Osoby pokrzywdzone pomagają w oczyszczeniu Kościoła

Do diecezji i zakonów wpłynęło w 2021 r. 155 zgłoszeń wykorzystania seksualnego małoletnich, których w latach 1955-2021 miało się dopuścić 139 duchownych. 66 spraw dotyczyło osób przed ukończeniem 15. roku życia – wynika z opublikowanego w poniedziałek raportu opracowanego przez Biuro Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży i Fundację Świętego Józefa (FSJ) KEP.

– Dane pokazują, że wciąż trwa fala ujawnień przestępstw seksualnych, których dopuścili się duchowni wobec osób małoletnich. W wysokiej liczbie ujawnień można też widzieć oznakę zaufania do Kościoła. Osoby pokrzywdzone przełamują strach i składając zawiadomienia, pomagają w oczyszczeniu Kościoła – skomentował dla KAI informacje płynące z raportu ks. Piotr Studnicki, kierownik Biura Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży.

Raport zawiera wyniki kwerendy dotyczącej wykorzystywania seksualnego osób małoletnich przez inkardynowanych do diecezji polskich duchownych oraz profesów wieczystych męskich zgromadzeń zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego w Polsce. Dane te zostały zebrane przez Biuro Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży i przeanalizowane przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Co z nich wynika?

W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2021 r. do diecezji oraz zakonów męskich wpłynęło 155 zgłoszeń, z czego blisko 3/4 dotyczyło czynów popełnionych w okresie od 1955 do 2018 r., a niemal co piąte – czynów z ostatnich trzech lat. W roku 2021 nie było miesiąca, w którym do diecezji oraz męskich jurysdykcji zakonnych w Polsce nie zostałaby zgłoszona sprawa wykorzystania seksualnego małoletnich.

Osoby pokrzywdzone

Spośród 155 zgłoszonych spraw, 66 (43%) dotyczyło osób małoletnich przed ukończeniem 15. roku życia. W grupie do 15 lat proporcje dziewcząt i chłopców są niemal równe, z lekką przewagą chłopców, ale w grupie starszej (15-18 lat), częściej skrzywdzone wykorzystaniem są dziewczęta (61%).

Najczęściej osobą zgłaszającą fakt wykorzystania była sama pokrzywdzona (45%) lub jej bliscy (12%). Drugą grupą najczęściej dokonującą zgłoszeń byli duchowni, którzy w sumie byli źródłem zawiadomień 36 spraw (23% ogółu).

Małoletni, którzy mieli zostać skrzywdzeni przez prezbitera lub zakonnika, to w większości młodzież i dzieci zaangażowane w Kościele (ministranci – 28%, uczestnicy duszpasterstwa – 21%, lektorzy – 12%) lub przygotowujące się do sakramentów (15%).

„Opublikowane dane pokazują, że wciąż trwa fala ujawnień przestępstw seksualnych, których dopuścili się duchowni i zakonnicy wobec osób małoletnich – powiedział KAI ks. Piotr Studnicki, kierownik Biura Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży. – Każda zgłaszana historia jest ogromnie bolesna dla osób skrzywdzonych i ich najbliższych, gorsząca dla wiernych, a także zawstydzająca dla Kościoła. Równocześnie, w wysokiej liczbie ujawnień można też widzieć oznaką zaufania do Kościoła. Myślę zwłaszcza o samych osobach skrzywdzonych, którzy stanowią najliczniejszą grupę osób dokonujących zgłoszeń. Mimo doznanej kiedyś krzywdy, dziś przełamują strach i poprzez złożenie zawiadomienia pomagają w oczyszczeniu Kościoła. To przecież dzięki zgłoszeniom możliwe jest zareagowanie i udzielenie pomocy. Myślę także o duchownych, którzy dokonali zgłoszenia co piątego przypadku. To bardzo pozytywny znak, świadczący o zachodzącej zmianie mentalności i przełamaniu się środowiskowego tabu”.

Jego zdaniem, przeprowadzona kwerenda potwierdza też, że współpraca z państwowymi organami ścigania jest dziś standardem w reagowaniu instytucji kościelnych na przestępstwa seksualne wobec dzieci. – Te dane pokazują wreszcie, że budowany przez Kościół w Polsce system ochrony dzieci i młodzieży jest potrzebny, rozwija się i działa coraz sprawniej – dodał ks. Studnicki.

Działania podjęte przez Kościół

Ponad połowa zgłoszeń dotyczących wykorzystywania seksualnego osób małoletnich jest w trakcie badania. Za potwierdzone lub uwiarygodnione na etapie wstępnym lub przez Kongregację Nauki Wiary uznano 29% zgłoszeń, zaś za niewiarygodne – 19% zawiadomień.

Spośród 66 oskarżeń o przestępstwa seksualne wobec osób małoletnich poniżej 15. roku życia, które w polskim systemie prawnym podlegają penalizacji, w 43 przypadkach zawiadomienie do państwowych organów ścigania złożyły diecezje lub zakony. W pozostałych 23 sprawach państwowe organy ścigania zostały już wcześniej powiadomione przez inny podmiot (12), zgłoszenia znajdowały się na etapie wstępnej weryfikacji (5), zostały uznane za bezpodstawne lub fałszywe (4) lub dotyczyły domniemanych sprawców, którzy w momencie oskarżenia już nie żyli (2).

