1970 r.

Tekst łaciński Mszału używa sformułowania: „populus prioris aquisitionis”, czyli mówi o narodzie „pierwszego wybrania”. Dotąd w polskim tłumaczeniu mszału zawarte było błędne tłumaczenie: „Naród, który niegdyś był narodem wybranym”.

Kongres Teologów Polskich – w 2010 r.

Bp Andrzej Dziuba, przewodniczący Rady Naukowej KEP zaprezentował program VIII Kongresu Teologów Polskich, który odbędzie się w przyszłym roku na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Tematem spotkania będzie „Wiara i rozum”.

W spotkaniu udział wezmą wybitni polscy teologowie, m.in. uhonorowany nagrodą Templetona ks. prof. Michał Heller, a także goście z zagranicy, w tym z Watykanu. Oprócz naukowców reprezentujących różne nurty teologiczne, na Kongresie pojawią się także przedstawiciele nauk przyrodniczych, takich jak fizyka, astronomia czy chemia.

Bp Dziuba powiedział, że organizacja kongresu teologicznego na świeckiej uczelni ma szczególną wymowę. „Chcemy przekazać przesłanie wiary, która jest przecież jednym z przejawów kultury, i która ma szczególne miejsce w rozwoju cywilizacyjnym ludzkości, bo – jak uczył Jan Paweł II – jest drugim, obok rozumu, skrzydłem, dzięki któremu się rozwija się cywilizacja” – zaznaczył bp Dziuba.

Potrzeba reform w katechezie szkolnej

Biskupi rozmawiali o konsekwencjach wynikających z reformy oświaty, o podręczniku katechezy dla dorosłych i o rozprawie w Trybunale Konstytucyjnym na temat wliczania stopnia z religii do średniej ocen, która odbędzie się 1 lipca.

Abp Kazimierz Nycz stojący na czele Komisji Wychowania Katolickiego Episkopatu wyjaśnił, że nowa podstawa programowa, która została przyjęta przez rząd w ubiegłym roku, wymusza określone zmiany w programie nauczania religii w szkole. W związku z tym, że do szkół będą iść 6-latkowie, korekty nauczania religii muszą nastąpić na razie na poziomie klas 1 – 3. Pierwsza Komunia Św. musi zostać przesunięta z klasy drugiej do trzeciej. Wymaga to też innego ustawienia przygotowania do tego sakramentu.

Abp Nycz wyjaśnił, że do tej pory regulowały tę kwestię dwa dokumenty państwowe i dwa kościelne. Były to podstawa programowa i standard wymagań egzaminacyjnych na poszczególnych etapach nauczania: do matury, egzaminu gimnazjalnego i do egzaminu wieńczącego szkołę podstawową. Podstawa określała to, co się powinno osiągnąć w procesie nauczania, a standard egzaminacyjny definiował, co uczeń musi wynieść z danej klasy. Obecnie – na skutek przyjętej reformy – te sprawy zostały złączone w formie jednego dokumentu. Do tych zasad przyjętych przez państwo będzie musiał się dostosować i Kościół, tworząc analogiczne dokumenty związane z nauczaniem religii.

Formuła pogrzebu skremowanych zwłok

Episkopat przyjął formułę obrzędu pogrzebu przed złożeniem urny do grobu. Dotychczasowa stosowana przy pogrzebach mówiła m.in.: „z prochu powstałeś i w proch się obrócisz”, zaś modyfikacja przygotowana na okoliczność pochówku skremowanych zwłok będzie brzmiała: „z prochu powstałeś i prochem jesteś”.

Zmiany dotyczą także innych formuł modlitewnych, których będzie uwzględniony fakt pochówku urny z prochami zmarłego, a nie trumny z jego ciałem.

Przy tradycyjnym pochówku, tuż przed złożeniem trumny do grobu, kapłan wygłaszał modlitwę: „Niech Bóg da tobie pić ze źródeł wody życia”. Formuła wygłaszana przed złożeniem urny brzmieć będzie: „W Chrzcie św. zostałeś odrodzony z wody i Ducha Świętego, niech Bóg dopełni w Tobie to, co wtedy rozpoczął”. Biskupi uchwalili, że zwrócą się do Stolicy Apostolskiej z prośbą, by zgodziła się na stosowanie obydwu formuł, do wyboru.

Bp Cichy zaznaczył w rozmowie z KAI, że kiedyś Kościół nie przewidywał katolickiego pochówku skremowanych zwłok, bowiem w większości przypadków spalenie ciała zmarłego wynikało z pogardy do wiary Kościoła czy zmartwychwstania. Natomiast podczas II Soboru Watykańskiego zezwolono na pochówki urn z prochami i obrzęd dopuszcza Kodeks Prawa Kanonicznego.

„Teraz sytuacja uległa zmianie, Kościół dopuszcza taki pochówek, nawet w świątyni Bożej Opatrzności przewidziano miejsca na urny” – zauważa przewodniczący Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów KEP.

„Nie można zaś urządzić pogrzebu kościelnego jeśli ktoś daje się spalić powodowany negacją
wiary w zmartwychwstanie” – podkreśla bp Cichy.

Decyzje personalne

Arcybiskup Tadeusz Gocłowski zakończył kadencję członka Komisji Wspólnej Rządu RP i Konferencji Episkopatu Polski. Na to stanowisko biskupi wybrali abp. Stanisława Gądeckiego, metropolitę poznańskiego i zastępcę przewodniczącego Konferencji Episkopatu. Weźmie on udział w najbliższym posiedzeniu komisji. Przedstawiciele rządu i Episkopatu spotkają się 25 czerwca w siedzibie rządu.

Po zakończeniu pięcioletniej kadencji, biskupi ponowili wybór abp. Mariana Gołębiewskiego, metropolity wrocławskiego, na członka Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski.

Nowym członkiem Rady ds. Rodziny został biskup sosnowiecki Grzegorz Kaszak,który już w trakcie studiów, od 1992 r. pracował w Papieskiej Radzie ds. Rodziny. Od 1997 r. był sekretarzem kard. Alfonso Lópeza Trujillo, przewodniczącego Rady.

Po zakończeniu dwóch kolejnych kadencji swoje funkcje zakończyli bp Wiktor Skworc w Radzie Ekonomicznej i abp Kazimierz Nycz w Komisji Rewizyjnej KEP. Jednocześnie biskupi powierzyli tym hierarchom nowe funkcje. Bp Wiktor Skworc został przewodniczącym Komisji Rewizyjnej, a abp Kazimierz Nycz – przewodniczącym Rady Ekonomicznej.

Zgodnie z zapisami statutowymi, biskupi dokonali także zatwierdzenia zastępcy sekretarza generalnego Konferencji – został nim ks. dr Jarosław Mrówczyński. Biskupi podjęli także inne decyzje w sprawie kandydatów w instytucjach kościelnych i duszpasterzy krajowych.

Zobacz komunikat KEP z 348. zebrania plenarnego »