Polanka Wielka: zaprezentowano odrestaurowany XVII-wieczny baldachim

Po kilku latach żmudnych i kunsztownych prac konserwatorsko-restauratorskich w Polance Wielkiej koło Oświęcimia zaprezentowano barokowy baldachim procesyjny z miejscowego kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja.

Prace nad najstarszym zachowanym w całości baldachimem na południu Polski przeprowadziła ceniona krakowska konserwator tkanin Barbara Kalfas, pochodząca z Węgierskiej Górki. Parafianie obejrzeli odrestaurowany baldachim na specjalnym pokazie 9 grudnia w Gminnym Centrum Kultury w Polance Wielkiej.

Jak przypomniał ks. dr Szymon Tracz, konserwator architektury i sztuki sakralnej diecezji bielsko-żywieckiej, baldachim zachował się na strychu starego kościoła w bardzo złym stanie.

„ Przeprowadzona konserwacja jest niezwykłym świadectwem nie tylko kunsztu konserwatorskiego Barbary Kalfas, ale równocześnie współczesnych możliwości technologicznych pozwalających na uratowanie prawie każdej tkaniny historycznej” – zaznaczył duchowny, podkreślając, że powstały przed 1663 r. baldachim z Polanki Wielkiej reprezentuje klasyczny przykład baldachimu barokowego.

„Jego podniebie, rozpięte na zbliżonym do kwadratu stelażu wykonano z aksamitu, niegdyś różowego, obecnie beżowego, ozdobionego aplikacjami na podkładzie z waty bawełnianej z tkaniny brokatowej srebrnej. Podniebie zostało ozdobione słoneczną glorią z chrystogramem IHS z krzyżykiem i wyobrażeniem Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz umieszczonymi w narożach ornamentami roślinnymi” – wyjaśnił wykładowca papieskiej uczelni karkowskiej. Wskazał na to, że dach baldachimu uszyto z żółtej, „być może włoskiej, wełnianej tkaniny o wzorze z motywami roślinno-kwiatowo-owocowymi, który wtórnie został dodatkowo obwiedziony haftem łańcuszkowym z różowego jedwabiu i nitki srebrnej”.

Duchowny zaznaczył, że o baldachim wzmiankowany jest po raz pierwszy w Polance Wielkiej jako „Baldachimo noviter comparatur” w dokumencie z wizytacji biskupiej Mikołaja Oborskiego, przeprowadzonej w latach 1663-1665.

Konserwację tego wyjątkowego obiektu zlecił ówczesny proboszcz w Polance Wielkiej ks. prałat Tadeusz Porzycki, a jego następca ks. Adam Wyporek zadbał o jego właściwą ekspozycję oraz zabezpieczenie w specjalnie przygotowanej gablocie.

Nazwa baldachim pochodzi od łacińskiego słowa „baldac”, określającego Bagdad, gdzie produkowano często dwukolorowy, kosztowny brokat nazywany baldachem. Popularne od starożytności baldachimy do Europy trafiły w okresie wypraw krzyżowych, wtedy też pojawiły się w liturgii rzymskiej.

Baldachimy przenośne są na wyposażeniu każdej świątyni parafialnej lub zakonnej. Ich popularność miała związek z rozwojem kultu Bożego Ciała oraz procesji teoforycznych, podczas których zaczęto nosić baldachim nad Najświętszym Sakramentem. W okresie gotyku była to czworokątna osłona z brokatu w białym kolorze, która w następnych wiekach ewoluowała. Ozdoby haftowane lub też aplikowane do baldachimu teoforycznego musiały być tematycznie związane z Eucharystią.