Przeciwnicy „ujednoliconego obrządku” w Kościele syromalabarskim zostaną wykluczeni ze wspólnoty

Nowy arcybiskup większy Raphael Thattil i administrator apostolski archidiecezji Ernakulam-Angamaly bp Bosco Puthur ostrzegli przeciwników „ujednoliconego obrządku” w katolickim Kościele syromalabarskim w Indiach Południowych, że jeśli będą nadal trwać w swym uporze, to od 3 lipca br. będą wykluczani z Kościoła. Dotyczy to przede wszystkim kapłanów, którzy odtąd nie będą mogli pełnić swych obowiązków duszpasterskich i udzielać sakramentów. Przeciwnicy zmian już zapowiedzieli, że w dalszym ciągu odrzucają „nowinki” w liturgii, wprowadzone w 2021 roku.

Istota gwałtownego sporu dotyczy sposobu odprawiania Eucharystii – Świętej Kurbany – w całości twarzą do ludu lub częściowo do ołtarza a plecami do wiernych. Napięcia na tym tle występują nie w całym Kościele syromalabarskim, ale jedynie we wspomnianej archidiecezji Ernakulam-Angamaly, która jest jednak „prymasowska”, gdyż zwierzchnik tego katolickiego Kościoła wschodniego nosi właśnie tytuł arcybiskupa większego Ernakulam-Angamaly.

Syromalabarski Synod Biskupi przyjął w sierpniu 2021, po wieloletnich dyskusjach, niekiedy toczonych w bardzo ostrej atmosferze, rozwiązanie kompromisowe, starając się pogodzić różne stosowane do tego czasu formy celebry. Zmiany te weszły w życie w I Niedzielę Adwentu tegoż roku, czyli 28 listopada 2921. Odtąd kapłan sprawuje liturgię, zwrócony ku ołtarzowi w czasie najważniejszych jej części. Postanowienia tego nie przyjęła zdecydowana większość duchowieństwa wspomnianej archidiecezji, na której obszarze żyje prawie 10 proc. ogółu wiernych tego Kościoła. Powołując się na zmiany liturgiczne, wprowadzone po Soborze Watykańskim II księża ci uznali, że celebrans ma być przez cały czas zwrócony twarzą do wiernych.

Grupy sprzeciwiających się – zarówno kapłanów, jak i świeckich – bardzo ostro wyrażały swój opór do tego stopnia, że chwilami musiała interweniować policja. Podobnie było także podczas pobytu wśród nich osobistego wysłannika Franciszka – greckokatolickiego arcybiskupa koszyckiego Cyrila Vasil’a SJ, byłego sekretarza Kongregacji Kościołów Wschodnich w sierpniu ub.r. W liście do wiernych stwierdził on, iż przybył tutaj nie po to, aby na nowo rozpoczynać dyskusje, ale aby doprowadzić do zatwierdzenia i przyjęcia przez całą archidiecezję rozstrzygnięć podjętych przez Synod.

Reakcja duchowieństwa na to oświadczenie była bardzo ostra i w wielu kościołach wręcz odmówiono przeczytania tego listu. Oskarżono greckokatolickiego arcybiskupa słowackiego, że nie wspiera prawdziwego dialogu między zwaśnionymi stronami. Protestujący oskarżyli nawet arcybiskupa większego kard. George’a Alencherry’ego o złe kierowanie Kościołem, przywołując kontrowersyjną sprzedaż kilka lat temu niektórych terenów kościelnych, co doprowadziło wówczas do poważnych zamieszek w archidiecezji. Doszło do tego, że chcieli oni poprosić Rzym o zgodę na oddzielenie się archidiecezji Ernakulam-Angamaly od reszty Kościoła syromalabarskiego, jeśli rzeczywiście władze kościelne nie zechcą rozpocząć na nowo dyskusji wokół rozwiązań synodalnych.

