O czym rozmawiali polscy biskupi w Watykanie?

Synodalność i rozpoczynający się dzisiaj Synod Biskupów, rola świeckich w Kościele, formacja kapłanów, rodzina, młodzież, ewangelizacja, media, nadużycia seksualne, misje, ekumenizm, Kościoły wschodnie, uchodźcy – to tematy, które zostały poruszone podczas zakończonej wczoraj wizyty ad limina Apostolorum pierwszej grupy biskupów polskich w Watykanie. W dniach 4-8 października 20 biskupów metropolii: warmińskiej, białostockiej, lubelskiej i przemyskiej odwiedziło 22 watykańskie dykasterie. Kulminacją wizyty było osobiste spotkanie z papieżem Franciszkiem 8 października.

Wymiar duchowy

Każdy dzień wizyty biskupi rozpoczynali od Eucharystii w głównych bazylikach watykańskich w Bazylice św. Piotra, Bazylice św. Jana Chrzciciela na Lateranie, która jest katedrą biskupa Rzymu, w Bazylice Santa Maria Maggiore ze słynnym obrazem Matki Bożej Salus Populi Romani oraz w Bazylice św. Pawła za Murami. Ponadto tradycyjnie, w czwartek rano, spotkali się na Mszy św. przy grobie św. Jana Pawła II w Bazylice Watykańskiej. „Dla mnie niezwykle ważna jest modlitwa i sprawowanie Eucharystii w rzymskich bazylikach. Tam modliłem się we wszystkich intencjach, które przywiozłem z Polski, w intencji Kościoła, Ojczyzny, za misjonarki i misjonarzy oraz indywidualnych, o które prosiły mnie poszczególne osoby. Nasza wspólna modlitwa biskupów jest czymś niezastąpionym a Eucharystia, nadzieję jaką niesie stanowi źródło pokoju i pojednania” – powiedział bp Jerzy Mazur z Ełku.

Wymiar roboczy

Podczas spotkań w watykańskich dykasteriach poruszono szerokie spektrum tematów dotyczących prawie wszystkich aspektów życia Kościoła w Polsce w kontekście życia całego Kościoła powszechnego. Biskupi zgodnie stwierdzili, że przełożeni i pracownicy watykańskich dykasterii są osobami bardzo dobrze zorientowane w sytuacji Kościoła w Polsce i naszym kraju. Nowością dla nich jest coraz większa liczba osób świeckich na kierowniczych stanowiskach w dykasteriach.

Synod Biskupów nt. synodalności

Jednym z najważniejszych tematów jakie poruszano podczas odwiedzin watykańskich dykasterii był Synod Biskupów na temat synodalności. Mimo że formalnie jest on synodem zwyczajnym będzie miał nadzwyczajny przebieg, gdyż rozpoczyna się na poziomie diecezjalnym. Ma być przede wszystkim ćwiczeniem się w dialogu, w otwartości na wszystkich wiernych. Ma być wielką okazją dla osób świeckich, aby włączyły się w synodalne działania.

W czasie rozmów wskazywano na potrzebę uczenia się postawy słuchania i zrozumienia różnych opinii, sądów na temat Kościoła, pretensji wobec niego a także nadziei, jakie z nim wiążą. Wysłuchanie i próba zrozumienia tego, co kryje się poza werbalnym komunikatem, sensu wypowiedzi pozwala nawiązać dialog i na nowo budować wspólnotę kościelną.

Jak zaznaczył prefekt Kongregacji ds. Duchowieństwa, pochodzący z Korei Południowej arcybiskup Lazarus You Heung-sik w „synodalności” jedną z najważniejszych rzeczy jest „słuchanie”. Za dużo mówimy, za mało słuchamy i dlatego wynika z tego wiele problemów. Oczywiście chodzi też o głębokie wysłuchanie w sensie tego, co do nas i do mojego bliźniego mówi Duch Święty.

Bp Adrian Galbas z Ełku ma nadzieję, że jednym z owoców Synodu będzie utrwalenie się w naszym Kościele praktyki synodalnej. „Synod nie może się zakończyć napisaniem przez papieża adhortacji i odłożeniem jej na półkę, co powiększy liczbę cennych na pewno dokumentów Kościoła. Musimy się przekonać, że każdy z tego może skorzystać i ludzie świeccy dopuszczeni do odpowiedzialności za Kościół i duchowni, którzy w podejmowaniu decyzji nie będą zdani tylko na siebie, ale mogą skorzystać z doświadczenia i mądrości osób świeckich, które są obdarzone sakramentami chrztu i bierzmowania i mają też dar proroctwa, który jest często zamrożony” – powiedział.