Dodatkowo, jurysdykcje kościelne przekazały państwowym organom ścigania 24 z 72 zgłoszeń spraw dotyczących wykorzystania seksualnego osób małoletnich powyżej 15. roku życia.

Analizowane zgłoszenia wykorzystywania seksualnego dotyczą łącznie 139 księży oraz zakonników, z czego wobec 12 zgłoszono więcej niż jeden zarzut. Najczęściej oskarżeni byli czasowo odsunięci od pełnienia posługi na czas badania zarzutów (39%) lub od jakichkolwiek kontaktów duszpasterskich z dziećmi i młodzieżą (36%). Względem obwinionego mogła zostać zastosowana więcej niż jedna procedura, mogli otrzymać dodatkowo m.in. zakaz przebywania w jakimś miejscu lub nakaz pobytu w jakiejś placówce.

Kościół od 2019 r. systematycznie publikuje wyniki kwerend zgłoszonych przypadków wykorzystania seksualnego osób małoletnich w środowisku kościelnym. Najnowszy raport po raz pierwszy prezentuje wyniki badań z ostatniego roku kalendarzowego. Kwerendę dotyczącą wykorzystywania seksualnego osób małoletnich przez inkardynowanych do diecezji polskich duchownych oraz profesów wieczystych męskich zgromadzeń zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego w Polsce po raz kolejny przeprowadził Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, kierowany przez ks. Wojciecha Sadłonia SAC, we współpracy z Biurem Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży. Opracowanie i analiza danych zostało sfinansowane przez Fundację Świętego Józefa Konferencji Episkopatu Polski.

Aktywnośćo Fundacji Świętego Józefa i Centrum Ochrony Dziecka

Powołana przez Episkopat Polski Fundacja Świętego Józefa wydała w 2021 r. 1 mln 300 tys. 730 zł i 34 gr na granty oraz działania własne. Bezpośrednio finansowała pomoc: terapeutyczną, medyczną (leki), edukacyjną, prawną oraz konsultacje psychiatryczne dla 25 osób na łączną kwotę 147 tys. 980 zł i 23 gr. Granty Fundacji wsparły m.in. działalność Centrum Ochrony Dziecka, punkty konsultacyjne, grupy wsparcia i telefony zaufania dla osób pokrzywdzonych wykorzystaniem seksualnym.

Fundacja finansowała międzynarodową konferencję „Naszą wspólną misją ochrona dzieci Bożych”, którą we wrześniu 2021 r. została zorganizowała Papieska Komisja ds. Ochrony Małoletnich we współpracy z Konferencją Episkopatu Polski. Z inicjatywy Fundacji powstał poradnik „Spowiednik wobec dramatu wykorzystania seksualnego”, a we współpracy z zakonami żeńskimi – telefon zaufania „Siostry dla Sióstr”. Fundacja zainicjowała także współpracę z Krajowym Ośrodkiem Duszpasterstwa Rodzin, finansując studia specjalistyczne lub podyplomowe dla osób, które będą później wspierać pokrzywdzonych w diecezjalnych poradniach rodzinnych.

Z kolei kierowane przez koordynatora KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży o. Adama Żaka SJ Centrum Ochrony Dziecka kontynuowało studia podyplomowe dla kolejnych grup słuchaczy i przeprowadziło szereg szkoleń z profilaktyki przemocy seksualnej wobec dzieci i młodzieży, skierowanych do duchowieństwa, zakonów, osób pracujących w duszpasterstwie rodzin. Powołane przez COD zespoły robocze przygotowały programy prewencyjne dla szkół katolickich, dla rodziców i opiekunów osób z niepełnosprawnością, a także kurs e-learningowy dla liderów grup młodzieżowych w Kościele.

Raport prezentuje ponadto aktualny stan liczbowy kościelnego systemu ochrony małoletnich, na który składają się delegaci, duszpasterze pokrzywdzonych, kuratorzy i koordynatorzy FSJ, powołani w diecezjach i zgromadzeniach zakonnych. Na podstawie częściowych danych za 2021 r. raport stwierdza, że w co najmniej 180 przypadkach udzielono lub sfinansowano pomoc psychologiczną, a w co najmniej 181 przypadkach – pomoc prawną, zaś duszpasterze osób pokrzywdzonych 380 razy bezpośrednio lub telefonicznie kontaktowali się z osobami pokrzywdzonymi, z czego co najmniej 42 osobom towarzyszyli regularnie.

Raport przedstawia także działalność innych podmiotów, jak punkty konsultacyjne czy telefony zaufania, które stanowią istotną część odpowiedzi Kościoła w Polsce na dramat wykorzystania seksualnego małoletnich. Inicjatywa „Zranieni w Kościele” w 2021 r. przeprowadziła 62 dyżury, podczas których odebrano 152 telefony.

Regionalny Punkt Konsultacyjny z siedzibą w Poznaniu rozszerzył działalność o dyżury w filiach w Gnieźnie i Kaliszu (raz w miesiącu). W Krakowie 16 osób – 9 kobiet i 7 mężczyzn – uczestniczyło w grupie wsparcia „Ku uzdrowieniu”, prowadzonej przez Fundację Towarzyszenia Rodzinie. Raz w miesiącu świeccy katolicy z Krakowa wraz z duszpasterzem osób pokrzywdzonych archidiecezji krakowskiej prowadzili modlitwę w sanktuarium św. Jana Pawła II w Krakowie, dodatkowo zorganizowano trzy spotkania „Modlitwy za Zranionych w Kościele”.