Sytuacja nie zmieniła się nawet po ustąpieniu 7 grudnia 2023 z urzędu 78-letniego kard. George’a Alencherry’ego, który w latach 2011-23 jako arcybiskup większy Ernakulam-Angamaly kierował Kościołem syromalabarskim i w oczach przeciwników zmian uchodził za jednego z głównych zwolenników „ujednoliconego obrządku”. Na jego miejsce Synod Kościoła wybrał 9 stycznia 2024 dotychczasowego (2017-24) biskupa diecezji Szamszabad – niespełna 68-letniego wówczas Raphaela Thattila, a wybór ten zatwierdził już nazajutrz Franciszek. Jednocześnie zaznaczył przy tym, że dotychczasowy administrator apostolski „ad nutum Sanctae Sedis” arcybiskupstwa większego Ernakulam-Angamaly bp Bosco Puthur będzie nadal pełnił ten urząd do czasu podjęcia nowych postanowień.

Dzień 3 lipca jako ostateczny termin pojednania się z Kościołem przeciwników wybrano nieprzypadkowo, gdyż wtedy przypada uroczystość św. Tomasza Apostoła (Niewiernego), którego chrześcijanie syriaccy (a do tej tradycji liturgicznej należą m.in. katolicy syromalabarscy) w Indiach Południowych uważają za swego założyciela. Obaj biskupi z arcybiskupstwa większego ostrzegli, że niepodporządkowanie się uchwalonym już i przegłosowanym prawie 3 lata temu postanowieniom liturgicznym oznaczać będzie schizmę.

Tymczasem archidiecezjalne stowarzyszenie świeckich Almaya Munnettam ogłosiło, że jeszcze gwałtowniej będzie się sprzeciwiać wprowadzonym zmianom, a nawet zapowiedziało, że zamierza uniemożliwić odczytanie listu biskupów w parafiach 16 czerwca. Najgorliwsi oponenci spalili zresztą kilka egzemplarzy tego dokumentu. Rzecznik grupy Riju Kanjookkaran oświadczył, że „nie zgodzi się na żadną próbę narzucenia decyzji w sprawie Mszy, ponieważ 14 bm. zbierze się synod archidiecezjalny, aby przedyskutować tę sprawę”. Stowarzyszenie zagroziło ponadto, że jeśli synod będzie chciał narzucić „ujednoliconą liturgię”, to oni będą wymieniać w czasie Mszy tylko imię papieża (bez wspominania miejscowego biskupa).

Kościół syromalabarski jest jednym z dwóch starożytnych Kościołów wschodnich (drugim jest Kościół syromalankarski), obecnych w południowych Indiach (głównie w dzisiejszym stanie Kerala). Należy do chaldejskiej (lub syryjsko-wschodniej) tradycji liturgicznej. Jego początki sięgają już I wieku po Chrystusie i wiążą się z działalnością św. Tomasza Apostoła, który – jak głosi prastara tradycja – po Zmartwychwstaniu Pana Jezusa i rozproszeniu się Jego uczniów po świecie miał trafić na południe dzisiejszych Indii i tam zginąć śmiercią męczeńską. Stąd tamtejszych wyznawców Chrystusa nazywa się często „chrześcijanami św. Tomasza”.

W ciągu wieków przeżywali oni różne koleje losu, m.in. część z nich pod koniec XVI wieku, pod wpływem misjonarzy portugalskich, którzy wtedy zaczęli tam docierać, uznała zwierzchność papieża. Unia ta była zrywana i odnawiana, ale od 1662 trwa bez przerwy do dzisiaj, a od 1896 istnieją własne struktury katolickiego Kościoła syromalabarskiego, który od 16 grudnia 1992 ma rangę arcybiskupstwa większego Ernakulam-Angamaly. Od 24 maja 2011 do 7 grudnia 2023 na jego czele stał abp George Alencherry, którego 18 lutego 2012 Benedykt XVI mianował kardynałem. Od 9 stycznia br. urząd ten pełni wspomniany abp Raphael Thattil.

Kościół dzieli się na 5 metropolii, w których skład wchodzi 36 archieparchii (archidiecezji) i eparchii (diecezji), w tym 21 w Kerali, 10 w innych stanach Indii (poza Keralą) oraz 4 eparchie poza Indiami: w Australii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Episkopat syromalabarski składa się z 69 członków, z których 20 jest już emerytowanych. Liczbę wiernych ocenia się na ok. 3,8 mln w Indiach i w diasporze. Warto dodać, że syromalabarczykiem jest m.in. abp Kurian Matthew Vayalunkal – nuncjusz apostolski w Algierii i Tunezji.