„Pierwszy «polski» papież?”

Jan Paweł II nie był pierwszym Polakiem na Stolicy Piotrowej. Przynajmniej tak sugeruje autor bestsellerów Tadeusz A. Kisielewski w książce „Pierwszy «polski» papież?”. Karola Wojtyłę miał poprzedzić Pius X, który był Polonusem.

Hipoteza, którą stawia autor jest następująca: ojciec późniejszego papieża Piusa X nie był Włochem, a Polakiem. Pochodził z Dolnego Śląska, nazywał się Jan Krawiec i osiedlił się w północnych Włoszech, w miasteczku Riese. Prawdopodobnie zbiegł przed poborem do wojska, co w owych czasach zdarzało się dość często. Nazwisko emigranta zostało przetłumaczone przez nowych współobywateli – „sarto” znaczy po włosku „krawiec”. W Riese przyszedł na świat drugi spośród 9 lub 10 dzieci małżonków Sarto, Giuseppe Melchiore, który został papieżem.

Kisielewski bada krążące w czasach Piusa X pogłoski, szukając dokumentów. I stwierdza ciekawy fakt – księgi metrykalne, które mogłyby wyjaśnić gdzie i kiedy urodził się ojciec przyszłego papieża zaginęły, trudno wytłumaczyć też fakt, dlaczego nie zachowały się nagrobki rodziców Piusa X, choć miał on braci i siostry, którzy powinny zaopiekować się grobami ojca i matki. Co dziwne, w śląskich księgach metrykalnych, jednych z najlepiej zachowanych na ziemiach polskich, także brakuje informacji o rodzinie pochodzącego z okolic Strzelców Opolskich Jana Krawca i nim samym.

Autor przytacza też argumenty nie związane z dokumentami – o śląskim pochodzeniu papieża Sarto może, jego zdaniem, świadczyć tradycyjny, bliski wiejskiemu, tym religijności (był to papież, który bardzo energicznie zwalczał modernizm), a także wygląd głowy Kościoła – jest on w typie słowiański, niepodobny do żadnego ze swoich poprzedników – Włochów.

Na Śląsku żywa była tradycja o polskich korzeniach Piusa X. Kisielewski cytuje świadectwa i wspomnienia kilku współczesnych duchownych oraz list pochodzącego z tego regionu bp. Józefa Gawliny do kard. Augusta Hlonda, który także był Ślązakiem i chciał ustalić korzenie „papieża Eucharystii”.

Autor, który przychyla się do tezy o słowiańskich korzeniach Piusa X snuje domysły – jeśli brakuje aż takiej liczby dokumentów, dotyczących tak ważnej sprawy, widocznie ktoś w przeszłości zacierał ślady jego pochodzenia. Zdaniem historyka byli to zaborcy nie zainteresowani w tym, aby do opinii publicznej dotarła informacja, że papież pochodzi z podbitego narodu. O ile ten argument brzmi przekonująco, o wiele trudniej jest zaakceptować interpretację, dlaczego nikt nie próbował wyjaśnić tej zagadki po śmierci papieża – zdaniem autora było tak, gdyż z jego nauczaniem mocno identyfikowali się kościelni tradycjonaliści, kontestujący postanowienia Soboru Watykańskiego II. Założyli oni Bractwo Kapłańskie Świętego Piusa X, obierając go za patrona.

Nie sposób też zgodzić się z twierdzeniem, że wyjaśnienie pochodzenia Piusa X leży w możliwościach polskiego Episkopatu, ale biskupi nie robią tego w obawie przed posądzeniem ich o sympatię z lefebrystami. Słabo broni się także teza, że polscy biskupi mogą się obawiać, że wyjawienie polskiego pochodzenia „papieża Eucharystii” mogłoby umniejszyć „wyjątkowość i podważyć pierwszeństwo «polskiego papieża» Karola Wojtyły”.

Autor nie stawia natomiast w ogóle pytania, czy badania genetyczne potomków rodziny Sarto i Krawców nie przyniosłyby jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, nurtujące miłośników historii od ponad stulecia.

Tadeusz A. Kisielewski, Pierwszy „polski” papież? Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2010.