Polsko-żydowskie obchody z okazji 50-lecia „Nostra aetate”

Wspólne uroczystości z okazji 50. rocznicy deklaracji „Nostra aetate” z udziałem ambasador Izraela w RP Anny Azari i przedstawicieli Episkopatu Polski odbyły się 26 listopada na Skwerze Kard. Wyszyńskiego i w synagodze Nożyków w Warszawie.

W siedzibie Episkopatu gości powitał sekretarz generalny KEP bp Artur Miziński, a w słowie wstępnym ambasador Izraela w Polsce Anna Azari podziękowała Konferencji Episkopatu Polski za ich list pasterski, opublikowany z okazji „Nostra Aetate”. Wyraziła nadzieję, że w czasach, w których życie nie jest łatwe, a napięcia między narodami i religiami wzmagają się, takie spotkanie jak dzisiejsze daje początek nowej tradycji. Ambasador Azari zapowiedziała swój udział w uroczystościach współorganizowanych przez Kościół.

Psalm 15 („Kto będzie przebywał w Twym przybytku, Panie…” odczytali – po polsku – przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki i po hebrajsku – naczelny rabin Polski Michael Schudrich.

Rabin Naftali Ruthenberg z Jerozolimy wygłosił wykład o percepcji deklaracji o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich „Nostra Aetate”. II Watykański Sobór zapoczątkował przemianę w historii Kościoła katolickiego, wyznaczając zupełnie nowy kurs w relacjach między Kościołem a judaizmem – mówił w wykładzie gość z Jerozolimy. Jego znaczenie wykracza poza wewnątrz – i międzyreligijne relacje, wywierając głęboki wpływ na cała ludzkość w czasach po Holokauście. Przypomniał, że w wyniku II wojny światowej i Holokaustu nastąpiła gruntowna rewizja postaw i zachowań moralnych. Nowy dyskurs, zapoczątkowany przez takich filozofów jak Emanuel Levinas przywrócił niezbędną więź między religią a etyką, wprowadzając pojęcie „innego” jako podstawę moralnego postępowania.

Ale te idee nie wyszły poza ograniczone kręgi myślicieli, nie stały się znane ogółowi ludzkości – ubolewał rabin Ruthenberg. Tu ujawnia się znaczenie II Soboru Watykańskiego i deklaracji „Nostra Aetate”, która stała się zalążkiem nowej rzeczywistości, jej przemiany. – Jesteśmy świadkami tego procesu. Kościół katolicki wychodzi poza swoje mury. Proces zapoczątkowany przez „Nostra Aetate” uczy nas odwagi, prezentując rewolucyjne, fascynujące podejście do „innego”, nawet przeciwnika.

Przypomniał punkt 4. dokumentu, poświęcony więzi między Kościołem katolickim a narodem żydowskim. Odrzucono w nim naukę, obarczającą zbiorową odpowiedzialnością Żydów za śmierć Chrystusa, podkreślono nieprzerwany charakter Przymierza między Bogiem a narodem żydowskim tym samym usuwając wszelkie teologiczne zastrzeżenia, leżące na przeszkodzie powrotu Żydów do ziemi przodków i stworzenie na niej suwerennego państwa.

W spotkaniu wzięli udział bp Mieczysław Cisło, przewodniczący Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem, członkowie Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów i in.

***

Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich została ogłoszona przez ojców Soboru Watykańskiego II 28 października 1965 r. Zmieniła ona w zasadniczy sposób podejście Kościoła katolickiego do tych religii i wyznaczyła perspektywy dialogu międzyreligijnego. Deklaracja ta stała się jednym z najlepiej odebranych przez opinię światową dokumentów soborowych.

Deklaracja ustosunkowała się do trzech największych religii: buddyzmu, islamu i judaizmu. Kluczowe dla tego zwięzłego dokumentu jest następujące stwierdzenie: „Kościół katolicki nic nie odrzuca z tego, co w religiach owych prawdziwe jest i święte”.

Ojcowie soborowi zachęcili katolików, „aby z roztropnością i miłością przez rozmowy i współpracę z wyznawcami innych religii, dając świadectwo wiary i życia chrześcijańskiego, uznawali, chronili i wspierali owe dobra duchowe i moralne, a także wartości społeczno-kulturalne, które u tamtych się znajdują”.

Szczególnie wiele miejsca poświęca deklaracja Żydom, zwracając uwagę na więzi, którą lud Nowego Testamentu zespolony jest duchowo z plemieniem Abrahama, a Kościół za pośrednictwem tego ludu otrzymał objawienie Starego Testamentu i „karmi się korzeniem dobrej oliwki, w którą wszczepione zostały gałązki dziczki oliwnej narodów”.

Sobór zdejmuje odium z całego narodu żydowskiego, jako winnego śmierci Jezusa. W deklaracji znalazły się też słowa, na które czekało wielu Żydów: „Kościół, który potępia wszelkie prześladowania, przeciw jakimkolwiek ludziom zwrócone, pomnąc na wspólne z Żydami dziedzictwo, opłakuje – nie z pobudek politycznych, ale pod wpływem religijnej miłości ewangelicznej – akty nienawiści, prześladowania, przejawy antysemityzmu, które kiedykolwiek i przez kogokolwiek kierowane były przeciw Żydom”.