Oryginalna inicjatywa Jana Pawła II

Światowe Spotkania Rodzin są jedną z ważniejszych inicjatyw duszpasterskich Jana Pawła II. Jego ideę podjął Benedykt XVI.

Karol Wojtyła wielokrotnie i przy różnych sytuacjach interesował się sprawami małżeństw i rodzin, zanim jeszcze został biskupem, a tym bardziej papieżem. Świadczy o tym jego twórczość pisarska, np. młodzieńczy poemat „Przed sklepem jubilera”, będący opowieścią o dwojgu narzeczonych, przygotowujących się do sakramentu małżeństwa, oraz oryginalne dzieło teologiczne „Miłość i odpowiedzialność”.

Już jako Biskup Rzymu dał wyraz tym zainteresowaniom, ogłaszając wiele dokumentów na temat rodzin. Wymieńmy tylko kilka z nich: adhortacja apostolska „Familiaris consortio” z 22 listopada 1981 r. i „List do Rodzin” z 2 lutego 1994 r.; a 22 października 1983 r. Stolica Apostolska ogłosiła inny niezwykły dokument – Kartę Praw Rodziny. Ale niewątpliwie najtrwalszym, „żywym” świadectwem troski papieża-Polaka o podstawową komórkę społeczną są Światowe Spotkania Rodzin.

Po raz pierwszy impreza ta odbyła się 8-9 października 1994 r. w Rzymie jako Światowe Spotkanie Rodzin z Ojcem Świętym. W całym Kościele trwał wówczas Rok Rodziny, będący katolickim wkładem do ogłoszonego w tym samym czasie przez ONZ Międzynarodowego Roku Rodziny.

Papież nie chciał oczywiście robić konkurencji inicjatywie Narodów Zjednoczonych, ale pragnął uwrażliwić cały Kościół i społeczność międzynarodową szczególnie na duchowy wymiar rodziny. Już na początku tamtego roku ukazał się wspomniany „List do Rodzin”, zawierający szereg oryginalnych i bardzo osobistych przemyśleń autora. Ojciec Święty zapowiadał wówczas m.in., że jesienią spotka się w Wiecznym Mieście z rodzinami z całego świata.

W październiku 1994 r. przybyło do Rzymu ponad 200 tys. osób ze 130 krajów. Najpierw jednak, 6-8 października na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim w Wiecznym Mieście odbyło się sympozjum międzynarodowe nt. „Rodzina sercem cywilizacji miłości”. Wzięło w nim udział ok. 800 osób: biskupów, duszpasterzy, ruchów kościelnych, małżeństw i ekspertów z 87 krajów. Obradowano w 13 grupach językowych wokół zagadnień dotyczących rodziny jako podstawowej komórki społecznej i „Kościoła domowego”.

Właściwa impreza rozpoczęła się 8 października na Placu św. Piotra spotkaniem z Ojcem Świętym, który wygłosił okolicznościowe przemówienie, próbując odpowiedzieć na pytanie: czym jesteś, rodzino chrześcijańska? Wraz ze zgromadzonymi wysłuchał też świadectw ludzi z różnych stron świata, m.in. małego Rwandyjczyka, który w toczącej się kilka miesięcy wcześniej w jego kraju wojnie domowej stracił całą rodzinę. Przemawiała także Matka Teresa z Kalkuty, m.in. apelując po raz kolejny o szacunek dla życia nienarodzonych i o pomoc dla najuboższych.

9 października na Placu św. Piotra Jan Paweł II przewodniczył uroczystej Mszy św. W kazaniu mówił o „Ewangelii rodziny”, czyli o zespole pewnych podstawowych wartości, którymi winna się odznaczać każda rodzina, zwłaszcza chrześcijańska. Zapowiedział, że następne takie spotkanie odbędzie się za 3 lata w Rio de Janeiro.

I rzeczywiście, w dniach 2-6 października 1997 r. to jedno z największych miast Brazylii gościło II Światowe Spotkanie Rodzin z Ojcem Świętym pod hasłem „Rodzina – dar i zadanie, nadzieja ludzkości”. Poprzedził je kongres teologiczno-duszpasterski w dniach 1-3 tegoż miesiąca z udziałem blisko 4 tys. osób: specjalistów, duszpasterzy rodzin i małżeństw, wydelegowanych przez krajowe episkopaty. Główny temat obrad – taki sam jak całego spotkania – omawiano w 8 zagadnieniach, m.in. prawda i znaczenie płciowości ludzkiej, demograficzne aspekty rodziny, początek życia ludzkiego z prawnego punktu widzenia, współczesne wyzwania stojące przed rodziną itp.

