Obrady Konwentu Europejskiego

Pierwszych 16 artykułów Traktatu konstytucyjnego Unii Europejskiej omawiali członkowie Konwentu Europejskiego podczas dwudniowej sesji rozpoczętej 27 lutego w Brukseli.

Do Prezydium Konwentu wpłynęło ponad tysiąc propozycji poprawek do traktatu. Minister ds. europejskich Danuta Hübner zaproponowała m.in. wprowadzenie do Preambuły Traktatu Konstytucyjnego zapisu odnoszącego się do „dziedzictwa religijnego” Europy.
Wielu członków Konwentu domaga się zawarcia w art. 2 projektu traktatu, mówiącym o wspólnych wartościach Unii, odniesienia do Boga lub też dziedzictwa duchowego Europy. Największa frakcja polityczna w Parlamencie Europejskim, Europejska Partia Obywatelska proponuje skorzystanie z Preambuły do Konstytucji RP jako wzoru odniesienia do Boga. Wśród oponentów włączenia do traktatu zapisu o wartościach chrześcijańskich znajdują się głównie przedstawiciele krajów skandynawskich, Holandii i Francji.
Projekt pierwszych 16 artykułów został przedstawiony przez Prezydium Konwentu 6 lutego. Podczas obrad przedstawione zostaną kolejne artykuły projektu traktatu. Porządek sesji przewiduje dyskusję dotyczącą katalogu kompetencji UE, poszanowania tożsamości narodowych, wartości oraz celów Unii, jak również miejsca Karty Praw Podstawowych w traktacie konstytucyjnym, klauzuli niedyskryminacji, definicji obywatelstwa, polityki ekonomicznej, wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, zasady subsydiarności i proporcjonalności.
Obok min. Hübner, która jest przedstawicielem rządu RP w Konwencie, w sesji uczestniczą: poseł Józef Oleksy i senator Edmund Wittbrodt, reprezentujący w Konwencie polski parlament.
Do 17 lutego, do Prezydium Konwentu wpłynęło ponad tysiąc propozycji poprawek do Traktatu. Poprawki jakie wniosła min. Hübner dotyczą m.in. wprowadzenia do Preambuły Traktatu Konstytucyjnego zapisu odnoszącego się do „dziedzictwa religijnego” Europy. Zaproponowała ona także, aby „kompetencje Unii nie były realizowane na zasadzie federalnej, lecz we wspólnym interesie” państw członkowskich. Podobny postulat zgłosiło wielu spośród członków Konwentu. Polska minister ds. europejskich chce także włączenia do projektu art. 3 („Cele Unii”) zapisu mówiącego o promowaniu bogactwa i różnorodności kulturalnej i językowej Europy, a także podkreślenia w art. 1, że „Unia respektuje tożsamość narodową państw członkowskich, ich konstytucyjne i polityczne struktury, a także struktury samorządu regionalnego i lokalnego”.
Konwent UE ma zakończyć swoją pracę w czerwcu br.
Zaproponowane przez Prezydium Konwentu Europejskiego pierwszych 16 artykułów Traktatu Konstytucyjnego UE zawarto w trzech Tytułach: I: Definicja i cele Unii, II: Prawa podstawowe i obywatelstwo Unii, III: Kompetencje Unii.
Tytuł I Traktatu mówi o tym, czym Unia jest i dlaczego powstała. Utworzenie Unii jest – według autorów dokumentu – wyrazem woli narodów i państw Europy, które pragną budować wspólną przyszłość. W ramach Unii polityki państw członkowskich są koordynowane i realizuje ona niektóre wspólne kompetencje na zasadzie federalizmu. Zarazem Unia szanuje tożsamość narodową swych członków, a także jest otwarta dla wszystkich państw Europy, wyznających te same wartości, respektujących je i zdecydowanych je propagować.
Artykuły Tytułu I zawierają też m.in. listę wspólnych wartości państw członkowskich: poszanowanie godności człowieka, wolności, demokracji, rządy prawa i respektowanie praw człowieka. Wśród celów Unii wymienia się stworzenie społeczeństwa żyjącego w pokoju, na drodze tolerancji, sprawiedliwości i solidarności, propagowanie pokoju, wspólnych wartości i dobrobytu jej narodów. Znajduje się tu też zapewnienie, że Unia respektuje bogactwo różnic kulturowych jej narodów, tworzy obszar wolności, bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości.
