Ochrona i pomoc skrzywdzonym – raport systemu za 2022 rok

Raport „Ochrona małoletnich i bezbronnych oraz pomoc pokrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym w Kościele w Polsce” za rok 2022 – nowe projekty, profesjonalizacja systemu i inicjatywy na rzecz osób skrzywdzonych.

„W centrum działań służących zwalczaniu przestępstw wykorzystania seksualnego małoletnich i bezbronnych powinna być zawsze troska o osobę skrzywdzoną” – ten fragment komunikatu Marty Titaniec i ks. Piotra Studnickiego otwiera tegoroczny raport roczny „Ochrona małoletnich i bezbronnych oraz pomoc pokrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym w Kościele w Polsce”. Prezentuje on podstawowe informacje na temat działań poszczególnych podmiotów kościelnego systemu ochrony w ciągu ubiegłego roku, a także wyniki kwerendy zgłoszeń, które wpłynęły do diecezji i zgromadzeń męskich w ciągu 2022 roku.

Wysłuchanie pokrzywdzonych

Miniony rok pokazał, że kościelny system reagowania na wykorzystanie seksualne, pomocy pokrzywdzonym i prewencji w polskim Kościele coraz sprawniej działa w zakresie podstawowych mechanizmów, czyli reagowania na zgłoszenia. To zadanie 179 delegatów i delegatek ds. ochrony dzieci i młodzieży, którzy w całym kraju przyjmują osoby zgłaszające krzywdę i uruchamiają przewidziane prawem działania i pomoc. Oprócz diecezji i zakonów męskich, delegatki powołały też zgromadzenia żeńskie (56 jurysdykcji).

Od stycznia do końca grudnia 2022 r. do diecezji i męskich jurysdykcji zakonnych wpłynęły 84 zgłoszenia dot. wykorzystania seksualnego, średnio 7 zgłoszeń na miesiąc. Dotyczą one czynów w latach 1965-2022. 25% tychże zgłoszeń dotyczyło wykorzystania osób małoletnich przed ukończeniem 15 roku życia, co w polskim systemie prawnym podlega penalizacji.

W pierwszym rzędzie za udzielenie pomocy osobie skrzywdzonej w Kościele odpowiedzialny jest biskup lub wyższy przełożony zakonny, najczęściej za pośrednictwem wyznaczonego delegata ds. ochrony dzieci i młodzieży. Szacunkowe dane na podstawie ankiety dla koordynatorów FSJ ukazują, że diecezje i zakony 307 razy zaoferowały pokrzywdzonym w minionym roku pomoc bezpośrednią: psychologiczną, medyczną lub prawną. Ponadto Fundacja Świętego Józefa KEP przeznaczyła w 2022 r. na finansowanie bezpośrednio 36 osobom pomocy: terapeutycznej, medycznej (leki), konsultacji psychiatrycznych, edukacyjnej, prawnej oraz duchowej kwotę 273 996,64 zł. To blisko dwukrotnie więcej niż w 2021 roku i dziesięciokrotnie więcej niż w 2020 roku.

We współpracy z diecezjami działało 5 punktów konsultacyjnych – w Poznaniu, Gnieźnie, Kaliszu, Ciechanowie i Gdańsku. Za ich pośrednictwem osoby skrzywdzone przed rozpoczęciem oficjalnego zgłoszenia krzywdy w Kościele mogły liczyć na wsparcie i pomoc specjalistów, głównie świeckich. Siostry zakonne kontynuowały telefon zaufania „Siostry dla Sióstr” (52 dyżury) i dyżury dla zranionych (prowadzone indywidualnie przez 12 sióstr), a Fundacja Świętego Józefa – telefon interwencyjny „Zgłoś krzywdę” (150 godzin dyżuru).

Ochrona małoletnich i bezbronnych

Uwrażliwianie na problem wykorzystywania seksualnego małoletnich i osób bezbronnych to temat wielu szkoleń prewencyjnych dla seminarzystów, księży, katechetów i nauczycieli szkół katolickich. Centrum Ochrony Dziecka rozpoczęło 6. edycję studiów podyplomowych z zakresu profilaktyki przemocy seksualnej wobec dzieci i młodzieży. W 2022 r. sfinalizowano projekt adresowany do rodziców, opiekunów i wolontariuszy pracujących z osobami z niepełnosprawnością i program e-learningowy dla młodzieżowych liderów grup i wspólnot oraz pierwszy etap projektu „Bezpieczna szkoła”. Zespół roboczy przy COD zainicjował też prace nad projektem „Bezpieczna parafia”.

Fundacja Świętego Józefa KEP finansuje opracowywanie i wdrażanie projektów prewencyjnych, wspiera też profesjonalizację osób zaangażowanych w kościelny system ochrony i pomocy pokrzywdzonym, m.in. fundując stypendia na studia i kursy specjalistyczne. W ubiegłym roku z możliwości tej skorzystało 88 osób (studia specjalistyczne, kurs prawny UKSW, studia podyplomowe UPJP2). Rozwijana jest współpraca międzynarodowa, m.in. działalność COD w ramach Global Safeguarding Alliance, a także współpraca FSJ z Centrum Ochrony Godności Dziecka we Lwowie, czego efektem jest tłumaczenie na język ukraiński poradnika „Spowiednik wobec dramatu wykorzystania seksualnego”.

W sumie w roku 2022 na bezpośrednią pomoc skrzywdzonym, granty edukacyjne, projekty prewencyjne, szkolenia i prace naukowe Fundacja Świętego Józefa KEP udzieliła 114 udzielonych grantów, na łączną kwotę 1 654 337, 22 zł.

Raport „Ochrona małoletnich i bezbronnych oraz pomoc pokrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym w Kościele w Polsce” został opracowany przez Biuro Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży i Fundację Świętego Józefa Konferencji Episkopatu Polski, część statystyczną przygotował zespół Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC.