Polskie i światowe obchody 100. rocznicy ludobójstwa Ormian

O polskich i światowych obchodach 100. rocznicy ludobójstwa Ormian mówiono 13 marca na konferencji prasowej w Warszawie. Złożą się na nie liczne liturgie, konferencje, wystawy, marsze m.in. w Warszawie, Krakowie, Gliwicach i Wrocławiu. W spotkaniu zorganizowanym przez Fundację Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich oraz KAI wziął udział m.in. ambasador Republiki Armenii w Polsce Edgar Ghazaryan.

„Ludobójstwo Ormian otworzyło bramę do wszystkich nieszczęść XX w. i niestety do ludobójstw, które dzieją się dzisiaj i o których ciągle nie dość mówimy. Musimy o tym pamiętać i taki był sens uchwały podjętej 19 kwietnia 2005 r. przez Sejm, w której uczczono i złożono hołd pomordowanym Ormianom, ale nazwano to ludobójstwem” – powiedział senator RP Łukasz Abgarowicz, przewodniczący Polsko-Armeńskiej Grupy Parlamentarnej. Podkreślił, że trzeba o tym mówić szczególnie wobec dramatycznej sytuacji na Bliskim Wschodzie, w Afryce i na granicy ukraińsko-rosyjskiej.

O obchodach rocznicy w Armenii i na całym świecie mówił ambasador Edgar Ghazaryan. Przypomniał, że w związku z rocznicą władze Armenii starają się nie tylko mówić o ludobójstwie Ormian, ale te wskazywać na wszystkie przypadki zagłady ludzi w przeszłości i dzisiaj.

Dyplomata oświadczył, że obchody opierają się na czterech zasadach. Pierwsza to upamiętnienie ofiar ludobójstwa. 23 kwietnia w duchowej stolicy Armenii – Eczmiadzynie Ormiański Kościół Apostolski ogłosi świętymi wszystkie ofiary ludobójstwa, czyli 1,5 mln osób. Druga zasada to uczczenie wszystkich, którzy ratowali i pomagali wtedy Ormianom. „W tym kontekście wyrażamy wdzięczność narodowi polskiemu. Polska jest jednym z 20 krajów, które uznały i potępiły ludobójstwo” – przypomniał ambasador. Trzecia zasada to zapobieganie i przeciwdziałanie wszelkim formom masowych zabójstw na całym świecie. W związku z tym organizowane będą konferencje, sesje naukowe. Na przykład w Erywaniu odbędzie się międzynarodowe forum mediów a w dniach 22-23 kwietnia – światowe forum przeciwko ludobójstwu. Czwarta zasada będzie dotyczyć odrodzenia się narodu ormiańskiego po ludobójstwie. W ramach tego elementu obchodów będzie mowa o sukcesach diaspory ormiańskiej na całym świecie. „Polska ma także w tym udział” – zaznaczył Ghazarian.

Poinformował, że światowej sławy kompozytor Krzysztof Penderecki – „wielki syn narodu ormiańskiego” – komponował utwór chóralny z okazji 100. rocznicy obchodów, którego światowa premiera odbędzie się 26 maja w sali Carnegie Hall w Nowym Jorku.

Ambasador zwrócił też uwagę, że rocznica ormiańska zbiega się z 70. rocznicą wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Wyraził nadzieję, że ludobójstwo Ormian, pierwsze w XX w., zostanie potępione na całym świecie.

Mówca przypomniał ponadto, że polski prawnik-karnista Rafał Lemkin stworzył pojęcie „ludobójstwa”, opierając się na badaniach przede wszystkim zagłady Ormian.

Wspominano też słowa św. Jana Pawła II, że gdyby nie było ludobójstwa Ormian, nie doszłoby do Holokaustu na narodzie żydowskim. Ambasador podkreślił, że naród ormiański jest bardzo wdzięczny za to, że papież Polak i Stolica Apostolska uznały i potępiły ludobójstwo.

Edward Mier-Jędrzejowicz – przedstawiciel mniejszości ormiańskiej w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych – przypomniał, że Ormianie żyją na ziemiach polskich od 1333 r., gdy król Kazimierz Wielki zaprosił ich na Kresy a ich główną siedzibą był przez wieki Lwów. Poinformował, że obecnie w Polsce żyje ok. 20 tys. Ormian, z których 5 tys. to potomkowie rodzin żyjących w Polsce od ponad 100 lat. Przypomniał, że na terenie Polski istnieją trzy parafie ormiańsko-katolickie: w Warszawie, Krakowie i Gliwicach, które pozostają pod opieką metropolity warszawskiego kard. Kazimierza Nycza. Ponadto działa placówka Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, kierowana przez ks. Dadżada Tsaturyana.

Mier-Jędrzejowicz zapowiedział też, że marcu i kwietniu zostaną odprawione liczne rocznicowe msze św. za ofiary, m.in. w Warszawie, Krakowie, Gliwicach i we Wrocławiu oraz konferencje, marsze, m.in. Marsz Milczenia, który w Warszawie przejdzie pod ambasadę turecką. Polskie obchody rozpocznie spotkanie w sobotę 14 marca pt. „Ormianie 2015. Naród odradzający się z popiołów zagłady” w Domu Spotkań z Historią w Warszawie. Jego organizatorem jest Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich. Natomiast w niedzielę 15 marca w stołecznym kościele paulinów pw. Ducha Świętego Mszę św. w obrządku ormiańskokatolickim za ofiary ludobójstwa odprawi abp. Rafael Minassian z Armenii. Kazanie wygłosi kard. Kazimierz Nycz, który jest ordynariuszem dla katolików obrządku ormiańskiego w Polsce.

Ponadto 23 kwietnia o godz. 17.15, w przeddzień rocznicy, we wszystkich świątyniach w Polsce mają zabrzmieć dzwony.

Armen Artwich, wiceprezes Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, przypomniał, że Ormianie w 301 r. jako pierwsi przyjęli chrześcijaństwo jako religię państwową. Przedstawił okolicznościowy kalendarz wydany z okazji tej smutnej rocznicy pt. „Ormianie 2015. Naród odradzający się z popiołów zagłady”. W tekstach, przygotowanych przez wybitnych historyków, ukazano tragiczne losy różnych społeczności ormiańskich z całego świata, w różnych okresach historycznych, m.in. prześladowania, jakie dotknęły ich w czasie II wojny światowej ze strony ukraińskich nacjonalistów na kresach południowo-wschodnich.

Poinformowano, że rocznicy ludobójstwa Ormian będzie poświęcony list pasterski Konferencji Episkopatu Polski, który zostanie odczytany we wszystkich świątyniach katolickich 8 listopada. Zgodnie ze zwyczajem w drugą niedzielę tego miesiąca Kościół w Polsce modli się w intencji chrześcijan, prześladowanych z powodu swej wiary.

Ponadto 12 kwietnia, w Niedzielę Miłosierdzia Bożego, Franciszek będzie się modlił podczas liturgii dla ormiańskich katolików w bazylice św. Piotra. Jednym z koncelebransów będzie rezydujący w Bzommarze koło Bejrutu ormiańsko-katolicki patriarcha Nerses Bedros XIX (Tarmouni).

Ludobójstwo Ormian dotyczy zagłady ok. półtora miliona osób tego narodu w latach 1915-17 na terenie ówczesnego państwa tureckiego. Za datę jej rozpoczęcia przyjmuje się 24 kwietnia 1915 r., gdy na rozkaz władz tureckich w Stambule aresztowano setki intelektualistów ormiańskich, których następnie zgładzono. W wyniku zarówno masowych zabójstw i gwałtów, jak i nieludzkich warunków, w jakich pędzono ludność ormiańską (m.in. przez półpustynne obszary Azji Mniejszej i Bliskiego Wschodu) zginęła zdecydowana większość licznej do tego czasu ludności ormiańskiej, która zamieszkiwała ówczesne Imperium Osmańskie.

Rzeź Ormian była pierwszym ludobójstwem XX wieku, na którym później wzorował się Adolf Hitler, planując „rozwiązanie kwestii żydowskiej” i zdobycie „przestrzeni życiowej” dla Niemców. Przed atakiem na Polskę, w przemówieniu do dowódców Wehrmachtu z 22 sierpnia 1939 roku Hitler powiedział: „Dlatego na razie tylko na wschodzie postawiłem w stan gotowości moje „Totenkopfverbände” (oddziały trupich czaszek) z rozkazem zabijania bez litości i pardonu wszystkich mężczyzn, kobiet i dzieci polskiej rasy i języka. Tylko w ten sposób zdobędziemy przestrzeń życiową, której tak bardzo potrzebujemy. Kto w naszych czasach jeszcze mówi o eksterminacji Ormian?”