Rola świeckich

W kontekście Synodu Biskupów i tematu synodalności wiele uwagi w rozmowach poświęcono roli świeckich w Kościele, którzy stanowią zdecydowaną większość ludu Bożego. Zwrócono uwagę, że ten temat jest jednym z wiodących tematów pontyfikatu papieża Franciszka a pierwsza faza Synodu Biskupów będzie poświęcona szczególnie osobom świeckim. „To oni mają powiedzieć, co myślą, przeżywają, co jest szczęściodajne i trudne w Kościele. Mają się wypowiedzieć nie jako osoby z zewnątrz tylko jako ci co go współtworzą i są za niego odpowiedzialni. Konieczne jest zdrowe partnerstwo świeckich i osób duchownych. Chodzi o to, że wszyscy troszczymy się o Kościół a nie tylko biskup czy ksiądz” – powiedział bp Galbas.

Formacja kapłanów

Kolejnym ważnym tematem była formacja kapłanów w seminariach duchownych o której szczególnie rozmawiano przede wszystkim w Kongregacji ds. Duchowieństwa. Dyskutowano o nowych formach przygotowania kandydatów do kapłaństwa, co idzie w parze z wprowadzeniem w Polsce wytycznych nowego dokumentu „Droga formacji prezbiterów w Polsce. Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia”, które kładą główny akcent na formację duchową i ludzką przyszłego kapłana. Jak zauważono dotychczasowa formacja kapłanów miała charakter bardziej uniwersytecki. Celem nowej formacji jest to, aby kandydat na kapłana był przede wszystkim osobą głęboko wierzącą i podążającą za Jezusem Chrystusem. Głównym celem nie jest na pewno robienie przez duchownych karier na wzór uniwersyteckich z doktoratami i profesurami. Przypomniano, że Kongregacja zaaprobowała nową „ratio”. „Zobaczmy jak się zmienia rola księdza we współczesnym społeczeństwie, co nauczanie w seminariach musi wziąć pod uwagę. Nie żyjemy w jakimś matrixie tylko żyjemy w konkretnym miejscu i czasie” – zaznaczył bp Galbas.

Młodzi

Wiele miejsca w rozmowach poświęcono młodym ludziom – „przyszłości Kościoła”. Wskazywano na potrzebę jeszcze większego zaangażowania w pracę z młodzieżą, poszukiwania coraz lepszych form duszpasterstwa młodzieży. Zastanawiano się, jakim językiem rozmawiać z młodymi ludźmi a musi to być język dla nich zrozumiały, w którym zrozumieją najlepiej przesłanie Jezusa Chrystusa. Mówiono, że kultura globalizacji powoduje przemianę mentalności młodych ludzi i zmian języka jakim się posługują. Trzeba nauczyć się ich języka, aby szukać sposobów nawiązania kontaktów, szukania dróg dotarcia do stylu ich życia i tym samym innego spojrzenia na świat ludzi młodych. W stosunku do młodych trzeba wykazywać się dużą otwartością i wrażliwością, dobrze znać środowisko digitalne.

„Kościół musi odnaleźć nowe podejście do ludzi młodych. Jeśli Kościół chce się dzisiaj z kimś spotkać, aby przemierzyć z nim drogę, to przede wszystkim z ludźmi młodymi. Musimy pytać o ich świat, o motywacje ich wyborów i ma to się odbywać w duchu `drogi do Emaus`” – zaznaczył bp Galbas.

Media

Kolejnym ważnym tematem jaki poruszono podczas wizyty były środki społecznego przekazu. Mówiono o tym w Dykasterii ds. Komunikacji. Temat został omówiony bardzo szeroko. Nie ograniczono się tylko do roli mediów w przekazywaniu informacji, ale przede wszystkim rozmawiano o roli mediów w czasie pandemii koronawirusa. W tym czasie duża część aktywności Kościoła właśnie w nich znalazła swoje miejsce. W mediach nie tylko informowano, że o określonej godzinie odprawiona zostanie Msza św. ale dzięki nim wierni mogli uczestniczyć w nabożeństwach. Wskazano na wypracowanie jak najlepszych metod przekazywania Ewangelii wykorzystując nowoczesne środki społecznego przekazu, jak najlepiej ewangelizować w cyfrowym wielkim świecie.

