Pojednanie dla Europy – wystawa o dziele kard. Bolesława Kominka w Niemczech

Słynne zdanie „przebaczamy i prosimy o przebaczenie” z 1965 roku oraz msza św. w Krzyżowej (Kreisau) 12 listopada 1989 r. to kamienie milowe na drodze pojednania polsko-niemieckiego. O tym procesie opowiada w językach polskim i niemieckim wystawa „Pojednanie dla Europy” przygotowana przez Centrum Historii Zajezdnia z Wrocławia i odsłonięta w zeszłym tygodniu w Minoritenkirche w Kolonii.

Arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek – jako autor listu episkopatu polskiego do episkopaty niemieckiego w 1965 roku – zawarł w nich słowa „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Dwadzieścia lat po traumie II wojny światowej wymagało to niezwykłej odwagi i autentycznego przeżywania swojego chrześcijaństwa, aby poprosić Niemców o przebaczenie. Spowodowało to nagonkę na B. Kominka i cały polski episkopat ze strony władz PRL, w czym szczególnie celował Władysław Gomułka. Historia jednak przyznała rację włodarzowi archidiecezji wrocławskiej. 24 lata później, gdy padał system komunistyczny w naszej części Europy, słowa te stały się drogowskazem dla Helmuta Kohla, kanclerza Republiki Federalnej Niemiec i Tadeusza Mazowieckiego, pierwszego niekomunistycznego premiera Polski, gdy podczas mszy św. w Krzyżowej (Kreisau) 12 listopada 1989 r. przekazali sobie znak pokoju.

O tych i innych najważniejszych wydarzeniach procesu pojednania polsko-niemieckiego opowiada wystawa „Pojednanie dla Europy” przygotowana przez Centrum Historii Zajezdnia (prowadzane przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”) z Wrocławia i odsłonięta w zeszłym tygodniu w Minoritenkirche w Kolonii. To już kolejny pokaz tej wędrującej ekspozycji, dzięki której zachodni Europejczycy mogą prześledzić wysiłki Polaków i Niemców na rzecz wzajemnego zrozumienia i przebaczenia z ich centralnym punktem – listem biskupów polskich do biskupów niemieckich. Kolejnymi lokalizacjami wystawy w nadchodzących miesiącach będą Bonn i Düsseldorf.

Wystawa prezentuje historię Orędzia, dokumentu, który, jak wierzymy, był kamieniem milowym w procesie pojednania między Polakami i Niemcami. Pojednanie to stało się fundamentem dla współczesnej zjednoczonej Europy – wyjaśnia  dr hab. Wojciech Kucharski, zastępca dyrektora ds. naukowych Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.

– Pojednanie nie pojawia się samo z siebie. Ono musi zostać wypracowane – uważa z kolei bp Andrzej Siemieniewski, ordynariusz legnicki.

Dzięki dobrej współpracy Centrum Historii Zajezdnia z Archiwum Archidiecezji Kolońskiej ekspozycja została wzbogacona o faksymile korespondencji biskupów polskich i niemieckich z 1965 r., której oryginały znajdują się w tym archiwum. Archiwum otworzyło również swoje drzwi dla badaczy z Wrocławia – dr hab. Wojciech Kucharski, zastępca dyrektora Centrum Historii Zajezdnia (Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”) ds. naukowych przeprowadził kwerendę, docierając do dokumentów ukazujących dyskusję wewnątrz episkopatu niemieckiego jak odpowiedzieć na list biskupów polskich. Materiały te są zbierane w ramach projektu naukowego Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki pt. „Kardynał Bolesław Kominek – człowiek pogranicza”, którego celem jest przygotowanie edycji źródeł dotyczących życia wrocławskiego arcybiskupa. Posłużą także do przygotowania wystawy w Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu dotyczącej pojednania w Europie po II wojnie światowej.

– Staję przed Państwem jako reprezentant pokolenia, które może dziś widzieć, które na swój sposób jest owocem działań i prac na rzecz pojednania polsko-niemieckiego. – Staję przed Państwem jako reprezentant pokolenia, które może dziś widzieć, które na swój sposób jest owocem działań i prac na rzecz pojednania polsko-niemieckiego – mówił podczas wernisażu dr Christoph Huber, prezes Międzynarodowego Towarzystwa Kolpinga.

Dziedzictwo kard. Bolesława Kominka dziś jest szczególnie doceniane, gdyż we wrześniu w wyniku starań Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” Rada Miejska Wrocławia – na wniosek prezydenta Jacka Sutryka – ogłosiła rok 2025 „Rokiem Pojednania”. Wystawa zatem idealnie wpisuje się w działania samorządu miejskiego miasta, którego biskupem był Bolesław Kominek.

Stronę niemiecką reprezentowali dziekan miejski i dziekan katedry ks. prałat Robert Kleine, Rainer Tüschenbönner, kierownik Katolickiego Centrum Edukacji w Kolonii i Forum Katedralnego, Nicola Remig, kierownik Centrum Dokumentacji i Informacji Haus Schlesien oraz dr Joachim Oepen, kierownik Archiwum Historycznego Archidiecezji Kolońskiej.

Wystawa „Pojednanie dla Europy” będzie dostępna do 13 października w kościele minorytów (Minoritenkirche) w Kolonii, który znajduje się w pobliżu katedry kolońskiej i jest międzynarodowym celem pielgrzymek z grobami średniowiecznego teologa Johannesa Dunsa Scotusa i czeladnika ojca Adolpha Kolpinga. Później – od 16 listopada będzie eksponowana w St. Remigius Kirche w Bonn, w grudniu pojedzie do Düsseldorfu.