Piotr Cywiński otrzymał „Pro Ecclesia et Pontifice”

– W dużej mierze dzięki Piotrowi Cywińskiemu, miejsce pamięci Auschwitz-Birkenau jest dziś wielką przestrzenią budowania jedności całego rodzaju ludzkiego, a nie petryfikowania dawnych podziałów – podkreślił abp Grzegorz Ryś w laudacji towarzyszącej wręczeniu krzyża „Pro Ecclesia et Pontifice” dyrektorowi Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Dodał, że Cywiński jest człowiekiem „męstwa, dialogu i odpowiedzialności”. Papieski krzyż przekazał mu kard. Kazimierz Nycz. W uroczystości wziął udział także nuncjusz apostolski w Polsce abp Salvatore Pennacchio oraz przyjaciele i współpracownicy odznaczonego.

Witając zgromadzanych kard. Nycz podkreślił, że krzyż „Pro Ecclesia et Pontifice” jest wyrazem docenienia licznych zasług Piotra Cywińskiego przez Stolicę Apostolską.

Abp Grzegorz Ryś w swej laudacji zaznaczył, że krzyż papieski otrzymuje człowiek jeszcze nie 50-letni, który jednak swoją aktywnością mógłby obdzielić kilka życiorysów. Wspomniał najpierw o zasługach Piotra Cywińskiego dla warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej, gdzie jako bardzo młody człowiek był przez 5 lat najpierw wiceprezesem a przez kolejne 10 – prezesem. Dodał, że warszawski KIK szczególnie pozytywnie wyróżnia się na tle pozostałych, gdyż podejmuje ważne społeczne inicjatywy jak choćby akcja „Zranieni w Kościele” czy liczne działania wychowawcze, formacyjne i duszpasterskie.

Następnie wskazał na rolę jaka od lat odgrywają Zjazdy Gnieźnieńskie, których nagrodzony był współinicjatorem jako przewodniczący Forum Świętego Wojciecha, czy działalność międzynarodową Cywińskiego na forum „Pax Romana” – organizacji katolickich intelektualistów. Podkreślił też znaczenie pracy Cywińskiego w zespole Episkopatu ds. rozmów z Kościołem grekokatolickim czy jego działania na rzecz Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu. Wskazał także na działania Cywińskiego na rzecz dialogu ekumenicznego bądź międzyreligijnego, w szczególności katolicko –żydowskiego, co realizował m. in. na forum Polskiej rady Chrześcijan i Żydów. Mówca zaznaczył, że sama wewnątrzkościelna działalność Cywińskiego byłaby wystarczającym argumentem dla przyznania mu papieskiego odznaczenia.

Dodał jednak, że tytuł jest inny. Wyjaśnił, że prawdziwym przełomem w życiu Piotra Cywińskiego było włączenie go w 2000 r. do powołanej przez premiera Buzka – Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej w roli sekretarza, a później w 2006 r. powierzenie mu funkcji dyrektora Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau: najważniejszego miejsca pamięci na świecie. I to – jak podkreślił abp Ryś – stało się najistotniejszym motywem do przyznania mu „Pro Ecclesia et Pontifice”.

Mówiąc o najważniejszych elementach obecnej misji Cywińskiego, arcybiskup wymienił: odpowiedzialność za udostępnienie Miejsca Pamięci ponad 2 milionom ludzi, którzy rocznie chcą je nawiedzić; liczne prace badawcze, edukacyjne i popularyzatorskie z wykorzystaniem nowych technik; organizację rocznicowych wydarzeń oraz troskę o zachowanie autentyzmu tego miejsca pamięci.

– Wiąże się to z niewyobrażalną wręcz pracą, jak nieustanna konserwacja obiektów, które miały być tylko tymczasowymi, pozyskiwanie źródeł na to, czy tworzenie nowych obiektów, które mają być równie ascetyczne i pokorne – podkreślił arcybiskup.

Zdaniem abp. Rysia sposób wykonywania misji dyrektora Muzeum Auschwitz-Birkenau przez Piotra Cywińskiego, cechuje przede wszystkim wrażliwość wobec ocalonych. – Ocaleni – ich głos w Miejscu Pamięci wysłuchiwany jest z największą uwagą – zaznaczył. Wyjaśnił, że koncepcja Cywińskiego polega głównie na „koncentracji na pamięci, przyznaniu jej absolutnego pierwszeństwa w narracji oraz służy wyzwoleniu w odwiedzających postaw ku słuchaniu”. Dodał, że „w Auschwitz-Birkenau człowiek musi przyjąć jego przesłanie, a nikt nie chce narzucić mu swojej własnej nauki czy jeszcze gorzej „polityki” historycznej”.