Przede wszystkim zachęcano biskupów, aby byli otwarci na media i poprzez nie na komunikowanie się ze społeczeństwem w podstawowym sensie słowa „comunicare”, czyli budowania jedności. Najważniejszym tematem rozmowy było to jak komunikować się ze społeczeństwem skutecznie, społeczeństwem szeroko rozumianym, nie ograniczonym tylko do osób wierzących. Jeśli Kościół ma docierać z Ewangelią do wszystkich, to musi wiedzieć, w jaki sposób to robić. Oczywiście jednym z najważniejszych obecnie forów są media społecznościowe i im poświecono dużą część dyskusji. „Chodzi o styl przekazu a nie treść, czyli samo ewangeliczne przesłanie. Wzorem jest Jezus, który nie odrzucał nikogo a priori. Co ważne też, aby spotkać się z człowiekiem to trzeba udać się do miejsca, w którym on żyje a nie zapraszać w miejsca, w których my żyjemy. Nie możemy wychodzić z założenia, że znamy wszystkie odpowiedzi na różne pytania, ważna jest wiedza na temat pytań jakie stawiają sobie ludzie. Nie znając tych pytań nigdy na nie prawidłowo nie odpowiemy. Nie możemy ich a priori oceniać, krytykować, odrzucać. Inaczej nie zbudujemy żadnej wspólnej drogi” – powiedział bp Galbas.

Mówiono także o języku jako jednym z podstawowych problemów komunikacji. „Bez zrozumiałego języka nie ma spotkania i wspólnoty. Musi być on jasny i merytoryczny. W Kościele zazwyczaj komunikacja polega na przemawianiu. Tak zresztą kształceni jesteśmy w seminariach. Mówimy to co chcemy powiedzieć nie analizując jak to zostało przyjęte przez innych. Język mediów jest inny niż język ambony. Musimy to zmienić w normalnych życiowych relacjach” – powiedział bp Galbas.

Ekumenizm

Temat ekumenizmu poruszono w Papieskiej Radzie ds. Popierania Jedności Chrześcijan podczas spotkania z jej przewodniczącym kard. Kurtem Kochem. Dyskutowano o sytuacji ekumenicznej w Polsce, która jest ogólnie dobra, gdyż Kościół ma dobre relacje z wszystkimi Kościołami i wspólnotami chrześcijańskimi. „Kard. Koch kładzie obecnie nacisk na ekumenizm duchowy i modlitwy. Bez wątpienia mamy do czynienia z pewnym kryzysem na płaszczyźnie ekumenicznej. Pewne formuły dialogu ekumenicznego w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat się wyczerpały. Powstało wiele ważnych dokumentów, które wciąż czekają na poważną recepcję. Poza tym powstały nowe pęknięcia, problemy pomiędzy naszymi Kościołami i wspólnotami trudne do przezwyciężenia. Dlatego pozostaje ekumenizm duchowy, wspólnej modlitwy i pielęgnowanie dobrych relacji” – powiedział bp Jacek Jezierski z Elbląga.

Kościoły Wschodnie

W Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich rozmawiano o sytuacji katolików Kościołów wschodnich w Polsce, ale także o problemach z jakimi się spotykają katolicy na Bliskim Wschodzie i w Europie Wschodniej. Mówiono o sytuacji katolików z Ukrainy i Białorusi, którzy w Polsce przebywają jako migranci zarobkowi. „Jako biskupi łacińscy staramy się pomagać biskupom greckokatolickim w organizowaniu duszpasterstwa dla wiernych z Ukrainy. Nie mają oni środków na organizowanie duszpasterstw i z racji, że jesteśmy jednym Kościołem katolickim dwóch obrządków, pomaganie im jest naszym obowiązkiem” – powiedział bp Krzysztof Nitkiewicz z Sandomierza, były wieloletni pracownik tej dykasterii. Prefekt Kongregacji, kard. Leonardo Sandri zwrócił uwagę, że Polska należy do krajów, które najbardziej wspomagają chrześcijan w Ziemi Swiętej i innych krajach Bliskiego Wschodu. Jesteśmy na czwartym miejscu jeśli chodzi o ofiarność na ten cel. Pieniądze trafiają nie tylko do Izraela i Terytoria Palestyńskie, ale do Syrii, Libanu i Iraku. Kard. Sandri wyraził Kościołowi w Polsce wdzięczność za tak znaczącą pomoc.

