Państwo Watykańskie ma 80 lat

11 lutego minęło 80 lat od chwili utworzenia Państwa Watykańskiego. Powstało ono na mocy Traktatów Laterańskich, zawartych między Stolicą Apostolską a Włochami 11 lutego 1929 r., a ratyfikowanego 7 czerwca 1929 r. Umowa ta zapewniła uznanie przez Królestwo Włoch własności i wyłącznej suwerenności Stolicy Apostolskiej na określonym, niewielkim terytorium.

Określenie „Stolica Apostolska” jest szersze niż „Państwo Watykańskie” i odnosi się do Biskupa Rzymu jako najwyższej władzy w Kościele oraz głowy kolegium biskupów. Mianem tym obejmuje się także wspomagające papieża w jego misji rządzenia Kościołem Powszechnym Sekretariat Stanu oraz poszczególne dykasterie Kurii Rzymskiej. Stolica Apostolska jest instytucją, która w świetle prawa i praktyki międzynarodowej posiada osobowość prawną, podpisuje traktaty oraz mianuje i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych. Należy nadmienić, że w latach 1870-1929 pomimo, iż nie istniało już Państwo Kościelne Stolica Apostolska, utrzymywała relacje dyplomatyczne z wieloma krajami (od 1919 z Polską). Państwo Watykańskie jest instrumentem niezależności Stolicy Apostolskiej i Kościoła katolickiego od jakiejkolwiek władzy doczesnej. Pozwala papieżowi na swobodne wypełnianie posługi zarządzania Kościołem powszechnym. Miało to szczególne znaczenie w okresie II wojny światowej, gdy hitlerowskie Niemcy uszanowały suwerenność Watykanu. Podobnie jak Stolica Apostolska, Państwo Watykańskie jest podmiotem prawa międzynarodowego. Łączy je osoba Ojca Świętego.

Terytorium

Na teren Państwa Watykańskiego można się dostać pięcioma wejściami. Rozciąga się ono na powierzchni 44 ha, będąc najmniejszym zarówno pod względem powierzchni jak i liczby mieszkańców państwem świata. Jego granice wyznaczają mury watykańskie oraz ograniczająca plac św. Piotra linia łącząca dwa ramiona kolumnady. Jurysdykcja watykańska rozciąga się także na pewne strefy w Rzymie i poza nim, posiadające status eksterytorialny. Są to bazyliki papieskie: św. Jana na Lateranie, Santa Maria Maggiore i św. Pawła za Murami. Ponadto status eksterytorialności przysługuje także rezydencji Ojca Świętego w Castel Gandolfo oraz budynkom dykasterii Kurii Rzymskiej. Chodzi o urzędy mieszczące się przy placu Piusa XII, Via della Conciliazione, placu św. Kaliksta na Zatybrzu (m. in. papieskie rady ds. rodziny, świeckich, migrantów, Iustitia et Pax, Cartitas Internationalis), budynki w centrum miasta – Palazzo della Cancelleria (siedziba papieskich trybunałów) oraz Kongregacji do spraw Ewangelizacji Narodów przy placu Hiszpańskim. Status eksterytorialny posiada również siedziba redakcji Radia Watykańskiego przy Piazza Pia oraz nadajniki rozgłośni papieskiej w Santa Maria di Galeria pod Rzymem. Nieruchomości te, na podstawie postanowień traktatów laterańskich posiadają immunitet, zgodnie z ustaleniami prawa międzynarodowego podobny do tego jaki przysługuje placówkom dyplomatycznym państw obcych. Powszechnie określa się te obiekty jako położone na terenie eksterytorialnym.
Pomimo, że Państwo Watykańskie nie ma bezpośredniego dostępu do morza, na podstawie deklaracji barcelońskiej w sprawie prawa do bandery państw pozbawionych wybrzeża morskiego z 20 IV 1921 r. może ono posiadać flotę pod własną banderą. Aktualnie jednak nie korzysta z takiej możliwości. Na terytorium Watykanu istnieje także stacja kolejowa z której po raz pierwszy korzystał w 1962 r. Jan XXIII, udając się z pielgrzymką do Loreto i Asyżu. Korzystały z niej także specjalne grupy pielgrzymów (osoby niepełnosprawne, obłożnie chorzy). Jan Paweł II korzystał dwukrotnie ze stacji watykańskiej, 8 listopada 1979 r. udając się na spotkanie z włoskimi kolejarzami oraz 24 stycznia 2002 r., podejmując wraz z przedstawicielami innych religii pielgrzymkę do Asyżu. Obecnie służy ona dla ruchu towarowego oraz jako pomieszczenie części sklepów watykańskich (odzież, artykuły elektrotechniczne, towary luksusowe).

Model Państwa Watykańskiego

Państwo watykańskie jest monarchią absolutną. Jego głową jest Ojciec Święty, który posiada pełnię władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Władzę ustawodawczą pełni również w imieniu Ojca Świętego Papieska Komisja ds. Państwa Watykańskiego, składająca się z kardynała przewodniczącego oraz innych purpuratów nominowanych na okres pięcioletni. Papież powierza władzę wykonawczą przewodniczącemu Komisji, który w tym wypadku przyjmuje tytuł przewodniczącego Gubernatoratu. Wspomagają go w tej funkcji sekretarz generalny i wicesekretarz generalny. Natomiast władzę sądowniczą pełnią w imieniu Ojca Świętego organy utworzone zgodnie z organizacją sądownictwa Państwa Watykańskiego. Są tą sędzia, trybunał pierwszej instancji, trybunał apelacyjny oraz trybunał kasacyjny. Ich kompetencje ustalono w Kodeksie Postępowania Cywilnego oraz Kodeksie Postępowania Karnego. Państwo Watykańskie jest odrębną strukturą także pod względem kościelnym. Ojciec Święty opiekę duszpasterską powierza odrębnemu od diecezji rzymskiej wikariuszowi. Jest nim obecnie kard. Angelo Comastri.

