Płock: konferencja w 25. rocznicę podpisania konkordatu

Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską w 25. rocznicę jego podpisania oraz w 20. rocznicę ratyfikacji, był tematem konferencji naukowej, jaka odbyła się w Wyższym Seminarium Duchownym w Płocku. „Potrzeba było dalekowzroczności i formułowania zasad na tyle ogólnych, aby były one punktem wyjścia do dalszych ustaleń” – zauważył abp Józef Kowalczyk, były nuncjusz apostolski w Polsce.

Jak zauważył na wstępie konferencji ks. prof. dr hab. Józef Krukowski, przewodniczący Stowarzyszenia Kanonistów Polskich, warto przypominać konkordat, aby lepiej rozumieć tę międzynarodową umowę.

„Przez wieki była to i wciąż pozostaje oryginalna umowa między państwem i Kościołem. Sprawdziła się w przeszłości i wciąż gwarantuje zgodne współżycie w państwie i stoi na straży wolności religijnej. To znak stabilizacji Kościoła w danym państwie, na który bardzo czekał i na który liczył św. Jan Paweł II” – podkreślił kanonista.

Abp Józef Kowalczyk, były nuncjusz apostolski w Polsce, który był głównym negocjatorem konkordatu ze strony Stolicy Apostolskiej, przypomniał historię powstawania konkordatu i okoliczności, które sprzyjały negocjacjom: „Trzeba było cierpliwości, dalekowzroczności i formułowania zasad na tyle ogólnych, aby były one punktem wyjścia do dalszych ustaleń” – zaznaczył prymas senior.

Natomiast biskup płocki Piotr Libera zauważył, że w konkordacie złożono wzajemne gwarancje i zobowiązania ze strony państwa i Kościoła. Było to niejako odbicie ewangelicznej zasady „Oddajcie cezarowi to, co należy do cezara, a Bogu to, co należy do Boga” (Mt 22, 21).

Ks. prof. dr hab. Wojciech Góralski z Płocka stwierdził, że „duszą” konkordatu jest artykuł 1, który mówi o zasadzie niezależności i autonomii każdego z podmiotów w swojej dziedzinie. Chodziło o dwustronne uregulowanie kompetencji państwa i Kościoła na powyższej zasadzie, odnosząc ją do różnych dziedzin życia i aktywności Kościoła katolickiego m.in. katechizacji, udzielania sakramentu małżeństwa, obsadzania urzędów kościelnych.

W myśl tej zasady państwo gwarantuje Kościołowi swobodę wypełniania swojej misji, a Kościół zobowiązuje się przestrzegać prawa polskiego i nie przekraczać swoich kompetencji. W konkordacie nie ma nawet cienia przywilejów dla Kościoła: „To dokument dobrej woli, bo mowa jest w nim o woli współdziałania, aby `trwale i harmonijnie uregulować wzajemne stosunki`. Gwarantuje więc pokój społeczny, eliminuje napięcia, pozwala też innym Kościołom wprowadzić podobne regulacje z państwem polskim” – wyjaśnił płocki kanonista.

W czasie konferencji m.in. analizowano też wcześniejsze konkordaty polskie, zawierane ze Stolicą Apostolską. Wskazano, że ich prototypem był dokument „Dagome iudex” z X wieku.

Organizatorem konferencji „Konkordaty polskie – historia i teraźniejszość” w płockim seminarium było Stowarzyszenie Kanonistów Polskich. Uczestniczyli w niej m.in. księża i świeccy z Lublina, Warszawy, Wrocławia, Opola, Olsztyna i Krakowa.

Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską jest umową międzynarodową, którą zawarto 28 lipca 1993 r. w siedzibie Rady Ministrów przez arcybiskupa Józefa Kowalczyka, ówczesnego nuncjusza apostolskiego w Polsce, i Krzysztofa Skubiszewskiego, ówczesnego ministra spraw zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej w rządzie Hanny Suchockiej.

Polski konkordat bazuje na doktrynie relacji Kościoła z państwami wypracowanej podczas Soboru Watykańskiego II, a jego naczelnymi zasadami są: ochrona wolności religijnej i wzajemna autonomia państwa i Kościoła.

Dokument został uroczyście podpisany w Warszawie 28 lipca 1993 r., a jego sygnatariuszami byli: Nuncjusz Apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk ze strony Stolicy Apostolskiej i Minister Spraw Zagranicznych Krzysztof Skubiszewski w imieniu rządu polskiego. Polski konkordat był pierwszą umową państwa postkomunistycznego ze Stolicą Apostolską. Jednak Konkordat został ratyfikowany przez polski Parlament dopiero w 5 lata później – 8 stycznia 1998 r. i wszedł w życie 25 kwietnia 1998 r.

Polski Konkordat jest wierny doktrynie społecznej Soboru Watykańskiego II. Podstawową zasadą, na której opierają się – w jej świetle – relacje państwa i Kościoła, jest zasada „niezależności i autonomii” każdego z tych podmiotów. Konkordat przyjmując ponadto, że skoro państwo jak i Kościół są zainteresowane dobrem człowieka i obywatela (choć w innych obszarach) możliwa jest ich współpracę dla wspólnego dobra społeczeństwa.

Konkordat gwarantuje m.in. uznanie osobowości prawnej Kościoła i jego instytucji, co zapewnia swobodne sprawowanie jego misji, nauczanie religii w szkołach publicznych, możliwość zakładania i prowadzenia placówek oświatowych i wychowawczych, opiekę duszpasterską nad żołnierzami, uznanie prawomocności małżeństwa kanonicznego, prawo Kościoła do posiadania i wykorzystywania własnych środków społecznego przekazu oraz do obecności w programach państwowego radia i telewizji.