Misje

W Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów bp Mazur jako przewodniczący Komisji Konferencji Episkopatu Polski ds. Misji przedstawił sprawozdanie z działań podejmowanych przez Kościół w Polsce na polu misyjnym. Mówił m.in. o animacji misyjnej, formacji misjonarzy, wsparciu misjonarzy za pośrednictwem MIVA Polska czy Dzieła Pomocy Ad Gentes, także szerokiej działalności Papieskich Dzieł Misyjnych w Polsce. Przypomniał, że Polska ma ponad 1800 misjonarzy i misjonarek, nie licząc osób posługujących na Wschodzie i innych krajach. „Miło mi było usłyszeć ze stronny kongregacji, na której czele stoi kard. Luis Antonio Tagle, słowa niezwykłego uznania dla pracy polskich misjonarek i misjonarzy, o wkładzie polskiego Kościoła w wielkie dzieło misyjne, posłudze duchowej ale i też materialnej” – powiedział bp Mazur.

Uchodźcy

Podczas spotkania z prefektem Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka kard. Peterem Turksonem rozmawiano o bezwzględnej potrzebie pomocy ubogim, potrzebującym oraz migrantom i uchodźcom, Mówiono m. in. o sytuacji uchodźców na granicy polsko-białoruskiej przede wszystkim bp Kazimierz Gurda, ordynariusz diecezji siedleckiej który przypomniał o ostatnim liście na ten temat przewodniczącego KEP abp Stanisława Gądeckiego, w którym jasno przedstawił stanowisko Kościoła. Z drugiej strony wskazano na polityczne uwikłanie problemu uchodźców na polsko-białoruskiej granicy. Temat uchodźców podjęto także podczas audiencji u papieża Franciszka.

Nadużycia seksualne

Temat nadużyć seksualnych osób duchownych był ważnym tematem podczas wielu spotkań, ale nie dominującym. Rozmawiano o tym m. in. w Kongregacji Nauki Wiary i Kongregacji ds. Duchowieństwa. W języku włoskim i angielskim biskupi przekazali dokument, który pokazuje działania Kościoła w Polsce w sprawie ochrony dzieci i młodzieży przed nadużyciami seksualnymi. A przede wszystkim pomocy ich ofiarom m.in. poprzez powołanie Fundacji św. Józefa. Pokazuje on jak Kościół oczyszcza się z tych przestępstw i jakie środki stosuje na przyszłość. Chce się przede wszystkim zajmować ofiarami i im pomagać. Z rozmów wynikało, że Stolica Apostolska docenia działania. Podkreślono, że kryzys nadużyć dotknął cały Kościół i wszyscy potrzebujemy oczyszczenia.

W Kongregacjach ds. Duchowieństwa i ds. Biskupów mówiono m. in. o sprawach karnych, dochodzeń związanych z tymi przestępstwami. Akcentowano przestrzeganie porządków prawnych, cywilnych i karnych obowiązujących w poszczególnych krajach. Zwracano też uwagę, aby starannie prowadzić procesy. Trzeba odpowiednio zdiagnozować stopień winy oskarżonego. Od tego zależy proporcjonalna i sprawiedliwa kara. Nie można orzekać winy, jeśli nie została ona wystarczająco udowodniona. Zwracano uwagę na przestrzeganie zasad sprawiedliwości w dochodzeniach, które prowadzi się w diecezji i procesach zleconych biskupom diecezjalnym przez Kongregację Nauki Wiary.

Inne ważne tematy

Obok powyższych tematów poruszono całą gamę innych istotnych kwestii. Jak zaznaczył podczas jeden z prefektów dykasterii, cytując zresztą papieża Franciszka, wszyscy: biskupi, duchowni i świeccy znajdujemy się na jednej łodzi, która mimo burz i zawirowań płynie do przodu. Musimy stawiać czoła wyzwaniom takim jak spadek liczby wiernych, osłabienie religijności, wzrost liczby apostazji, brak powołań kapłańskich i zakonnych.

Wiele rozmawiano na temat rodziny, która jest drogą Kościoła, wskazywano jak ważna jest wspólnota, wspólnota rodzinna i parafialna, jej codzienne zaangażowanie. Ponadto jak ważne jest wypełnianie na co dzień naszej chrześcijańskiej misji. Musi ona stawać się domowym kościołem. Pandemia koronawirusa pokazała nam jak wielkie znaczenie ma wspólnota, w tym rodzinna.

W Papieskiej Rady ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji mówiono o katechizacji. Jej prefekt, abp Rino Fisichella, powiedział, że w dzisiejszej digitalnej epoce pojęcia „miejsca i czasu” straciły zupełnie sens. Fakt, czy też wiadomość na jego temat, w jednej chwili staje się czymś globalnym. Dlatego w pracy ewangelizacjnej należy być niezwykle czujnym, nie zamykać się, ale reagować, wysłuchiwać się i prowadzić dialog.