Ludność

Na terenie Państwa Watykańskiego mieszka około 800 osób, w tym ponad 450 obywateli. Pozostałe osoby są jedynie uprawione do zamieszkiwania na terenie Państwa watykańskiego.
Około połowa obywateli mieszka na terytorium innych państw. Są to głównie przedstawiciele dyplomatyczni Stolicy Apostolskiej. Nabycie czy utrata obywatelstwa, zezwolenie na zamieszkanie na terytorium Państwa Watykańskiego oraz formalności dostępu uregulowane są w rozporządzeniach wypływających z Traktów Laterańskich.

Według danych z 2 października 2008 r. obok Ojca Świętego obywatelstwo watykańskie posiada 565 osób, w tym 62 kardynałów Kurii Rzymskiej, 295 pracowników papieskiej dyplomacji, 55 innych duchownych, jedna zakonnica oraz 49 osób świeckich oraz 102 gwardzistów szwajcarskich. Mieszka tam równie 226 innych osób, które nie posiadają obywatelstwa watykańskiego (osoby duchowne, zakonnice, świeccy).

Organy bezpieczeństwa

Bezpieczeństwa tego najmniejszego państwa świata strzegą Papieska Gwardia Szwajcarska oraz Korpus Żandarmerii Państwa Watykańskiego, zaś bezpieczeństwa zewnętrznego policja włoska przez Inspektorat Bezpieczeństwa Publicznego przy Watykanie. O ile składająca się aktualnie ze 102 żołnierzy Gwardia Szwajcarska jest formacją wojskową, to składająca się z Włochów i licząca 130 funkcjonariuszy żandarmeria pełni funkcje policyjne. Obok tego istnieje też odrębny oddział straży pożarnej.

Państwo Watykańskie i znajdujące się na jego terytorium dzieła sztuki chronione są przez Konwencję Haską z 1954 mówiącą o ochronie dóbr kulturalnych na wypadek konfliktu zbrojnego. W 1984 r. zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Jest też uznawane jako dziedzictwo moralne, artystyczne i kulturalne, które należy respektować i chronić jako skarb całej ludzkości.

Atrybuty państwowości

Państwo Watykańskie ma własną flagę. Składa się ona z dwóch pól ułożonych w pionie o równych kształtach i wymiarach. Pole po lewej stronie jest złote zaś prawe jest białe. Widnieją na nim klucze do niebios Św. Piotra złoty i srebrny. Klucze związane są na dole czerwonym sznurem, na górze „ukoronowane” papieską tiarą.
Posiada też własny hymn. Wykorzystuje on muzykę Marszu religijnego, skomponowanego przez Charlesa Gounoda na uroczystości 50. lecia święceń kapłańskich Piusa IX, zaś słowa ułożył do niego później prał. Antonio Allegra.

Na mocy Traktatów Laterańskich Państwo Watykańskie zawarło unię monetarną z Włochami. Posiada prawo do bicia własnej monety. Zgodnie z umową z rządem włoskim z roku 2000 wartość nominalna emitowanych monet nie może przekraczać 670 tys. euro. Na ich awersie umieszczona jest podobizna papieża i rok pontyfikatu. Rewers jest identyczny jak w przypadku wszystkich krajów strefy euro. Państwo Watykańskie może też emitować monety pamiątkowe, które nie mają wartości obiegowej w krajach Unii Europejskiej. Ponadto z okazji wakansu na Stolicy Piotrowej oraz roku jubileuszowego może emitować monety o wartości do 201 tys. euro. Są one przedmiotem ogromnego zainteresowania kolekcjonerów.

Watykan posiada też własną pocztę, która od 1 czerwca 1929 r jest członkiem światowej unii pocztowej. Cieszy się ona znacznie lepszą opinią od Poczty Włoskiej. Znaczki emitowane przez Pocztę Watykańską cieszą się ogromnym zainteresowaniem kolekcjonerów na całym świecie. Można je nabyć w urzędach mieszczących się przy placu św. Piotra. Obok tego – istnieje też odrębny urząd telefoniczny, emitujący m.in. karty do automatów funkcjonujących na terenie Państwa Watykańskiego oraz budynków eksterytorialnych, w tym Muzeów Watykańskich.

Watykańskie media to ukazujący się od 1 lipca 1861 r. dziennik, „L’Osservatore Romano”, emitujące swe programy od 12 lutego 1931, a powierzone jezuitom Radio Watykańskie, oraz istniejące od 1983 r. Watykańskie Centrum Telewizyjne. Ta ostatnia instytucja obsługuje uroczystości z udziałem Ojca Świętego. Można tam nabyć nagrania z audiencji ogólnych oraz innych ważnych uroczystości papieskich. Oficjalne teksty papieskie od 1926 r. wydaje kierowana przez salezjanów Watykańska Drukarnia Wydawnicza.

Państwo Watykańskie ma własną służbę zdrowia, aptekę, biuro kadr. Ze względu na specyficzną sytuację prawno-międzynarodową dysponuje także własnymi stacjami benzynowymi, gdzie zaopatrywać się mogą pracownicy watykańscy a także zarezerwowanymi dla nich sklepami. Niższe ceny produktów stanowią pewną rekompensatę niższych niż we Włoszech zarobków.

Skromne struktury instytucjonalne Państwa Watykańskiego mają służyć temu, aby zapewnić możliwie najlepsze funkcjonowanie centralnych instytucji Kościoła – zaznaczył w niedawnym wywiadzie dla dziennika „Avvenire” – kard. Giovanni Lajolo.