W Tytule II projektu traktatu postanawia się, iż Karta Praw Podstawowych (przyjęta przez Radę Europejską w Nicei w grudniu 2000 r.) stanowi „integralną część Konstytucji”. Tekst Karty włączony zostanie do II części traktatu lub dołączony do niego w formie protokołu. Projekt zabrania wszelkich przejawów dyskryminacji na tle narodowościowym. Stanowi również, że „każdy obywatel państwa członkowskiego jest obywatelem Unii”, zaś obywatelstwo Unii jest uzupełnieniem obywatelstwa państwa członkowskiego i nie zastępuje go.
Ponadto „wszyscy obywatele Unii, kobiety i mężczyźni, są równi wobec prawa”. Obywatele Unii mają m.in. prawo do: swobodnego poruszania się i zamieszkiwania na terytorium państw członkowskich; do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych w państwie członkowskim, w którym zamieszkują, na takich samych warunkach, co obywatele tego państwa; do wnoszenia petycji do Parlamentu Europejskiego, do Rzecznika Praw Obywatelskich oraz do pisemnego zwracania się do instytucji i organów doradczych Unii w każdym z języków Unii i do otrzymania odpowiedzi w tym samym języku.
W Tytule III projektu Traktatu Konstytucyjnego omawiane są kompetencje Unii. Opierać się one mają m.in. na zasadzie subsydiarności (pomocniczości). Oznacza to, że tam, gdzie dany obszar działalności nie podlega wyłącznym kompetencjom Unii, działa ona tylko wówczas, gdy państwa członkowskie nie są w stanie w wystarczającym stopniu same osiągnąć celów tych działań. Ponadto projekt ustala, że kompetencje nie przyznane Unii w traktacie pozostają w gestii państw członkowskich, zaś Unia ogranicza się jedynie do działalności niezbędnej dla realizowania celów zawartych w Traktacie Konstytucyjnym.
Odnośnie do kompetencji UE projekt stwierdza, iż w ramach kompetencji przyznanych instytucjom Unii w Traktacie Konstytucyjnym, traktat ten oraz przepisy prawa przyjęte przez instytucje Unii mają pierwszeństwo nad prawem państw członkowskich. Jednocześnie Unia respektuje tożsamości narodowe państw członkowskich, szczególnie w odniesieniu do ich struktury politycznej i konstytucyjnej wraz z organizacją administracji publicznej na szczeblach narodowym, regionalnym i lokalnym.
W kwestii podziału kompetencji pomiędzy instytucje Unii a państwa członkowskie projekt ustala m.in., że Unia ma prawo do koordynacji polityki gospodarczej państw członkowskich, poprzez formułowanie ogólnych wytycznych. Ze swej strony państwa członkowskie powinny realizować politykę gospodarczą, mając na uwadze wspólny interes całej Unii i przyczyniając się do osiągania jej celów. Kompetencje Unii obejmują definiowanie i realizowanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wraz ze stopniowym tworzeniem koncepcji wspólnej polityki obronnej. Państwa członkowskie mają aktywnie i otwarcie wspierać wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa Unii „w duchu lojalności i wzajemnej solidarności”. Przede wszystkim jednak działania państw członkowskich nie mogą być sprzeczne z interesem Unii.
Wyłączne kompetencje Unii obejmują m.in.: unię celną, wspólną politykę handlową, politykę monetarną wobec państw, które przyłączyły się do strefy euro, ochronę biologicznych zasobów morskich w ramach wspólnej polityki rybołówstwa. Natomiast kompetencje, które Unia dzieli z państwami członkowskimi obejmują m.in.: rynek wewnętrzny, obszar wolności, bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości, rolnictwo i rybołówstwo, transport, sieci transeuropejskie, energię, politykę społeczną, spójność gospodarczą i społeczną, środowisko, zdrowie publiczne, ochronę konsumenta. Ponadto państwa członkowskie mają koordynować swoją politykę zatrudnienia z pozostałymi państwami Unii.