Penitencjaria Apostolska udostępnia „Archiwum Teologa”

Penitencjaria Apostolska – najwyższy trybunał rozpatrujący sprawy sumienia i udzielania odpustów – udostępniła do użytku ogólnego „Archiwum Teologa”. Zawiera dokumenty, wydawane w ciągu wieków przez ten urząd kurialny. Decyzję o tym podano w czasie VII sympozjum, zatytułowanego tym razem „Pokuta i Penitencjaria między rewolucjami a restauracjami (1789-1903)”, które odbywa się w Rzymie w dniach 21-22 października.

Spotkanie to skupia się na dwóch głównych zagadnieniach: ewolucji form pokuty i duchowości pokutnej w czasie tzw. „długiego XIX stulecia”, tzn. od rewolucji francuskiej (1789) do śmierci Leona XIII (1903) oraz na roli Penitencjarii Apostolskiej w Kurii Rzymskiej i Kościele tamtego okresu. Naznaczyły go silne wstrząsy polityczne, społeczne i religijne. Podjęcie tych tematów było możliwe właśnie dzięki materiałom „Archiwum Teologa”, w tym znajdującym się tam źródłom dotychczas nieznanym.

„«Długie stulecie» było wiekiem «rozciągniętym», jednocześnie znaczącym i złożonym dla życia Kościoła, przebiegającym pod znakiem głębokich przemian i silnych przeciwieństw” – powiedział, otwierając obrady sesji, penitencjarz większy kard. Mauro Piacenza. Wskazał, że czas ten był „widownią ścierania się Kościoła katolickiego i cywilizacji współczesnej wyrosłej z rewolucji [francuskiej]”, ciężkim zmaganiem przede wszystkim „na płaszczyźnie filozoficznej i religijnej”, aby powstrzymać „tendencję do sekularyzacji i usunięcia [pierwiastka] nadprzyrodzonego przez niektórych ludzi Oświecenia”.

Rewolucja z 1789, wkroczenie [do Rzymu] Napoleona Bonapartego, wygnanie papieży, ruchy niepodległościowe naznaczyły ten „okres dziejowy złożony, ale też fascynujący, w którym Kościół widział odejście «Ancien Régime» [dawnego porządku]” – mówił dalej kardynał. Zwrócił uwagę, że Kościół był gotów podjąć „wyzwania nowych czasów, poruszając się między nowościami a restauracjami drogą ku współczesności”.

I w takim to kontekście sakrament pokuty pojawia się jako „jedno z uprzywilejowanych miejsc wyrazu religijnego wiernych XIX wieku” – zauważył mówca. Podkreślił, że stało się tak m.in. dzięki takim wielkim świętym tamtego okresu, jak Alfons Maria de’ Liguori – niepodważalny punkt odniesienia w zakresie katolickiej teologii moralnej tamtych czasów, Jan Maria Vianney, akpłani z Piemontu Józef Cafasso i Jan Bosco. Wszyscy oni byli „cudownymi przykładami nowego zastępu wyznawców, propagujących odnowione działania duszpasterskie, które uprzywilejowywały w sakramencie pojednania pełne miłości przyjęcie penitenta” a zarazem proponowały „drogę nawrócenia i uzdrowienia duchowego” – stwierdził purpurat.

Zauważył, że te odnowione działania wpisywały się w „ogólną skłonność ku ekspiacji i pokucie”, która cechowała cały XIX wiek jako reakcja na pojawiające się „wybryki profanacyjne i wstrząsy polityczne”, które pobudzały Kościół do „pokutowania, nawracania się do Boga i proszenia Go o przebaczenie za popełniane grzechy w wymiarze zarówno osobistym, jak i zbiorowym”. Wypływały z tego dwa istotne fakty: Rok Święty 1825 – jak się miało okazać, jedyny Jubileusz w XIX stuleciu i narodziny nabożeństwa do Najświętszego Serca Pana Jezusa dzięki św. Małgorzacie Marii Alacoque. W 1891 odsłonięto w Paryżu bazylikę na Montmartrze, w której od tamtego czasu trwa nieustanna adoracja eucharystyczna.

Kardynał zwrócił uwagę, że w „tych burzliwych latach” okupacji Rzymu przez Napoleona (1808-14) Penitencjaria była jedynym urzędem Kurii Rzymskiej, który zapewniał ciągłość jej działania dzięki wierności i odwadze swych oficjałów w obliczu najpoważniejszych problemów tamtych czasów”. Trudności te to np. cywilna konstytucja duchowieństwa, sekularyzacja osób zakonnych czy wywłaszczenie dóbr kościelnych. Później, stopniowo, w okresie Restauracji, Penitencjaria odgrywała równie ważną rolę „w uzdrawianiu ran i przywracaniu porządku z punktu widzenia «restauracji dusz»” – przypomniał penitencjarz większy.

Wyraził życzenie, aby to sympozjum mogło stać się okazją dla wierzących „do rozpoznania na nowo w Kościele rzeczywistości jednocześnie ludzkiej i boskiej, grzesznika w swej słabości a zarazem świętego, gdyż wybranego przez Chrystusa, aby przekazywał Jego Ewangelię i prowadził ludzkość do odkupienia”.

„Archiwum Teologa”, które obecnie zostaje otwarte do użytku zewnętrznego, zawiera dokumenty związane z działalnością, ale też formacją kulturalną i sposobami działania teologów, wywodzących się z Towarzystwa Jezusowego (jezuitów), piastujących ten urząd. Teolog Penitencjarii Apostolskiej ma zadanie pomagać penitencjarzowi większemu, badając najbardziej złożone przypadki, które rozpatruje ten trybunał i proponując rozwiązanie ich. Obecnie stanowisko to piastuje słowacki jezusita, Ján Ďačok,