Ordo Iuris: aborcja eugeniczna niezgodna z Konstytucją i prawem międzynarodowym

Po ponad 2,5 roku od zebrania podpisów w Sejmie ponownie odbędzie się pierwsze czytanie projektu „Zatrzymaj aborcję”, który zakłada uchylenie przepisów zezwalających na aborcję eugeniczną. Projekt poparło przeszło 830 tys. Polaków. W przesłanej posłom analizie Instytut Ordo Iuris wskazuje, że Konstytucja RP chroni życie każdego człowieka i nie uzależnia tej ochrony od jego wieku lub stanu zdrowia. Potwierdził to w przeszłości Trybunał Konstytucyjny. Identyczne wnioski płyną z lektury międzynarodowych traktatów, które zobowiązują Polskę do zapewnienia ochrony życia każdemu człowiekowi, w tym nienarodzonemu.

Obywatelski projekt ustawy został wniesiony przez Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „Zatrzymaj aborcję” w listopadzie 2017 r. po zebraniu rekordowej liczby ponad 830 tys. podpisów. Projekt zakłada uchylenie art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, czyli przepisu, który pozwala na przerwanie ciąży z powodu podejrzenia choroby lub niepełnosprawności dziecka. Jest to jedna z trzech przesłanek wyłączających karalność aborcji w polskim prawie, tzw. przesłanka eugeniczna. Ponad 90 proc. aborcji wykonywanych w polskich szpitalach w ramach ustawowych wyjątków to właśnie aborcje eugeniczne.

Do końca poprzedniej kadencji Sejm nie rozpatrzył projektu, ponieważ specjalnie powołana podkomisja nie przygotowała sprawozdania. Zgodnie z ustawą z 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, w terminie 6 miesięcy od daty pierwszego posiedzenia Sejmu bieżącej kadencji, ma odbyć się, ponownie, pierwsze czytanie projektu na posiedzeniu plenarnym. Termin ten upływa 12 maja.

W związku z tym, że na najbliższe posiedzeniu Sejmu (15-16 kwietnia) zostało zaplanowane pierwsze czytanie projektu „Zatrzymaj aborcję”, Instytut Ordo Iuris przygotował analizę prawną wykazującą, że projekt jest nie tylko w pełni zgodny z Konstytucją RP oraz wiążącym Polskę prawem międzynarodowym, lecz również uchyla
przepisy niezgodne z polską ustawą zasadniczą. Konstytucja RP gwarantuje bowiem każdemu człowiekowi prawną ochronę życia, której nie uzależnia od wieku człowieka (w tym faktu jego urodzenia się), od stanu jego zdrowia czy przewidywanej długości życia. Nakazuje także wspieranie osób niepełnosprawnych (niezależnie od wieku) oraz zakazuje dyskryminacji, w tym ze względu na wiek oraz stan zdrowia. Aborcja eugeniczna narusza każde z wymienionych postanowień Konstytucji.

Potwierdza to Trybunał Konstytucyjny, który już w orzeczeniu z 28 maja 1997 r. (sygn. akt K 26/96) zwracał uwagę, że „wartość konstytucyjnie chronionego dobra prawnego jakim jest życie ludzkie, w tym życie rozwijające się w fazie prenatalnej, nie może być różnicowana”. Z kolei w wyroku z 30 września 2008 r. (sygn. akt K 44/07) zaznaczył, że „zdecydowanie nieakceptowane w demokratycznym państwie prawnym, realizującym zasady sprawiedliwości społecznej i chroniącym życie oraz niezbywalną godność człowieka, byłoby ograniczenie prawnej ochrony życia człowieka w celu ochrony dóbr lokujących się niżej w hierarchii konstytucyjnej, np. własności i innych praw majątkowych, moralności publicznej, ochrony środowiska czy nawet zdrowia innych ludzi”.

W pełni spójne ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego jest orzecznictwo Sądu Najwyższego, który konsekwentnie wyjaśnia, że w polskim prawie nie może być żadnych „wątpliwości co do tego, że życie i zdrowie ludzkie od chwili poczęcia do śmierci są dobrami chronionymi”. Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń z 2008 r. wprost potwierdził, że nic nie stoi na przeszkodzie, by ustawodawca zwiększał zakres i intensywność ochrony życia ludzkiego, w tym wprowadzał „jednolitą intensywność ochrony życia od chwili poczęcia”. Co istotne, wielu wybitnych prawników, w tym były prezes Trybunału Konstytucyjnego i były Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Andrzej Zoll, zwracało uwagę, że aborcja eugeniczna jest niezgodna z Konstytucją RP.

Obowiązek prawnej ochrony życia ludzkiego wprost wynika również z wiążących Polskę umów międzynarodowych, jak Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r. czy Konwencja o prawach dziecka z 1989 r. Szczególnie ta ostatnia silnie akcentuje konieczność ochrony praw dzieci nienarodzonych. Wbrew często powielanym fake newsom żaden traktat międzynarodowy podpisany przez Polskę nie nakazuje wprowadzenia aborcji w jakimkolwiek zakresie ani nawet tego nie zakłada. Prawdą jest, że niektóre gremia międzynarodowe, w tym komitety ONZ – wbrew umowom międzynarodowym chroniącym prawa człowieka – wzywają państwa na całym świecie do obniżania standardów ochrony życia i lansują ideologiczne pojęcie „praw reprodukcyjnych”. Ich działania są jednak bezpodstawne, pozbawione jakiejkolwiek mocy prawnej, nie wiążą państw i, co najwyżej, stanowią wyraz prywatnych przekonań członków tych komitetów.

„Każdy projekt podnoszący poziom prawnej ochrony życia dzieci nienarodzonych zasługuje na pozytywną ocenę i aprobatę, ponieważ obowiązujące ustawodawstwo nie spełnia standardów wynikających z Konstytucji. Obowiązkiem organów państwa, w tym Sejmu i Senatu, jest ochrona wartości konstytucyjnych, takich jak godność człowieka czy życie ludzkie, które w demokratycznym państwie prawnym muszą być chronione w tym samym stopniu, bez względu na wiek czy stan zdrowia. Obowiązek ochrony praw dzieci poczętych wynika także z przepisów prawa międzynarodowego, które Polska zobowiązała się przestrzegać. Należy mieć zatem nadzieję, że Sejm obecnej kadencji stanie na wysokości zadania i jak najszybciej wzmocni ochronę prawną osób najsłabszych, czyli dzieci nienarodzonych” – komentuje dr Marcin Olszówka, Dyrektor Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris.