Panorama współczesnego Kościoła w świetle liczb

Niedziela Dobrego Pasterza, przypadająca w tym roku 3 maja, jest od 1964 r. obchodzona w Kościele katolickim jako Światowy Dzień Modlitw o Powołania Kapłańskie i Zakonne. W Polsce i wielu innych krajach rozpoczyna ona cały Tydzień Modlitw o Powołania, który winien stać się czasem szczególnej troski o to, by nie zabrakło robotników, których Pan może posłać na swoje żniwa. Jest to też okazja do przyjrzenia się, jak wygląda sytuacja pod tym względem na różnych kontynentach. Punktem wyjścia do tych rozważań są statystyki, ogłaszane co roku przez watykańską agencję misyjną Fides przed Niedzielą Misyjną w III niedzielę października.

Według danych Fidesu z jesieni ub.r. na koniec 2017 roku naszą planetę zamieszkiwało nieco ponad 7,4 mld ludzi, czyli o ponad 56 mln więcej niż rok wcześniej. Na wzrost ten „pracowały” w największym stopniu tradycyjnie już Afryka – o ok, 33,6 mln i Azja – prawie 12 mln, potem Ameryka (jako całość) – ponad 8,7 mln, Europa – nieco ponad 1 mln i Oceania – ok. 750 tys.

Najliczniejszym kontynentem pozostawała Azja, gdzie mieszkało przeszło 4,4 mld ludzi (wzrost o blisko 12 mln), następnie Afryka – ponad 1,2 mld (+ prawie 33,6 mln) i Ameryka – niemal 1 miliard (+ponad 8,7 mln). Nasz kontynent zamieszkiwało pod koniec 2017 ok. 720 mln ludzi, czyli o ponad milion więcej niż rok wcześniej.

W tym samym czasie liczba katolików wyniosła nieco ponad 1,3 mld osób, co oznaczało wzrost o ponad 14,2 mln w porównaniu z końcem roku 2016 – jest to wskaźnik prawie niezmieniony w stosunku do 2015 r. Najwięcej wiernych przybyło w Ameryce – nieco ponad 6 mln i na Czarnym Lądzie – o przeszło 5,6 mln, Azja odnotowała przyrost o niecałe 2,1 mln, ale na uwagę zasługuje fakt, że po trzech latach spadku wzrosła liczba katolików w Europie – o prawie 260 tysięcy. Odsetek katolików w stosunku do ogółu mieszkańców kuli ziemskiej nieznacznie się zwiększył (o 0,06 proc.) i na koniec 2017 stanowili oni 17,73 ludności świata.

Najwięcej wiernych zamieszkiwało w tym czasie Amerykę (głównie Łacińską) – ok. 637,4 mln, potem Europę – prawie 285,8 mln i Afrykę – nieco ponad 234 mln. W Azji mieszkało ok. 145,5 mln katolików i w Oceanii – ponad 10,6 mln.

Wśród wspomnianych przeszło 1,3 mld wiernych posługiwało pod koniec 2017 roku 414582 kapłanów, w tym 281810 diecezjalnych i 132772 zakonnych, czyli o 387 mniej niż przed rokiem (wśród diecezjalnych spadek wyniósł „tylko” 21, ale wśród zakonnych aż 366). najwięcej duchownych pracowało tradycyjnie na naszym kontynencie – 173611 (o prawie 3 tys. mniej niż rok wcześniej), następnie w Ameryce – 122487 (o 40 więcej), w Azji – 67442 (+1424) i w Afryce – 46421 (+1192). Jak widać nie wszędzie występował spadek liczby kapłanów, niemniej jednak nawet znaczący ich wzrost na dwóch misyjnych kontynentach nie był w stanie zrównoważyć ogólnego zmniejszenia się „armii robotników żniwa” w wymiarach światowych.

Liczby powyższe oznaczają, że w omawianym okresie nie zmieniły się w istotny sposób takie wskaźniki jak liczba przypadających na jednego kapłana mieszkańców świata i katolików na poszczególnych kontynentach. w. To właśnie te dane ukazują najwymowniej rozmiary potrzeb duszpasterskich w różnych regionach naszego globu. Średnio na jednego księdza katolickiego przypadało na koniec 2017 r. prawie 14,5 tys. mieszkańców świata i ok. 3,2 tys. katolików.

