Polanka Wielka: prace konserwatorskie przy drewnianym kościele

Do jednego z najtrudniejszych etapów prac budowlano-restauratorskich w ramach realizowanego przez diecezję bielsko-żywiecką projektu z funduszy unijnych przystąpiono na wieży drewnianego kościoła w Polance Wielkiej koło Oświęcimia. Skomplikowana procedura polega na wymianie pokrycia hełmu zabytkowej wieży i przywróceniu jej pierwotnego poszycia gontowego. Na hełmie nie ma jednak tradycyjnej latarni z krzyżem, lecz wzorowany na staroegipskich konstrukcjach obelisk, co jest wyjątkowym zjawiskiem w architekturze drewnianej na ziemiach polskich.

Zdaniem ks. dr. Szymona Tracza, konserwatora architektury i sztuki sakralnej diecezji bielsko-żywieckiej, obelisk wieńczący hełm wieży drewnianego kościoła w Polance Wielkiej jest wyjątkowy, gdyż jest gontowy. Jak wyjaśnił historyk sztuki z UPJPII, europejski obelisk wzorowany był na staroegipskich stojących w starożytności przed świątyniami.

„Nie tylko stanowi symbol nieśmiertelności i wieczności, ale także jest znakiem wielkich ambicji rodziny Cieńskich, którzy w XVII i XVIII wieku byli właścicielami Polanki. Ambitna familia, nie dysponując kościołem murowanym, przekształciła w nowoczesnym stylu rodzinny kościół drewniany, w którym ich przodkowie znaleźli miejsce wiecznego spoczynku. W samej zaś Polance krąży tradycja, iż nietypowy hełm wieży na dawnym kościele parafialnym jest skutkiem nieporadności ówczesnych cieśli, którzy przy remoncie rozebrawszy tradycyjny hełm gotycki nie umieli go wybudować na nowo. A jest inaczej. Postawienie hełmu z obeliskiem wymagało mistrzowskich umiejętności ciesielskich” – zaznaczył.

Wieża wzniesiona w konstrukcji słupowej przy kościele z pierwszej połowy XVI w. pierwotnie zwieńczona była gontowym hełmem gotyckim, czyli ostrosłupem wspartym na czworobocznej izbicy dekorowanej u spodu wyrzynaną w desce koronką. Takie samo rozwiązanie zastosowano w kościołach w Nidku lub w Gilowicach na terenie diecezji bielsko-żywieckiej.

„W Polance na kopulastym hełmie nie ustawiono tradycyjnej latarni z krzyżem, lecz obelisk, co jest wyjątkowym zjawiskiem w architekturze drewnianej na ziemiach polskich. Zarówno hełm jak i obelisk pokryto gontem. Jednakże w latach powojennych gont zamieniono na ocynkowaną blachę” – zauważył ks. Tracz, który przypomniał, że Europejczyków zawsze intrygowały staroegipskie obeliski odkuwane z kamienia, które symbolizowały boga słońca Ra oraz wieczność i nieśmiertelność. „Już starożytni cesarze sprowadzali je z egipskich ruin do Rzymu, a od XVI wieku staroegipskie obeliski zdobią ważniejsze place w Rzymie, czy też Paryżu. Szybko też znalazły swoje miejsce w sztuce europejskiej jako elementy architektoniczne zdobiące fasady kościołów lub pałaców, stając się także popularną formą dla cmentarnych nagrobków” – dodał.

Prace w Polance Wielkiej są realizowane w ramach projektu pod nazwą „Beskidzkie Muzeum Sakralnej Architektury Drewnianej Diecezji Bielsko-Żywieckiej – udostępnienie dziedzictwa kulturowego Podbeskidzia poprzez nadanie nowych funkcji kulturalnych drewnianym obiektom zabytkowym”, realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 VIII Oś Priorytetowa: Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. Dofinansowanie projektu z UE wynosi 16 812 003 PLN.