Orędzie do uczestników Konferencji Ministerialnej Rady Europy

Orędzie Jana Pawła II wygłoszone do uczestników Konferencji Ministerialnej Rady Europy, które odbyła się 3 listopada 2000 w Rzymie z okazji 50. rocznicy ustanowienia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (3 listopada 2000)

Panie i Panowie,

1. Z wielką radością witam dzisiaj państwa z okazji Konferencji Ministerialnej, która odbywa się pod przewodnictwem Włoch w celu upamiętnienia 50. rocznicy podpisania w Rzymie 4 listopada 1950 r. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Pozdrawiam pana Lamberto Dini, ministra spraw zagranicznych i przewodniczącego Konferencji Ministerialnej, pana Waltera Schimmera, sekretarza generalnego Rady Europy, Lorda Johnstona, przewodniczącego Zgromadzenia Parlamentarnego oraz Bruno Hallera, sekretarza generalnego Zgromadzenia Parlamentarnego.
2. Po II wojnie światowej Rada Europy przyjęła nową wizję polityczną i ustaliła nowy porządek prawny, który przyjął zasadę, według której poszanowanie praw człowieka przewyższa suwerenność narodową i nie może być podporządkowane celom politycznym, ani podlegać kompromisom z interesami narodowymi. Tym samym Rada przyczyniła się do położenia fundamentów pod odnowę moralną, niezbędną po spustoszeniach wojennych, a Europejska Konwencja Praw Człowieka stanowiła niezwykle istotny element tego procesu.
Konwencja była prawdziwie historycznym dokumentem i nadal jest jedynym narzędziem prawnym, które ma na celu ogłaszanie i ochronę fundamentalnych praw każdego obywatela w państwach, które ją podpisały. Była to konkretna i twórcza odpowiedź na Powszechną Deklarację Praw Człowieka uchwaloną w 1948 r., która wynikała z tragicznego doświadczenia wojny i była głęboko zakorzeniona w podwójnym przekonaniu o centralnej pozycji człowieka oraz jedności rodziny ludzkiej. Tym samym Konwencja odzwierciedlała istotny moment dojrzewania znaczenia przyrodzonej godności osoby ludzkiej oraz świadomości praw i obowiązków, jakie wynikają z tego faktu.
Jest również bardzo znaczące, że nowe demokracje Europy Wschodniej po wyzwoleniu się z obcych ideologii oraz rządów totalitarnych zwróciły się do Rady Europy, jako do centrum jedności wszystkich ludów kontynentu, jedności, której nie można sobie wyobrazić bez religijnych i moralnych wartości, które należą do wspólnego dziedzictwa wszystkich narodów europejskich. Pragnienie państw Europy Wschodniej przystąpienia do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka odzwierciedla wolę ochrony podstawowych wolności, których przez wiele lat im odmawiano. Mając to na uwadze, zawsze byłem przekonany, że narody europejskie, wschodnie i zachodnie, zjednoczone głęboko przez historię i kulturę, dzielą ten sam los. Istotą wspólnego dziedzictwa europejskiego – religijnego, kulturalnego i prawnego – jest pojęcie nienaruszalnej godności osoby ludzkiej, które zawiera w sobie niezbywalne prawa, przyznane nie przez rządy czy instytucje, lecz przez samego Stwórcę, na podobieństwo którego człowiek został stworzony (por. Rdz 1, 26).
1. W ciągu lat Stolica Apostolska obserwowała prace Rady Europy i uczestniczyła w nich, starając się w sobie właściwy sposób wnieść wkład w działalność Rady na polu praw człowieka. Stolica Apostolska szczególnie interesowała się orzecznictwem prawnym Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, świadoma wyjątkowej roli, jaką odgrywa ta instytucja w kwestiach europejskich. Sędziowie strzegą Konwencji i jej wizji praw człowieka, dlatego jestem wielce rad, że mam dzisiaj okazję powitać Luciusa Wildhabera, przewodniczącego Trybunału, wraz z innymi czcigodnymi sędziami, i życzyć wam wszystkiego najlepszego w realizacji waszego szlachetnego i wymagającego zadania.
Pięćdziesiąta rocznica Konwencji to czas, aby podziękować za wszystkie osiągnięcia i odnowić nasze zaangażowanie na rzecz jeszcze pełniejszego i powszechniejszego poszanowania praw człowieka w Europie. Nadszedł zatem moment, aby jasno nazwać problemy, którym będziemy musieli sprostać w przyszłości. Jednym z nich jest tendencja do oddzielenia praw człowieka od ich podstaw antropologicznych, jak również od wizji osoby ludzkiej, która powstała w kulturze europejskiej. Jest nim również tendencja interpretacji praw człowieka wyłącznie z perspektywy indywidualistycznej, przy niewielkim uwzględnieniu roli rodziny jako podstawowej komórki społeczeństwa (“Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”, art. 16). Jest ponadto paradoksem, że z jednej strony z naciskiem podkreśla się konieczność poszanowania praw człowieka, a z drugiej podważa się najbardziej podstawowe z nich, prawo do życia. Rada Europy odniosła sukces, usuwając karę śmierci z prawodawstwa większości krajów członkowskich. Ciesząc się z tego szlachetnego osiągnięcia i oczekując na jego wprowadzenie w pozostałych krajach świata, wyrażam moją gorącą nadzieję, że niebawem nadejdzie chwila, gdy z takim samym zrozumieniem uzna się za skrajną niesprawiedliwość brak ochrony życia w łonie matki. Taka radykalna sprzeczność jest możliwa tylko w sytuacji, gdy wolność traktuje się niezależnie od przyrodzonej prawdy zawartej w realności rzeczy i oddziela od wartości transcendentnych.
4. Mając na uwadze aktualne problemy i wyzwania, które są przed nami, musimy mieć ufność, że prawdziwy geniusz europejski ujawni się w ponownym odkryciu mądrości ludzkiej i duchowej właściwej europejskiej spuściźnie szacunku dla ludzkiej godności i praw, które z niej się wywodzą. W czasie, gdy wchodzimy w trzecie tysiąclecie, Rada Europa jest wezwana do wzmocnienia sensu europejskiego dobra wspólnego. Tylko pod tym warunkiem Europa, wschód i zachód, wniesie swój specyficzny i wyjątkowy wkład na rzecz całej ludzkiej rodziny. Modląc się o to żarliwie, proszę, aby Bóg wszechmogący obficie błogosławił wam, waszym rodzinom i waszym wysiłkom w służbie ludom Europy.
Jan Paweł II