Najniższe, a zatem najlepsze z duszpasterskiego punktu widzenia, wskaźniki występują ciągle na naszym, tak bardzo, zdawałoby się, zeświecczonym „Starym Świecie” – 4142 mieszkańców i 1646 wiernych na jednego duchownego, ale obie te liczby wzrosły w tym okresie odpowiednio o 75 i 29. Gdy chodzi o liczbę katolików, to na drugim miejscu w tym zestawieniu znajduje się Azja – 2157 (zmniejszenie o 15 osób), która jednak jako najmniej katolicka część świata przoduje pod względem liczby mieszkańców na jednego kapłana – aż 44761 (ale jest tu spadek o 887). W Afryce wskaźniki te wynoszą odpowiednio 26296 i 5042 a w Ameryce – 8160 i 5204. Oznacza to, że właśnie na tym kontynencie, nazywanym „przyszłością Kościoła”, występują największe potrzeby duszpasterskie, w dodatku bardzo zróżnicowane, zależnie od kraju, np. w Ameryce Środkowej przekraczają one nieraz 10 tysięcy wiernych na jednego kapłana, co oczywiście ogromnie utrudnia normalną pracę duszpasterską.

Szczególnym wyznacznikiem żywotności i prężności Kościoła na danym obszarze są powołania kapłańskie, zakonne i misyjne. Pod tym względem występuje na świecie, i to od kilku lat, spadek ich liczby, choć z różnym nasileniem w niektórych latach. Na koniec 2017 w wyższych seminariach duchownych przygotowywało się do stanu kapłańskiego 115328 kandydatów diecezjalnych i zakonnych (odpowiednio 70706 i 44622), a więc o 832 mniej niż rok wcześniej (-411 diecezjalnych i -421 zakonnych).

Najwięcej kleryków kształciło się w Azji – 34365 (o 385 mniej), następnie w Ameryce – 31536 (-853) i Afryce – 31248 (+786), w Europie – 17214 (-401) i w Oceanii – 965 (+21). Najwięcej seminarzystów diecezjalnych było w Ameryce – 22,2 tys. (spadek o 376), niewiele mniej w Afryce – 21026 (wzrost o 505), potem w Azji – 16176 (-202), w Europie – 10692 (-355) i w Oceanii – 612 (+17). Azja przoduje pod względem liczby kleryków zakonnych – 18189 (spadek o 183), wyprzedzając Afrykę z 10022 kandydatami (wzrost o 281), Amerykę – 9336 (-477), Europę – 6522 (-46) i Oceanię – 353 (+4).

Wskaźniki powyższe z końca 2017 różnią się nieco od nowszych statystyk, udostępnionych 25 marca przez Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej podczas prezentacji najnowszych wydań Rocznika Papieskiego (Annuario Pontificio) i Rocznika Statystycznego Kościoła (Annuarium Statisticum Ecclesiae). Ten drugi zawiera dane na koniec 2018 roku, ale w porównaniu do 2013, gdyż Roczniki Statystyczne ukazują się zwykle co 3 lata i obejmują okresy 5-letnie. Wynika z nich m.in., że liczba katolików wzrosła w tym czasie do 1,329 mld, czyli o ok. 26 mln w stosunku do liczb, przytoczonych przez Fides i o 75 mln względem 2013 r.

Na koniec 2018 zwiększyła się natomiast nieco (w stosunku do 2017) liczba seminarzystów – do 115800, ale w 2013 było ich 118251. Komunikat Biura Prasowego nie podawał przy tym szczegółowego podziału na kontynenty, zaznaczając jedynie, że w omawianym 5-leciu (2013-18) nastąpił spadek liczby powołań o 2 proc., i to – w różnym stopniu – we wszystkich częściach świata, z wyjątkiem Afryki, gdzie wystąpił wzrost liczby alumnów o 15,6 proc., a więc dokładnie o tyle, o ile zmalał ten wskaźnik w Europie, w Ameryce był spadek o 9,4 proc.