– Cywiński nie proponuje zwiedzania, proponuje natomiast rytuał przejścia o charakterze wręcz paschalnym, głęboko osobistym i angażującym – wyjaśnił abp Ryś. Dodał, że nigdy też o sprawcach zbrodni, o niemieckich nazistach, Cywiński nie mówi „oni”, lecz mówi „my”, wyjaśniając, że „w dniu wielkiej próby nie zdaliśmy egzaminu, w dobie Zagłady zawiodły bowiem wszystkie filary europejskości – starożytne fundamenty myśli i prawa, chrześcijański ład moralny, cały dorobek humanizmu i oświecenia”.

Abp Ryś dodał, że to w dużej mierze dzięki Piotrowi Cywińskiemu, Auschwitz-Birkenau jest dziś „wielką przestrzenią budowania jedności całego rodzaju ludzkiego a nie petryfikowania dawnych podziałów”. Podkreślił z mocą, że dyrektor Cywiński jest człowiekiem „męstwa, dialogu i odpowiedzialności”. Dodał, że „nagradza się dziś człowieka z niezwykłą zdolnością do prowadzenia dialogu, a nie ideologicznego sporu z innymi”.

Naczelny rabin Polski Michael Schudrich podkreślił, że Piotra Cywińskiego charakteryzują dwa słowa. Pierwsze brzmi „uczciwy” a drugie „aż do bólu”. A ponadto – jak podkreślił – to co jest najbardziej specyficzne dla Cywińskiego to „połączenie troski o prawdę z wielką wrażliwością”.

Sam Piotr Cywiński, dziękując za przyznane mu papieskie odznaczenie, nawiązał do historii Zjazdu Gnieźnieńskiego z 2005 r., podczas którego zrealizowana została przezeń idea Modlitwy Wzajemnej Chrześcijan, Żydów i Muzułmanów. Początkowo miała to być modlitwa wspólna przedstawicieli tych trzech religii, ale okazała się ona niemożliwą z powodu różnic teologicznych. Dlatego w końcu podczas niej przedstawiciele poszczególnych religii modlili się wzajemnie za siebie. Zdaniem Piotra Cywińskiego dziś taka właśnie modlitwa jest nam najbardziej potrzebna.

Żartobliwie przypomniał także wizytę Franciszka w Birkenau, którego jako dyrektor przyjmował tam w 2016 r. Kiedy papież odjeżdżając poprosił go, aby modlił się za niego, Cywiński poprosił Ojca Świętego o modlitwę za siebie nawzajem, co papież przyjął z wielką radością.

***

Piotr Cywiński, od 1 września 2006 r. pełni funkcję dyrektora Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Z wykształcenia jest historykiem mediewistą, absolwentem Uniwersytetu Humanistycznego w Strasburgu (1993) i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1995). Doktoryzował się w Instytucie Historii PAN (2002). Od lat jest aktywnym uczestnikiem dialogu polsko-żydowskiego, chrześcijańsko-żydowskiego oraz rozmów między kulturami pogranicza. Od 2000 członek, a w latach 2000–2006 sekretarz Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Znany jest też ze swoich zainteresowań oraz działań ekumenicznych.

Piotr Cywiński, ur. 16 kwietnia 1972 w Warszawie jest synem Bohdana Cywińskiego. W latach 1982–1993 mieszkał w Szwajcarii i we Francji wskutek emigracji politycznej ojca.

W latach 1996–2000 był wiceprezesem, a w latach 2000–2010 prezesem Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie. W 2002 współtworzył Forum Świętego Wojciecha, organizujące międzynarodowe Zjazdy Gnieźnieńskie, przewodniczył Forum do stycznia 2009. W latach 2004–2008 był prezesem na Europę światowej federacji intelektualistów katolickich Pax Romana.

W latach 2000–2002 w ramach Instytutu Adama Mickiewicza współkierował Festiwalem „Europalia 2001 Polska”, następnie stworzył serwis internetowy Diapozytyw.pl, w którym dostępne były informacje o historii i kulturze żydowskiej w Polsce. W okresie 2001–2004 był członkiem Rady Konsultacyjnej Organizacji Pozarządowych przy Polskiej Radzie Integracji Europejskiej.