Ojciec Święty, który do Rio przybył 2 października, spotkał się tam zarówno z uczestnikami kongresu, jak i z wieloma innymi grupami i środowiskami, m.in. także z więźniami i chorymi, i oczywiście z miejscowymi biskupami. W wygłoszonych do nich przemówieniach mówił m.in. o stosunku Kościoła do rodziny oraz o świętości i nienaruszalności sakramentalnego związku mężczyzny i kobiety.

4 października ponad 150 tys. przedstawicieli rodzin z całego świata spotkało się z Ojcem Świętym na dobrze znanym kibicom sportowym olbrzymim stadionie Maracana. W przemówieniu papież podkreślił, że rodzina jest darem i zadaniem dla człowieka i społeczeństwa. Wezwał zebranych do budowania cywilizacji miłości i opartego na niej nowego społeczeństwa oraz do „obrony swych rodzin jako cennego i niezastąpionego daru”. Zaapelował o zapewnienie rodzinom „ochrony ze strony sprawiedliwych praw, które pomogłyby pokonać nędzę i klęskę bezrobocia”.

Nazajutrz na błoniach Rio papież przewodniczył Mszy św. z udziałem ok. 600 hierarchów (kardynałów i biskupów) i blisko tysiąca księży oraz prawie 2 mln osób. W homilii po raz kolejny z mocą podkreślił nierozerwalność małżeństwa jako podstawy zdrowej, odpowiedzialnej i szczęśliwej rodziny. Życzył uczestnikom Spotkania i wszystkim rodzinom na świecie, aby panował w nich duch Świętej Rodziny z Nazaretu. Przed modlitwą Anioł Pański i końcowym błogosławieństwem nawiązał do górującej nad miastem ze szczytu góry Corcovado postaci Chrystusa i życzył wszystkim, aby On im błogosławił, aby rodziny zachowały to błogosławieństwo i pozostały w Jego ramionach na zawsze.

III Światowe Spotkanie Rodzin z Ojcem Świętym powróciło do Rzymu – odbyło się w dniach 14-15 października 2000 r. jako jeden z jubileuszy stanowych w ramach trwającego wówczas Roku Świętego i Wielkiego Jubileuszu.

Najpierw jednak tradycyjnie odbył się (11-13 października w Auli Pawła VI) międzynarodowy kongres teologiczno-duszpasterski pod hasłem „Dzieci są wiosną rodziny i społeczeństwa” z udziałem ok. 6 tys. osób. 12 października wieczorem uczestniczyli oni w Drodze Krzyżowej na Placu św. Piotra i nazajutrz we Mszy św. w Bazylice Watykańskiej.

14 października w licznych świątyniach Wiecznego Miasta odprawiano Msze św. w różnych językach dla uczestników Spotkania, po czym po południu na Placu św. Piotra ponad ćwierć miliona osób z całego świata spotkało się po raz pierwszy z Papieżem. Pięć rodzin z pięciu kontynentów podziękowało mu za zaproszenie, po czym różne osoby składały świadectwa. Na zakończenie przemówił Ojciec Święty, skupiając uwagę na głównym temacie tego spotkania, czyli dzieciach. Podkreślił, że niestety nie wszędzie są one wiosną rodziny i społeczeństwa, a w wielu krajach żyją w bardzo trudnych warunkach. Nie zawsze są to tylko trudności materialne, nieraz bowiem dzieci są opuszczone czy porzucone np. przez rozwiedzionych rodziców. Papież przypomniał więc ojcom i matkom o ich powołaniu „do niezwykle wzniosłej misji, jaką jest współdziałanie ze Stwórcą w przekazywaniu życia” i wezwał ich, aby nie lękali się życia. „Głoście wartość rodziny i zarazem wartość życia! Bez tych wartości nie będzie przyszłości godnej człowieka!” – podkreślił na zakończenie.

