Obchody 71. rocznicy pogromu kieleckiego

Modlitwa przy grobie ofiar na cmentarzu żydowskim, uroczystości pod pomnikiem „Menora” i pod kamienicą przy ul. Planty 7/9 oraz koncert kantorów żydowskich przed budynkiem dawnej synagogi kieleckiej – złożą się na obchody 71. rocznicy pogromu kieleckiego, które odbędą się 4 lipca. Poprzedzi je kilkudniowa prezentacja filmów o tragedii z 1946 r. oraz prezentacja książki „Pamięć – Dialog – Pojednanie”.

Stowarzyszenie im. Jana Karskiego przygotowuje, jak co roku, obchody rocznicy pogromu kieleckiego. Główne uroczystości, które odbędą się 4 lipca rozpocznie o godz. 14.00 modlitwa przy grobie ofiar na cmentarzu żydowskim na kieleckim Pakoszu. Poprowadzi je współorganizator tej części – Michael Schudrich, naczelny rabin Polski.

Współorganizatorem drugiej części – uroczystości pod pomnikiem „Menora”, które rozpoczną się o godz. 15.30, będzie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce.

O godz. 16.00 rozpoczną się obchody pod kamienicą przy ul. Planty 7/9. Głównymi prowadzącymi będą uczniowie kieleckich szkół.

– To ważne, by młodzi ludzie z Kielc aktywnie uczestniczyli w obchodach. Po pierwsze dlatego, że w pogromie zginęli również ich rówieśnicy, którzy w kibucu „Ichud” przygotowywali się do wyjazdu do Palestyny. Po drugie dlatego, że to oni mogą ponieść dalej sztafetę pamięci o wydarzeniach z 1946 roku, wraz z ostrzeżeniem, że nienawiść wobec ludzi innej religii, narodowości, innego spojrzenia na świat, może być również dziś przyczyną tragedii – mówi Bogdan Białek, prezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego.

Obchody zakończy o godz. 18 koncert kantorów żydowskich ze Stanów Zjednoczonych i z Polski przed budynkiem dawnej kieleckiej synagogi. Wystąpią: Cindy Paley – amerykańska kantorka i edukatorka muzyczna, Piotr Mirski – członek zespołu Klezmaholics. Prowadził będzie rabin Haim Dov Beliak.

– Żydowscy śpiewacy będą wielbić Boga w miejscu, które do wybuchu wojny w każdy szabat i w inne święta gromadziło na modlitwie żydowskich mieszkańców Kielc – tłumaczył prezes Stowarzyszenia. Współorganizatorem koncertu jest Beit Warszawa.

Główne obchody poprzedzi przegląd filmów o tragedii z 1946 r. pt. „O-Pamiętanie”, który odbywać się w dniach 26, 27 i 30 czerwca oraz 1 lipca, o godz. 18.00 w Instytucie Kultury Spotkania i Dialogu przy ul. Planty 7/9.

Widzowie będą mogli obejrzeć następujące filmy: „Świadkowie”, 1986, w reżyserii Marcelego Łozińskiego; „Henio”, 1999 i „Pogrom. Kielce: 4 lipca 1946”, 1996 – obydwa w reż. Andrzeja Miłosza, Piotra Weycherta; „Amnezja”, 2015, w reż. Jerzego Śladkowskiego; „Przy Planty 7/9”, 2016, w reż. Michała Jaskólskiego, Lawrence’a Loewingera.

– Filmy te są zapisem drogi, jaką pokonywaliśmy, by zacząć wprost rozmawiać o pogromie kieleckim. Pierwsze są poszukiwaniem prawdy o wydarzeniu, które stało się w Kielcach tematem tabu, ostatni to opowieść o doświadczeniu spotkania i pojednania. Wszystkie wskazują na potrzebę pielęgnowania pamięci, dlatego przegląd nazwaliśmy „O-pamiętanie” – wyjaśnił Bogdan Białek.

W Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej 3 lipca odbędzie się prezentacja książki pt. „Pamięć – Dialog – Pojednanie”, stanowiącej dokumentację obchodów ubiegłorocznej, 70. rocznicy pogromu kieleckiego. Spotkanie z Bogdanem Białkiem poprowadzi redaktor Magdalena Smożewska-Wójcikiewicz z Radia Kielce.

4 lipca 1946 r. trwające wiele godzin zajścia antyżydowskie (z udziałem cywili, milicjantów, funkcjonariuszy UB i żołnierzy z różnych jednostek wojskowych) spowodowały, według śledztwa Instytutu Pamięci Narodowej, śmierć 37 Żydów oraz 3 Polaków. Rannych zostało 35 Żydów. W niektórych dokumentach i publikacjach liczba ofiar jest większa. W dziewięciu procesach oskarżonych zostało 38 osób. Wydarzenia te zostały wywołane plotką o porwaniu polskiego dziecka przez Żydów.

Po pogromie, pod zarzutem odpowiedzialności za tragiczne wydarzenia, władze komunistyczne przeprowadziły gwałtowną kampanię propagandową, wymierzoną w podziemie niepodległościowe, Polskie Stronnictwo Ludowe, Kościół katolicki i władze RP na uchodźstwie.

Zdaniem naukowców IPN, problemem ciągle otwartym i spornym pozostaje pytanie – czy przebieg i dynamika zajść antyżydowskich w Kielcach spowodowane były szeregiem działań o charakterze prowokacyjnym, czy też były wynikiem spontanicznych działań tłumu lub poszczególnych grup ludzi.