Pińczów: wystawa o historii społeczności żydowskiej otwiera obchody 80. rocznicy Zagłady

W 2020 r. mija 80 lat od Zagłady licznej społeczności żydowskiej miasta. Obchody rozpoczyna wystawa poświęcona historii społeczności żydowskiej w Pińczowie od XVI wieku do czasów współczesnych, którą z tej okazji przygotowali edukatorzy tamtejszego Muzeum Regionalnego.

Eksterminacja pińczowskich Żydów rozpoczęła się w październiku 1942 r. Blisko 3500 osób ustawiono w kolumny i pieszo, bijąc i mordując po drodze, pędzono do Jędrzejowa, skąd zostali wywiezieni do obozów Zagłady w Treblince i Oświęcimiu.

Kilkaset osób ukryli Polacy, w mieście i okolicy – i ci zdołali w większości ocaleć. Część, wskutek rewizji i pacyfikacji, prowadzonych przez ekspedycje karne żandarmerii niemieckiej i oddziały ukraińskiej SS, została wykryta i rozstrzelana wraz z ukrywającymi ich Polakami.

Ten wątek także poruszony jest na wystawie. Ekspozycję stanowią dwustronne plansze, prezentujące fotografie, dokumentację, komentarze oraz ciekawe sylwetki pińczowskich Żydów. Zdjęcia przedstawiają m.in. Synagogę Starą z bezcennymi malowidłami, nieistniejące cmentarze żydowskie, ważne wydarzenia z życia pińczowskiego sztetla, jak np. obrady Sejmu Czterech Ziem, czy opisy sylwetek Żydów związanych z Pińczowem.

Fotografie znajdujące się na planszach, pochodzą ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Pińczowie, z Muzeum Narodowego w Kielcach oraz Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Jak informuje Renata Urban, kurator wystawy, powstała ona w efekcie pozyskanego grantu od Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie. Pomoc finansową w realizacji projektu muzeum otrzymało również z Urzędu Miejskiego w Pińczowie.

Ekspozycja będzie prezentowana w krużgankach muzeum do końca sierpnia, następnie zostanie przeniesiona na stałe do pińczowskiej synagogi.

Według niepotwierdzonych danych ludność żydowska pojawiła się w mieście w XIV wieku. Legenda głosi, że Kazimierz Wielki podarował Żydom pińczowskim plac pod pierwszą synagogę.

Jednak pierwsza udokumentowana wzmianka o Żydach w Pińczowie pochodzi z 1576 roku. Właściciele miasta zapewnili społeczności żydowskiej w Pińczowie tolerancję i swobodę gospodarczą. Ordynat Zygmunt Myszkowski nadał w 1594 r. Żydom przywilej gospodarczy.

Synagoga Stara, zbudowana w latach 1594-1609 przetrwała do czasów współczesnych. Nie zachowały się cmentarze ani mykwa.

O pozycji środowiska żydowskiego może świadczyć fakt, że w latach 1673, 1674 i 1681 odbywały się w Pińczowie posiedzenia „Sejmu Czterech Ziem”. Od 1692 r. do 1764 r. była tu siedziba „ziemstwa”, a rabin pińczowski stał się praktycznie jego przywódcą.

Do II wojny światowej pińczowscy Żydzi zajmowali się handlem, rzemiosłem, różnego typu wytwórczością i działalnością w przemyśle. Przed Zagładą stanowili ok. 60 procent mieszkańców.