Otwarcie Instytutu Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich

– To spełnienie testamentu Jana Pawła II, który apelował, by pamiętać o swoim duchowym dziedzictwie – mówił Witold Kozłowski, marszałek Województwa Małopolskiego w czasie uroczystości otwarcia Instytutu Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich, które miało miejsce w sobotę 21 stycznia w Ludźmierzu.

Uroczystość rozpoczęła Msza św. w ludźmierskiej bazylice. Eucharystię koncelebrowali: ks. prałat Władysław Zązel, delegowany przez metropolitę krakowskiego ks. Jan Gacek – kapelan Związku Podhalan, ks. prałat Mieczysław Łukaszczyk, ks. Sebastian Kozyra – dyrektor Instytutu Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II z Krakowa i kustosz miejsca ks. Maciej Ścibor. – Niech ten instytut, który poświęcimy dzisiaj będzie wielki i piękny wielkością człowieka, który do niego wchodzi. Niech wartościami, które będzie szerzył będą: szacunek i kultura – mówił w kazaniu ks. Jan Gacek.

Ks. Jacek Gacek odczytał list od metropolity krakowskiego abpa Marka Jędraszewskiego, który przypomniał słowa św. Jana Pawła II. „Proszę was, abyście raz jeszcze przyjęli z wiarą, nadzieją i miłością całe to duchowe dziedzictwo, któremu na imię Polska, abyście nie podcinali tych korzeni, z których wyrastamy. Korzenie – to one mają w nas uruchamiać tę moc ducha, którą jest pełna czci pamięć. To przynaglenie na dziś, aby kultura nosiła znamiona rzeczywistej troski. Iść przed siebie to znaczy mieć świadomość celu” – mówił przed laty papież Jan Paweł II. „Życzę, aby Dom Podhalan w Ludźmierzu i cały nowo powoływany Instytut tętniły tymi ideami: pamięcią, wiarą, nadzieją, miłością i świadomością celu” – napisał abp Marek Jędraszewski.

W procesji z darami przedstawiciele różnych narodów: węgierskiego, słowackiego i polskiego złożyli owoce, warzywa, oscypki, chleb, kwiaty, winogrona, miód. W czasie Mszy św. zagrała kapela regionalna.

Druga część uroczystości miała już miejsce w Instytucie Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich w Ludźmierzu, który jest jedynym tego typu obiektem w Europie. Instytut mieści się w Domu Podhalańskim, który Związek Podhalan przekazał Małopolskiemu Centrum Kultury „Sokół” z główną siedzibą w Nowym Sączu. Dom Podhalan został zmodernizowany i rozbudowany. Pochłonęło to aż 34 mln zł, z czego 25 mln to fundusze Unii Europejskiej. Inwestycję sfinansowano również z budżetu Województwa Małopolskiego.

– Powstał nowoczesny obiekt, gdzie prowadzona będzie praca archiwalna, dokumentacyjna, naukowo – badawcza we wszystkich dziedzinach związanych z kulturą Karpat. Zaś sala widowiskowa będzie umożliwiać spotkania z żywą kulturą. Ważną sprawą jest też fakt, że otwarcie Instytutu to spełnienie testamentu Jana Pawła II, który apelował, by pamiętać o swoim duchowym dziedzictwie – mówił Witold Kozłowski, marszałek Województwa Małopolskiego. Z kolei Julian Kowalczyk, prezes zarządu gównego ZP przypomniał historię Domu Podhalańskiego. Inicjatorami jego wybudowania byli Olga i Stanisław Krupowie. Dzięki determinacji górali, cegiełkom zbieranym w całej Polsce, mimo początkowej niechęci ówczesnych władz komunistycznych – obiekt powstawał na przełomie lat 60. i 70. XX wieku.

Zamiast tradycyjnego przecięcia wstęgi był sznurek na drewnianych pniakach, a zamiast nożyczek m.in. marszałek Witold Kozłowski i prezes ZP Julian Kowalczyk użyli małych siekierek. Zgromadzeni na uroczystości otwarcia Instytutu mieli okazję do zobaczenia krótkiego filmu o historii Domu Podhalan i pracach, które były prowadzone w związku z powstaniem Instytutu Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich. Do Ludźmierza przyjechali delegaci Związku Podhalan z różnych oddziałów, przedstawiciele władz samorządowych z Podhala, Spisza i Orawy, przybyli także podhalańscy parlamentarzyści.

Uroczystości otwarcia uświetnił koncert „Echa Karpat”. Wystąpili na nim: zespół „Białodunajcanie”, zespół Folklórny Súbor Rozmarija ze Słowacji, zespół Kincső Ifjúsági Néptáncegyüttes z Węgier. Wystąpił też zespół „Mystkowianie” i Zespół Pieśni i Tańca „Ziemia Myślenicka”. W pierwszym dniu działania Instytutu została otwarta wystawa malarstwa i tkaniny nieżyjącego już artysty z Białego Dunajca – Władysława Trebuni Tutki. W holu Instytutu można też podziwiać odnowiony fresk autorstwa tego twórcy pt. „Janosik Nędza Litmanowski”.

Instytutem zarządza Małopolskie Centrum Kultury „Sokół” z Nowego Sącza. W obiekcie swoje miejsce znajdą górale ze Związku Podhalan. Na dolnej kondygnacji w specjalnych salach z odpowiednią temperaturą i wilgotnością będzie się znajdowało archiwum i czytelnia. Z kolei sala widowiskowa może powiesić 220 osób, a w okresie letnim może być połączona z amfiteatrem. Instytut ma już gotowe pracownie – haftu, szycia strojów regionalnych, kaletnictwa, studio nagrań, studio tańca i pracownię muzyczną.

Głównym zadaniem Instytutu jest zachowanie unikatowych tradycji górali Łuku Karpat – materialnych i niematerialnych. Będą tu digitalizowane materiały, np. karpacka muzyka, prowadzone będą badania terenowe. Będą różnego rodzaju warsztaty tematyczne i zajęcia dla dzieci i osób starszych, seminaria, kursy wiedzy dla nauczycieli itp. Będą się tu odbywać lekcje regionalne, zielone szkoły. Instytut będzie współpracował z uczelniami wyższymi, z Muzeum Tatrzańskim i Muzeum Orawskim oraz środowiskiem akademickim.