Pogrzeb prof. Wawra, historyka wojskowości i wybitnego muzealnika

Mszą św. w katedrze polowej WP rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe prof. Zbigniewa Wawra, historyka wojskowości, dyrektora Muzeum Łazienki Królewskie. Eucharystii przewodniczył biskup polowy Wiesław Lechowicz. Po Mszy św. trumna z ciałem prof. Zbigniewa Wawra została złożona na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Przed rozpoczęciem liturgii odczytana została decyzja Prezydenta RP Andrzeja Dudy o nadaniu prof. Zbigniewowi Wawrowi Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w upowszechnianiu wiedzy historycznej, pielęgnowanie i popularyzowanie polskiego dziedzictwa kulturowego oraz działalność naukową i społeczną. Order w imieniu Prezydenta przekazała na ręce najbliższej rodziny Szef Kancelarii Prezydenta RP minister Grażyna Ignaczak-Bandych, która odczytała również list Prezydenta RP skierowany do uczestników uroczystości pogrzebowych.

„Polska przedwcześnie straciła wielkiego popularyzatora swojej historii i kultury. Profesor Zbigniew Wawer jak mało kto potrafił łączyć przeszłość ze współczesnością. Niezależnie, czy czynił to na kartach książek, czy na taśmie filmowej, czy wreszcie w kierowanych przez siebie muzeach – przekazywał wiedzę o dawnych wydarzeniach, nie tylko umiejętnie prezentując fakty, lecz także przywracając pamięć o uczestniczących w nich ludziach z krwi i kości, zaglądając w ich dusze, serca i myśli” – napisał prezydent.

Andrzej Duda przypomniał, że prof. Wawrowi zawdzięczamy kilkadziesiąt książek i publikacji na temat historii polskiego oręża w latach II wojny światowej. „Na zawsze zapisał się w historiografii jako autor monumentalnego dzieła »Monte Cassino«, najpełniejszego polskiego opracowania dotyczącego tej bitwy” – podkreślił prezydent.

W homilii bp Lechowicz zwrócił uwagę, że żegnamy prof. Zbigniewa Wawra w okresie świąt Bożego Narodzenia, kiedy adorujemy postać Jezusa leżącą w drewnianym żłóbku, przypominającym o jego przyszłej ofierze. – Żłóbek i krzyż należą do tej samej tajemnicy odkupieńczej, paschalnej miłości. Ciało, które Maryja złożyła w żłobie jest tym samym ciałem, które zostało potem w ofierze złożone na krzyżu – powiedział bp Lechowicz. Dodał, że nie wynika z tego, że chrześcijaństwo jest religią cierpiętniczą, ale że w jej centrum znajduje się prawda o tym, że „Bóg jest miłością i powołuje człowieka do wiecznej wspólnoty miłości z Nim i w Nim”.

Wspominając zmarłego historyka biskup polowy podkreślał, że Zbigniew Wawer „pokazywał historię i przybliżał fakty, dodając do tego swoje zaangażowanie i głębokie zrozumienie prezentowanych zdarzeń”. – Bał pasjonatem przybliżającym Polakom dokonania żołnierzy w czasie II wojny światowej. Jego książki, artykuły, wystawy i filmy nie były suchym zbiorem faktów, nazw miejscowości, przypomnieniem dat, nazwisk czy liczb opisujących stan poszczególnych armii. W swych pracach przeprowadzał dogłębne analizy kampanii, a jednocześnie oddawał głos ludziom: dowódcom i żołnierzom. Starał się nie tylko dokładnie badać fakty, ale zrozumieć co czuli i myśleli uczestnicy wydarzeń – powiedział bp Lechowicz.

Ordynariusz wojskowy przywołał słowa z jednego z wywiadów, w którym prof. Wawer mówił, że „wierzy w medycynę i św. Antoniego, specjalistę od rzeczy niemożliwych, bo wiara i optymizm są mu teraz bardzo potrzebne”. – Teraz ani wiara, ani optymizm nie są już potrzebne naszemu zmarłemu bratu. Żyjemy nadzieją, że Bóg objawiający się w Jezusie zaspokoi jego pragnienia w stopniu przekraczającym jego oczekiwania. Ale wiara jest teraz nam potrzebna. Potrzebny jest nam również optymizm, że potrafimy należycie skorzystać z daru, jakim jest obecność wśród nas Emmanuela – powiedział.