Od maja 2002 członek Zespołu Episkopatu Polski do rozmów z Kościołem greckokatolickim na Ukrainie. Uczestnik także dialogu polsko-żydowskiego, chrześcijańsko-żydowskiego oraz rozmów między kulturami pogranicza.

Od 2000 członek, a w latach 2000–2006 sekretarz Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Od 1 września 2006 dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.

Współtwórca Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście i wiceprezes Rady tego Centrum. W 2009 współtwórca i od tamtego czasu prezes Fundacji Auschwitz-Birkenau. Współtwórca także – i przewodniczący Rady – Instytutu Auschwitz-Birkenau (od 2018), główny ekspert Centrum Badań nad Ekonomiką Miejsc Pamięci (od 2018) na Uniwersytecie SWPS, współtwórca i prezes Towarzystwa Zarządzania Miejscami Pamięci (od 2019).

W latach 2009–2018 był członkiem Rady do Spraw Muzeów przy Ministrze Kultury, a w latach 2010–2016 członkiem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Ponadto był wiceprzewodniczącym Rady Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, członkiem pierwszej kadencji Rady, a następnie (od 2012) członkiem Rady Powierniczej budowanego wówczas Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. W 2017 roku został wybrany przewodniczącym Rady Programowej Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie.

Członek Rady Fundacji na rzecz Maximilian-Kolbe-Werk, założonej przez Konferencję Episkopatu Niemiec. Od 2011 członek zarządu Stowarzyszenia Miejsce Pamięci Maison d’Izieu we Francji. Od 2015 roku członek moskiewskiego Stowarzyszenia Memoriał.

W 2008 był ambasadorem Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego. W wyborach w 2004 kandydował do Parlamentu Europejskiego z ramienia Unii Wolności.

Od 2014 członek Komitetu Obywatelskiego Solidarności z Ukrainą.

W latach 2005–2007 był wiceprezesem Stowarzyszenia Wikimedia Polska, a w latach 2007–2012 członkiem Komisji Rewizyjnej tego stowarzyszenia.

Jest autorem wielu poczytnych publikacji, m. in.: „Epitafium… i inne spisane niepokoje”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2012; „Początki Auschwitz w pamięci pierwszego transportu polskich więźniów politycznych”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2015; „Zagłada w pamięci więźniów Sonderkommando”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2015; „Marsz śmierci w pamięci ewakuowanych więźniów Auschwitz”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2016; „Sny obozowe w pamięci ocalałych z Auschwitz”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2016; „Rampa w pamięci Żydów deportowanych do Auschwitz”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2016.

W 2006 został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Złotym Krzyżem Zasługi. 15 kwietnia 2008 został również przez niego odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a 20 stycznia 2010 Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2012 otrzymał przyznawaną przez ministra spraw zagranicznych Odznakę Honorową „Bene Merito”, a w 2014 – przyznawaną przez ministra sprawiedliwości złotą odznakę „Za zasługi w pracy penitencjarnej”, a także – przyznawaną przez Rzecznika Praw Obywatelskich – odznakę honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”. W 2015 roku otrzymał przyznawany przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

W 2012 otrzymał Krzyż Kawalerski belgijskiego Orderu Korony, w 2013 – Krzyż Kawalerski monakijskiego Orderu Świętego Karola, a w 2014 Krzyż Oficerski greckiego Orderu Feniksa. W 2015 otrzymał Krzyż Kawalerski francuskiego Orderu Palm Akademickich. W 2019 otrzymał insygnia Kawalera Legii Honorowej. 1 sierpnia 2019, w przededniu 75. rocznicy likwidacji Zigeunerlager w Birkenau, otrzymał przyznawaną przez niemieckich Sinti i Romów Europejską Nagrodę Praw Obywatelskich.

Medal (krzyż) Pro Ecclesia et Pontifice (Dla Kościoła i Papieża) – jedno z wysokich odznaczeń Stolicy Apostolskiej w kształcie krzyża. Może go otrzymać osoba świecka. Został ustanowiony przez papieża Leona XIII 17 lipca 1888 dla upamiętnienia 50-lecia jego kapłaństwa. Przyznawany jest przez papieża w dowód uznania dla zaangażowania w pracę na rzecz Kościoła, na wniosek biskupa diecezjalnego.

Piotr Cywiński został przedstawiony do tego odznaczenia w dowód uznania jego całej działalności, którą zawsze podejmował z inspiracji chrześcijańskiej.