Z kolei w Sekretariacie Stanu Stolicy Apostolskiej podczas rozmowy z abp. Paulem Gallagherem, sekretarzem ds. relacji z państwami zapewniono biskupów, że Stolica Apostolska jest gotowa nam pomagać Kościół w Polsce we wszystkich problemach a w Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów mówiono m. in. o pięknie liturgii i potrzebie pielęgnowania tego piękna oraz przekazywania go innym .

Klimat rozmów

Wszystkie spotkania miały bardzo dobry przebieg, słuchano siebie, otwarcie stawiano pytania, niebyło tematów tabu. „Biskupi zachęcani byli do otwartości i szczerości.- powiedział abp Budzik. Z kolei bp Nitkiewicz stwierdził: „Podczas wszystkich wizyt w dykasteriach doświadczamy ciepła, braterstwa i gotowości do pomocy w rozwiązywaniu różnych problemów.

Wizyta pokazała także bogactwo naszego Kościoła i co możemy ofiarować Kościołowi powszechnemu. „Jak mówi św. Paweł Apostoł `przemija postać tego świata` tak przemija postać Kościoła w Polsce, którą znaliśmy i byliśmy przyzwyczajeni. Ta zmiana nie powinna być zaskoczeniem ani budzić paniki. W czasie wizyty padały często słowa wzywające do nadziei i że Kościół przede wszystkim wzrasta poprzez pokorne, spokojne, uczciwe świadectwo Ewangelii.

Spotkanie z papieżem

Ostatniego dnia wizyty papież przyjął biskupów na audiencji. Trwała ona prawie dwie godziny. Najważniejsze spotkanie z Ojcem Świętym, które, jak przyznał abp Budzik, „było wielkim przeżyciem”. – Podziwialiśmy jego niezwykłą świeżość, jego niezwykłą cierpliwość, jego świetną informację. Jest bardzo zorientowany w naszej polskiej sytuacji – stwierdził metropolita lubelski podczas briefingu po audiecji. Papież mówił o synodalności i „na koniec mogliśmy mu powiedzieć że dał nam wspaniały przykład tego, o co chodzi w synodalności – że mamy siebie wzajemnie słuchać”. – Papież zaczął od słuchania, nie od swojego przemówienia do nas, tylko dął nam od razu głos, byśmy podsuwali mu tematy. Bardzo pięknie na wszystkie pytania odpowiadał, często sięgając do przykładów ze swojego życia, ze swojego doświadczenia duszpasterskiego. Okazał się ojcem pełnym miłosierdzia, wyczucia. Wlał w nasze serca nadzieję, umocnił nas, abyśmy w trudnych czasach dawali świadectwo o Ewangelii. Wyszliśmy z tej wizyty u Ojca Świętego pełni podziwu dla niego, dla jego siły, dla jego ogromnego otwarcia się na wartości duchowe, na głos Ducha Świętego, a równocześnie ubogaceni tym wszystkim, co nam powiedział – powiedział metropolita lubelski.

Na wszystkie pytania biskupów papież spokojnie z wielką życzliwością odpowiedział, często sięgając do przykładów ze swojego życia, nie tylko od czasu gdy został papieżem, ale także ze swojego doświadczenia duszpasterskiego w czasie gdy był kapłanem i biskupem w Argentynie. „Podziwialiśmy też jego głęboką duchowość. Jest to człowiek bardzo głębokiej wiary, wsłuchujący się Boże słowo i otwierający się na działanie Ducha Świętego. Podczas rozmowy mówił nam, jak to przy rozwiązywaniu wielu trudnych spraw zawsze skupia się i wsłuchuje się w Ducha Świętego. Ma też ogromny szacunek dla drugiego człowieka, przede wszystkim zwykłych ludzi. Papież okazał się dla nas ojcem pełnym miłosierdzia i empatii” – powiedział abp Budzik.

Rozmawiano m.in. o zmianach klimatycznych i ochronie środowiska. Mówiono też o tym, co dzieje się na wschodniej granicy Polski z uchodźcami. „Papież zaskoczył nas wiedzą na ten temat. Doskonale rozumie problem uchodźczy i kontekst polityczny jaki się za tym kryje. Poinformowaliśmy go jakie stanowisko zajmuje wobec migrantów i uchodźców Kościół w Polsce oraz o ostatnim liście przewodniczącego episkopatu polski abp Stanisława Gądeckiego na ten temat” powiedział abp Budzik.

„Można było być zaskoczonym zorientowaniem Ojca Świętego, który wie dobrze, co się dzieje w Polsce, jakie przeżywamy napięcia, jakie dramaty, ale też jaka jest siła i jakie są walory Kościoła katolickiego w Polsce dzisiaj” – powiedział po spotkaniu bp Galbas.