Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny

„Niech zstąpi Duch Twój! I odnowi oblicze ziemi. Tej Ziemi!” – te pamiętne słowa wypowiedziane na Placu Zwycięstwa w Warszawie – stały się mottem pierwszej pielgrzymki Ojca Świętego do Ojczyzny (2 – 10 czerwca 1979).

Pielgrzymka ta, rozpoczęta w Warszawie w wigilię uroczystości Zesłania Ducha Świętego, była – jak pamiętamy) tchnieniem Ducha, budzącym społeczeństwo, dającym mu poczucie wspólnoty i podmiotowości. Była, jak powiedział Jan Paweł II – Bierzmowaniem dziejów narodu.

Jan Paweł II wystąpił w roli nie tylko proroka, ale i inspiratora przemian społecznych. Bez atmosfery stworzonej podczas tej pielgrzymki nie byłoby ani „Solidarności”, ani roku 1989. Nie byłoby też wyzwolenia narodów Europy Środkowej i Wschodniej oraz późniejszego procesu ich integracji ze strukturami zjednoczonej Europy.

Patrząc na tłumy, jakie znienacka wyległy na ulice miast poczynając od Warszawy, poprzez Gniezno, Częstochowę, Kraków i Nowy Targ, zobaczyliśmy nową Polskę, solidarną i zjednoczoną jak nigdy przedtem.

Swój pobyt w Ojczyźnie Jan Paweł II rozpoczął od przywrócenia rodakom godności. „Człowiek nie może siebie sam do końca zrozumieć bez Chrystusa. Nie może zrozumieć, ani kim jest, ani jako jest jego właściwa godność, ani jakie jest jego powołanie i ostateczne przeznaczenie. Nie może tego wszystkiego zrozumieć bez Chrystusa” – mówił na Placu Zwycięstwa w Warszawie.

3 czerwca 1979 r. w Gnieźnie Jan Paweł II skierował pamiętne słowa do narodów pobratymczych: „Czyż Chrystus tego nie chce, czy Duch Święty tego nie rozrządza, ażeby ten Papież-Polak, Papież-Słowianin, właśnie teraz odsłonił duchową jedność chrześcijańskiej Europy, na którą składają się dwie wielkie tradycje: Zachodu i Wschodu”.

„Nie upadek Mur Berlińskiego, tylko przesłanie Jana Pawła II z Gniezna w 1979 r. uruchomiło proces prowadzący do upadku „żelaznej kurtyny” – powiedział KAI po latach kard. Stanisław Dziwisz.

I wreszcie Jan Paweł II ukazał nam dziedzictwo naszej narodowej a zarazem chrześcijańskiej kultury. „Kultura jest przede wszystkim dobrem wspólnym narodu. Kultura polska jest dobrem, na którym opiera się życie duchowe Polaków. Ona wyodrębnia nas jako naród. Ona stanowi o nas przez cały ciąg dziejów.” (Wzgórze Lecha; 3 czerwca).

Pielgrzymka ta była pielgrzymką przebudzenia ku wolności. Przebywając w narodowym sanktuarium na Jasnej Górze Jan Paweł II ukazywał czym jest „duchowa wolność w sytuacji niewoli”. Stojąc na Jasnogórskim Szczycie mówił: „Tak więc słowo, które nas zawsze boli, w tym jednym miejscu nas nie boli. W tym jednym odniesieniu napełnia nas ufnością, radością posiadania wolności! Tutaj zawsze byliśmy wolni!” Dodał przy tym, że „Jasna Góra jest prawdziwym sanktuarium narodu. Trzeba przykładać ucho do tego świętego miejsca, aby czuć jak bije serce Narodu w sercu Matki!” Tam też – wzorem Prymasa Tysiąclecia i polskiego Episkopatu dokonał zawierzenia Kościoła w Polsce.

Podczas spotkania z ludźmi pracy ze Śląska przybyłymi na Jasną Górę Jan Paweł II upomniał się o godność pracy ludzkiej. Nauczanie społeczne tam wyrażone stało się podstawą programu powstałej w kilkanaście miesięcy później „Solidarności”.

Na trasie pielgrzymki nie zabrakło Oświęcimia. Wizyta obozie zagłady była istotnym akcentem otwierającym dialog tego papieża ze środowiskami żydowskimi, co później było tak charakterystycznym rysem jego pontyfikatu. Będąc w Oświęcimiu Jan Paweł II nawiązał również do męczeńskiej ofiary o. Maksymiliana Kolbe, ukazując go jako patrona na dzisiejsze czasy.

I wreszcie – jako epilog – można przytoczyć słowa Papieża do polskich biskupów wypowiedziane podczas spotkania z Konferencją Episkopatu. Już wówczas Jan Paweł II w sposób proroczy mówił o warunkach zjednoczenia Europy. „Chrześcijaństwo – powiedział – musi podjąć na nowo swój udział w kształtowaniu duchowej jedności Europy. Same racje ekonomiczne i polityczne jej nie ukształtują. Musimy zstąpić głębiej: do racji etycznych. Episkopat Polski, wszystkie Episkopaty i Kościoły Europy, mają tu ogromne zadanie do spełnienia”. (Częstochowa, 5 czerwca).

Pielgrzymka z 1979 r. była generalną próbą procesu, jaki doprowadził do obalenia komunizmu w tej części Europy. Patrząc na jej owoce, polskiego Papieża można z pewnością zaliczyć w poczet „ojców zjednoczonej Europy”, szczególnie z tego względu, że pozostali „ojcowie” bynajmniej nie myśleli o integracji Wschodu i Zachodu, a inspiracji do tego dostarczył dopiero Jan Paweł II.