Popowo: sympozjum o nowych zasadach procesu o nieważność małżeństwa

O nowych zasadach procesu o nieważność małżeństwa w przeddzień wejścia w życie listu apostolskiego motu proprio „Mitis Iudex Dominus Iesus”, rozmawiali uczestnicy konferencji naukowej, która odbyła się 26 listopada w Popowie w diecezji płockiej. Kanoniści z całej Polski m.in. zwracali uwagę na odstąpienie od dwóch zgodnych wyroków w procesie zwyczajnym oraz nowe zadania biskupa diecezjalnego.

8 września 2015 r. papież Franciszek promulgował list apostolski motu proprio „Mitis Iudex Dominus Iesus”, reformujący kanony Kodeksu Prawa Kanonicznego, dotyczące spraw o orzeczenie nieważności małżeństwa. W Popowie w diecezji płockiej kanoniści z całej Polski starali się przedstawić najważniejsze zmiany w tym procesie.

Jedną z nowości jest wprowadzenie skróconego procesu małżeńskiego. Dr hab. Marta Greszata-Telusiewicz, prof. KUL podkreślała, że należy rozpatrywać to zagadnienie „w sposób wyjątkowy, ponieważ przesłanki umożliwiające jego prowadzenie są wyniesione na bardzo wysoki poziom oceny merytorycznej”, gdy chodzi o zgodność wnoszonej przez małżonków prośby, w odniesieniu do „niewątpliwej oczywistości przesłanek nieważności” oraz co do przewidywanej późniejszej akceptacji wyroku przez obrońcę węzła i przez strony.

„Wyjątkowość wynika także ze sposobu samego procedowania, bardzo uproszczonego, i wprowadzającego istotne elementy interpretacyjne, przejęte wprost z kanonicznego procesu ustnego. Chociaż nadal postępowanie to pozostaje w pełni i jednoznacznie `iudicium`, bez najmniejszego naruszania struktur `iudicium` i procedur przysługujących `iudicium`, to jednocześnie jest to proces nadzwyczajny i wyjątkowy w swojej prostocie. W centrum staje tu biskup diecezjalny jako pasterz oraz wikariusz sądowy, co nie dziwi, bo wikariusz sądowy stanowi przecież jeden trybunał z biskupem”, akcentowała wykładowczyni z Lublina.

Z kolei ks. prof. Tomasz Rozkrut z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie zwrócił uwagę, że w urzeczywistnianiu nowej reformy duża odpowiedzialność będzie spoczywała na trzech kościelnych autorytetach: biskupie diecezjalnym, metropolicie oraz na kolegialnym współdziałaniu i współodpowiedzialności konferencji biskupów.

Zwrócił uwagę na nowe zadania biskupa diecezjalnego: „Pod wyłączną odpowiedzialnością biskupa pozostaje ustanowienie sędziego jednoosobowego w procesie małżeńskim. Biskup jest jednoosobowym sędzią w procesie skróconym i to on ma zapewnić swoim autorytetem gwarancje takiemu procesowi. Biskup ma być animatorem odnowy sądowniczych struktur Kościoła mu powierzonego, czyli na nim spoczywa ostateczna odpowiedzialność za funkcjonowanie sądownictwa kościelnego na poziomie pierwszej instancji”, stwierdzał kanonista.

Natomiast ks. dr hab. Jan Krajczyński, prof. UKSW w Warszawie zwrócił uwagę że najistotniejszą zmianą dotyczącą procesu zwyczajnego jest odstąpienie od zasady dwóch zgodnych wyroków. Z chwilą wejścia w życie przepisów prawa przyjętych przez papieża Franciszka, będzie mógł się on zakończyć się już na pierwszym stopniu sądu – wyrok stwierdzający po raz pierwszy nieważność małżeństwa, po upływie terminów ustalonych w określonych kanonach KPK, będzie mógł stać się wykonalny.

„Uchylenie apelacji z urzędu i poprzestanie na jednym tylko pozytywnym wyroku stwierdzającym nieważność małżeństwa winno iść w parze ze staranną realizacją czynności proceduralnych oraz z bardziej krytyczną oceną faktów i dowodów potwierdzonych w aktach sprawy. Jeśli dotychczas zdarzały się sytuacje, kiedy Trybunał Roty Rzymskiej uchylał wyroki sądów pierwszej instancji, ze wszech miar pożądane jest, by po nowelizacji, kiedy wspomniana ocena sędziów rotalnych będzie możliwa jedynie w przypadku przyjęcia apelacji, taką samą biegłość posiadały wszystkie trybunały kościelne, w tym te pierwszego stopnia”, dodawał płocki kanonista.

Ponadto podczas konferencji zostały m.in. poruszone zagadnienia związane z zaufaniem jako kryterium skutecznej współpracy uczestników procesu o nieważność małżeństwa (abp dr hab. Andrzej Dzięga, prof. KUL, przewodniczący Rady Prawnej KEP), pewnością moralną w procesie skróconym i zwyczajnym (ks. prof. dr hab. Ginter Dzierżon, UKSW), posługą adwokata (ks. prof. dr hab. Ryszard Sztychler, UWM).

W konferencji naukowej uczestniczyły osoby, które na co dzień zajmują się zawodowo procesami o nieważność małżeństwa m.in. wikariusze sądowi, obrońcy węzła małżeńskiego, pracownicy Sądów Biskupich i Kurii Diecezjalnych.

Organizatorami konferencji naukowej, odbywającej się w Ośrodku Charytatywno-Szkoleniowym im. Bł. Abp. A.J. Nowowiejskiego w Popowie był Konwent Oficjałów Polskich i Sąd Biskupi Płocki.