Zmarłego żegnali w katedrze członkowie rodziny i przyjaciele, parlamentarzyści, historycy, muzealnicy, przedstawiciele świata nauki i kultury, żołnierze i funkcjonariusze służb mundurowych.

– Patrząc na życie prof. Zbigniewa Wawra nikt nie może mieć żadnych wątpliwości, że zasłużył on na pamięć najlepszą – mówił wicepremier i minister kultury Piotr Gliński. Dodał, że najlepszymi słowami definiującym naukowe życie zmarłego były „pasja” i „miłość do historii oręża polskiego”. – Nie do przecenienia są zasługi prof. Wawra zarówno dla piśmiennictwa w zakresie historii militarnej, jak i dla polskiego muzealnictwa – podkreślił Gliński, wymieniając szereg wystaw zorganizowanych dzięki pracy i zaangażowaniu dyrektora Łazienek Królewskich. Dodał, że prof. Wawer był wielkim, polskim patriotą”. Zapowiedział, że część jego pomysłów, które po sobie pozostawił zostanie przez ministerstwo zrealizowana.

Zmarłego pożegnał też Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, który podkreślił, że życie prof. Wawra było „świadectwem miłości do Rzeczpospolitej, do jej kultury i historii”. – Nasz Drogi Zbyszek traktował historię jako klucz do zrozumienia współczesności i jako inspirację, a także przestrogę w przyszłość. Tak pojmował historię tę najbardziej bolesną, XX-wieczną i mówił o tym wielokrotnie, gdy spotykaliśmy się w miejscach gdzie ta historia się działa – powiedział. Przypomniał, że inicjatywą prof. Wawra jest realizowane sukcesywnie umieszczenie na grobach żołnierzy 2. Korpusu Polskiego fotografii, przedstawiających poległych. – Przypomnijmy ich twarze, bo w tych twarzach jest Polska niepodległa i dumna – przywołał słowa prof. Wawra, minister Kasprzyk.

Zmarłego żegnał także p.o. dyrektor Łazienek Królewskich Marianna Otmianowska, Wojciech Gąssowski, znany lektor i dziennikarz, współpracownik prof. Wawra przy wielu filmach o II wojnie światowej oraz brat Andrzej Wawer, który podziękował zebranym za udział w uroczystości.

Po Mszy św. trumna z ciałem prof. Zbigniewa Wawra została złożona na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

***
Urodzony w 1956 r. w Warszawie Zbigniew Wawer był muzealnikiem i historykiem wojskowości – wybitnym znawcą umundurowania i znaków polskich jednostek z okresu II wojny światowej. Od października 2011 r. był profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Polityki Społecznej i Stosunków Międzynarodowych Politechniki Koszalińskiej.

W latach 2012–2016 był dyrektorem Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Od marca 2017 r. pełnił obowiązki dyrektora Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, a od 2018 r. – był dyrektorem tej instytucji. Był członkiem Rady ds. Muzeów i Miejsc Pamięci Narodowej oraz Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także Rad Muzeów przy Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce, Muzeum Regionalnym w Kutnie, Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie.

Zbigniew Wawer był autorem kilkudziesięciu publikacji książkowych, m.in. monografii „Monte Cassino”, albumu „Władysław Anders 1892–1970”, wydanego w 2019 r. przez IPN, współautorem książki „Wojsko polskie w II wojnie światowej” oraz artykułów naukowych z zakresu historii Polski i wojskowości, a także publikacji popularnonaukowych.

Był też członkiem jury w konkursie „Książka Historyczna Roku”, organizowanym przez Instytut Pamięci Narodowej, Telewizję Polską, Polskie Radio i Narodowe Centrum Kultury.

Za swoją działalność był wielokrotnie odznaczany, m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Pro Bono Poloniae, fińskim Orderem Białej Róży IV klasy, holenderskim Krzyżem Oficerskim Orderu Oranje-Nassau, Krzyżem Zasługi III klasy Ministerstwa Obrony Estonii, Krzyżem Kawalerskim Orderu Węgierskiego, Krzyżem Uznania Republiki Łotewskiej.

Zmarł po ciężkiej chorobie 12 grudnia 2022 r. w Warszawie.