„Płockie Powązki” – najstarszy cmentarz w Polsce

227 lat liczy sobie najstarszy cmentarz Płocka, zwany „Płockimi Powązkami”. Nekropolia uznawana za najstarszy polski cmentarz nieprzykościelny, powstała 10 lat przed warszawskim Cmentarzem Powązkowskim i ok. 20 lat przed Cmentarzem Rakowickim w Krakowie.

Bogatszą historią może poszczycić się jedynie wileńska Stara Rossa, założona w 1769 r.
Mimo że oficjalna data założenia płockiej nekropolii to rok 1780, według przekazów historycznych cmentarz w tym miejscu istniał już wcześniej. Przez długi czas nie dokonywano na nim pochówków, z uwagi na silny opór mieszkańców przed grzebaniem zmarłych nie przy kościele, lecz na granicy miasta.

Według XIX-wiecznej relacji pisma „Korespondent Płocki” pierwszy pochówek odbył się właśnie w 1780 r. Jak odnotował ówczesny dziennikarz, pochowano trójkę dzieci, „z wielką, niechęcią i przekleństwami rodziców”.

Od XIX w. cmentarz zaczął normalne funkcjonowanie. Nekropolia stała się miejscem pochówku wielu znakomitych mieszkańców Płocka. Spoczywają tu m.in.: płk Jan Gugenmus – żołnierz insurekcji kościuszkowskiej i syn nadwornego zegarmistrza króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, słynny lekarz Stanisław Sienicki (jego pogrzeb prowadził bp Wincenty Popiel, który zezwolił też na umieszczenie w katedrze poświęconego mu epitafium), a także jeden z założycieli Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Zgoda” Walerian Jędrzejewski.
Po ok. 100 latach funkcjonowania cmentarz stał się za ciasny i rozpoczęto grzebanie zwłok na terenie znajdującym się naprzeciw – po drugiej stronie obecnej ul. Kobylińskiego. Z czasem nekropolia podupadła i przez długi czas pozostawała zaniedbana.

Sytuacja zmieniła się przed kilku laty, gdy nekropolia przeszła pod zarząd płockiej parafii pw. Ducha św. Jej proboszcz ks. kan. Zbigniew Zbrzezny rozpoczął intensywną renowację nekropolii. Od 2000 r. trwa także społeczna akcja „Ratujmy Płockie Powązki”, w trakcie której znani mieszkańcy Płocka kwestują na rzecz odrestaurowania najcenniejszych nagrobków nekropolii. W zbiórce bierze ok. 100 osób, wśród których są m.in. księża, politycy, dziennikarze, aktorzy i nauczyciele. Pieniądze zbierane są zawsze 1 i 2 listopada.

W Płocku funkcjonuje jeszcze kilka zabytkowych nekropolii. Obok powstałego w 1876 r. Cmentarza Miejskiego (tzw. katolickiego), istnieją cmentarze: na Radziwiu (założony w XIX w.), w Ośnicy (XIX w.), Imielnicy i Trzepowie (oba z początku XX w.). W mieście są też cmentarze innych religii i wyznań: dwa ewangelickie (jeden nieczynny), żydowski, mariawicki, prawosławny i historyczny cmentarz garnizonowy. Istnieje także nowoczesny cmentarz komunalny z 1973 r.