„Polityka na ambonie” – sympozjum homiletyczne na Wydziale Teologicznym UŚ

Duchowni nie powinni uczestniczyć w polityce partyjnej ani upowszechniać ideologii i programów poszczególnych ugrupowań – to jedna z myśli wykładu, jaki biskup opolski Andrzej Czaja wygłosił w czasie sympozjum homiletycznego „Polityka na ambonie”. Odbyło się ono 13 października na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

We wprowadzeniu do dyskusji ks. prof. Wiesław Przyczyna z Uniwersytetu Papieża Jana Pawła II w Krakowie przytoczył dane, według których 66 procent polskich katolików twierdzi, iż przeszkadza im udział Kościoła w polityce i jej obecność na ambonie. Wśród młodzieży ten odsetek jest jeszcze większy. Zwrócił też uwagę, że praktycznie nie bada się stanu faktycznego obecności polityki w kazaniach. Przytoczył natomiast konkretne przykłady nagłośnione przez media. Mówca zadał pytanie, czy należy dostosowywać się do oczekiwań słuchaczy i pomijać tematykę polityczną w kaznodziejstwie bądź ignorować te oczekiwania i polityką na ambonie się zajmować bez ograniczeń czy też znaleźć drogę pośrednią.

Ks. prof. Piotr Mazurkiewicz, sekretarz generalny Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE) w przekazanym z Brukseli wykładzie zwrócił uwagę, że inne zadania stoją przed polityką w społeczeństwie o nastawieniu egoistycznym, a inne, gdy ludzie nastawieni są altruistycznie. Dodał, że dla rozumienia celów polityki ważne jest również środowisko religijne. Przypomniał, że w chrześcijaństwie od początku istnieją dwa niezależne ośrodki władzy: religijny i świecki. Odnotował, że na sojuszu tronu z ołtarzem najczęściej tracił Kościół.

Sekretarz generalny COMECE zaakcentował, że realizacja Królestwa Bożego na ziemi jest niemożliwa, a próby ustanowienia doskonałego systemu politycznego kończą się czymś nieludzkim. Przytoczył słowa obecnego papieża, według których Królestwo Boże stanowi nie normę polityczną, lecz normę moralną dla polityki.

Mówiąc o zaangażowaniu politycznym kapłana referent zwrócił uwagę, że ma on obowiązek oderwania się od dóbr doczesnych, w tym od polityki. „Kapłaństwo nie zmniejsza ryzyka błędów politycznych” – powiedział ks. Mazurkiewicz. Jako pokusę określił postawę całkowitego nieangażowania się duchownych w politykę. Jako zadanie księży w dziecinie polityki ukazał właściwe formowanie sumień ludzi świeckich, zaangażowanych w działalność polityczną. Zauważył również, że unormowania dotyczące aktywności politycznej duchownych nie mają w Kościele katolickim charakteru dogmatycznego, lecz zdroworozsądkowy.

Biskup Andrzej Czaja stwierdził, że Kościół nie może się zgodzić na ograniczanie jego aktywności w żadnej dziedzinie życia społecznego, w tym również w polityce. Mówił o potrzebie przyjaznego spojrzenia władzy kościelnej i państwowej. „Dzisiejsza władza w Polsce zasługuje na szacunek” – powiedział, dodając, że trzeba między nimi dialogu, a czasem polemiki. Zaznaczył, że zaangażowanie Kościoła w politykę wynika z jego misji zbawczej.

„Władza powinna w Kościele widzieć sprzymierzeńca w uprawianiu polityki” – podkreślił biskup opolski. Zwrócił uwagę, że nie żyjemy dziś w Polsce w państwie totalitarnym, nie ma więc powodu, aby czynić z liturgii rodzaj wiecu. Wskazał też na zróżnicowane zadania wiernych, uwzględniając fakt, że polityka jest jedną z form przeżywania wiary. Rozróżnił politykę, w której mogą brać udział wszyscy, oraz zaangażowanie polityczne, zastrzeżone tylko dla świeckich. Podkreślił, iż duchowni nie powinni uczestniczyć w polityce partyjnej ani upowszechniać ideologii i programów poszczególnych ugrupowań. Mogą natomiast być „opozycją moralną” wobec praktyki politycznej.

Mówiąc o konieczności kształtowania sumień wiernych, zaangażowanych w politykę, mówca zwrócił uwagę, że wielu z nich bardzo oczekuje na tego typu działania ze strony duchownych. Zauważył również, że ważny jest styl zabierania głosu przez pasterzy na tematy polityczne. „Nie można atakować z pozycji arbitra” – mówił bp Czaja, wskazując, że właściwą postawą jest przedstawianie pozytywnego wykładu stanowiska Kościoła.

Ks. Artur Malina z Uniwersytetu Śląskiego na konkretnych tekstach biblijnych pokazał, w jaki sposób obecna jest tematyka polityczna w Piśmie Świętym i jakimi metodami można ją interpretować. Inny autor z UŚ – ks. Grzegorz Strzelczyk mówił o teologii politycznej, wskazując, że nie daje ona ostatecznych odpowiedzi, lecz musi wciąż nadążać za warunkami, w jakich funkcjonuje społeczeństwo. Zwrócił też uwagę na rozmaite aspekty teologii wyzwolenia, wskazując, że w jakiś sposób można tym terminem objąć przemyślenia ks. Franciszka Blachnickiego i bł. ks. Jerzego Popiełuszki. „Polityka nie jest sprawą zewnętrzną wobec Kościoła i teologii” – podkreślił autor.

W drugiej części sympozjum o polityce w przepowiadaniu Jana Pawła II, kard. Stefana Wyszyńskiego, bł. ks. Jerzego Popiełuszki mówił ks. Piotr Nitecki z Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Problematykę polityczną w kazaniach przedstawił ks. Henryk Sławiński z UPJPII w Krakowie. O liturgii między teologią a polityką mówił ks. Bogusław Migut z KUL, a ks. Wiesław Przyczyna pytał, czy w homilii jest miejsce na politykę. W czasie sympozjum wręczono księgę jubileuszową z okazji 70. urodzin ks. prof. Janowi Twardemu, który od wielu lat związany jest z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego.

Organizatorami sympozjum były Stowarzyszenie Homiletów Polskich, Zakład Liturgiki i Homiletyki Wydziału Teologicznego UŚ w Katowicach i Katedra Komunikacji Religijnej UPJPII w Krakowie.