Głównym punktem spotkania, tak jak wcześniej, była Msza św. w niedzielę 15 października na Placu św. Piotra. Mimo ulewnego deszczu i zimna zgromadziła ona kilkaset tysięcy wiernych z całego świata a wraz z Ojcem Świętym sprawowało ją prawie 600 duchownych, w tym 12 kardynałów. W kazaniu Papież mówił o małżeństwie i rodzinie we wspólnocie i nauczaniu Kościoła. Podkreślił m.in., że „wydając na świat dzieci małżeństwo osiąga pełny rozkwit: dokonuje się w nich uwieńczenie owej całkowitej wspólnoty życia, która czyni małżonków »jednym ciałem«”. „Dzieci nie są »dodatkiem« do życia małżeńskiego, nie są »opcją«, ale »najcenniejszym darem«, wpisanym w samą naturę związku małżeńskiego” – przypomniał Jan Paweł II. Życzył rodzinom, aby ich „Jubileusz stał się dla wszystkich, którzy go przeżywają, wielkim czasem łaski. Niech będzie także dla społeczeństwa wezwaniem do refleksji nad znaczeniem i wartością tego wielkiego daru, jakim jest rodzina ukształtowana wedle Serca Bożego”.

IV Światowe Spotkanie Rodzin odbyło się bez osobistego udziału Jana Pawła II. Ze względu na stan zdrowia nie mógł on już udać się do Manili, gdzie w dniach 22-26 stycznia 2003 r. zgromadzono się pod hasłem „Rodzina chrześcijańska dobrą nowiną dla trzeciego tysiąclecia”. Ojca Świętego reprezentował tam kard. Alfonso López Trujillo, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Rodziny.

„Rodzina jest w naszych czasach uprzywilejowaną drogą dialogu pomiędzy różnymi religiami i kulturami, a zatem drogą pojednania i pokoju” – mówił Jan Paweł II, podsumowując Spotkanie w stolicy Filipin. Nawiązując do jego hasła powiedział: „Tak! Wierny i płodny związek mężczyzny i kobiety, pobłogosławiony przez łaskę Chrystusa, stanowi autentyczną Ewangelię życia i nadziei dla ludzkości.

Spotkanie po raz pierwszy odbyło się na kontynencie azjatyckim i składało się z dwóch etapów. Podczas pierwszych trzech dni odbywał się kongres teologiczno-duszpasterski z udziałem 6 tysięcy delegatów z 82 krajów, w tym 9 kardynałów, 193 biskupów, 320 księży i 67 teologów. Sympozjum towarzyszył Kongres Córek i Synów, w którym wzięli udział młodzi ludzie od niemowlaków po 20-latków. W ciągu następnych dwóch dni uczestnicy wzięli udział w spotkaniach modlitewnych w manilskich parafiach. W wieczornym czuwaniu modlitewnym, dzięki łączom satelitarnym, wziął udział Jan Paweł II, który wygłosił do zebranych specjalne orędzie.

Spotkanie zakończyła w niedzielę uroczysta Msza św. pod przewodnictwem legata papieskiego kard. A. Lopeza Trujillo. W Manili Polskę reprezentowała dwudziestoosobowa delegacja z metropolitą krakowskim kard. Franciszkiem Macharskim i przewodniczącym Rady Episkopatu Polski ds. Rodziny, biskupem łomżyńskim Stanisławem Stefankiem na czele.

Na zakończenie swego orędzia do zebranych na Filipinach Jan Paweł II zapowiedział, że miejscem V Światowego Spotkania Rodzin będzie w 2006 r. Walencja. I rzeczywiście odbyło się ono w dniach 1-9 lipca pod hasłem „Przekazywanie wiary w rodzinie”. Wybór miejsca okazał się proroczy i nabrał szczególnego znaczenia w świetle późniejszych wydarzeń, gdy w kwietniu 2004 r. władzę w Hiszpanii objęli socjaliści, którzy wkrótce pokazali głęboko antyklerykalny charakter swych rządów. Przejawiło się to m.in. w zalegalizowaniu związków osób tej samej płci i zrównaniu ich w prawach z klasycznymi małżeństwami.

Toteż jednym z wątków nauczania Benedykta XVI, który wziął udział w dwóch ostatnich dniach Spotkania, było przypomnienie i podkreślenie tradycyjnej katolickiej nauki nt. małżeństwa i rodziny. Tylko nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety tworzy rodzinę – powiedział papież podczas Mszy św. na zakończenie tamtego wydarzenia. Wraz z nim koncelebrowało ją ponad 50 kardynałów, przeszło 450 biskupów i ok. 3 tys. kapłanów z całego świata. Wcześniej, w czasie nocnego czuwania modlitewnego z udziałem prawie miliona osób ze wszystkich kontynentów podkreślił, że rodzina jest szkołą humanizacji człowieka.

Kończąc tamtą Mszę św. papież ogłosił, że kolejne Światowe Spotkanie Rodzin odbędzie się za trzy lata w Mieście Meksyk.